Book 7 Chapter 8 | |
1 | dhṛtarāṣṭra uvāca |
1 | kiṃ kurvāṇaṃ raṇe droṇaṃ jaghnuḥ pāṇḍavasṛñjayāḥ
tathā nipuṇam astreṣu sarvaśastrabhṛtām api |
2 | rathabhaṅgo babhūvāsya dhanur vāśīryatāsyataḥ
pramatto vābhavad droṇas tato mṛtyum upeyivān |
3 | kathaṃ nu pārṣatas tāta śatrubhir duṣpradharṣaṇam
kirantam iṣusaṃghātān rukmapuṅkhān anekaśaḥ |
4 | kṣiprahastaṃ dvijaśreṣṭhaṃ kṛtinaṃ citrayodhinam
dūreṣupātinaṃ dāntam astrayuddhe ca pāragam |
5 | pāñcālaputro nyavadhīd diṣṭyā sa varam acyutam
kurvāṇaṃ dāruṇaṃ karma raṇe yattaṃ mahāratham |
6 | vyaktaṃ diṣṭaṃ hi balavat pauruṣād iti me matiḥ
yad droṇo nihataḥ śūraḥ pārṣatena mahātmanā |
7 | astraṃ caturvidhaṃ vīre yasminn āsīt pratiṣṭhitam
tam iṣvastravarācāryaṃ droṇaṃ śaṃsasi me hatam |
8 | śrutvā hataṃ rukmarathaṃ vaiyāghraparivāraṇam
jātarūpapariṣkāraṃ nādya śokam apānude |
9 | na nūnaṃ paraduḥkhena kaś cin mriyati saṃjaya
yatra droṇam ahaṃ śrutvā hataṃ jīvāmi na mriye |
10 | aśmasāramayaṃ nūnaṃ hṛdayaṃ sudṛḍhaṃ mama
yac chrutvā nihataṃ droṇaṃ śatadhā na vidīryate |
11 | brāhme vede tatheṣv astre yam upāsan guṇārthinaḥ
brāhmaṇā rājaputrāś ca sa kathaṃ mṛtyunā hataḥ |
12 | śoṣaṇaṃ sāgarasyeva meror iva visarpaṇam
patanaṃ bhāskarasyeva na mṛṣye droṇapātanam |
13 | dṛptānāṃ pratiṣeddhāsīd dhārmikānāṃ ca rakṣitā
yo 'tyākṣīt kṛpaṇasyārthe prāṇān api paraṃtapaḥ |
14 | mandānāṃ mama putrāṇāṃ jayāśā yasya vikrame
bṛhaspatyuśanastulyo buddhyā sa nihataḥ katham |
15 | te ca śoṇā bṛhanto 'śvāḥ saindhavā hemamālinaḥ
rathe vātajavā yuktāḥ sarvaśabdātigā raṇe |
16 | balino ghoṣiṇo dāntāḥ saindhavāḥ sādhuvāhinaḥ
dṛḍhāḥ saṃgrāmamadhyeṣu kaccid āsan na vihvalāḥ |
17 | kariṇāṃ bṛṃhatāṃ yuddhe śaṅkhadundubhinisvanam
jyākṣepaśaravarṣāṇāṃ śastrāṇāṃ ca sahiṣṇavaḥ |
18 | āśaṃsantaḥ parāñ jetuṃ jitaśvāsā jitavyathāḥ
hayāḥ prajavitāḥ śīghrā bhāradvājarathodvahāḥ |
19 | te sma rukmarathe yuktā naravīrasamāhitāḥ
kathaṃ nābhyataraṃs tāta pāṇḍavānām anīkinīm |
20 | jātarūpapariṣkāram āsthāya ratham uttamam
bhāradvājaḥ kim akaroc chūraḥ saṃkrandano yudhi |
21 | vidyāṃ yasyopajīvanti sarvalokadhanurbhṛtaḥ
sa satyasaṃdho balavān droṇaḥ kim akarod yudhi |
22 | divi śakram iva śreṣṭhaṃ mahāmātraṃ dhanurbhṛtām
ke nu taṃ raudrakarmāṇaṃ yuddhe pratyudyayū rathāḥ |
23 | nanu rukmarathaṃ dṛṣṭvā pradravanti sma pāṇḍavāḥ
divyam astraṃ vikurvāṇaṃ senāṃ kṣiṇvantam avyayam |
24 | utāho sarvasainyena dharmarājaḥ sahānujaḥ
pāñcālyapragraho droṇaṃ sarvataḥ samavārayat |
25 | nūnam āvārayat pārtho rathino 'nyān ajihmagaiḥ
tato droṇaṃ samārohat pārṣataḥ pāpakarmakṛt |
26 | na hy anyaṃ paripaśyāmi vadhe kaṃ cana śuṣmiṇaḥ
dhṛṣṭadyumnād ṛte raudrāt pālyamānāt kirīṭinā |
27 | tair vṛtaḥ sarvataḥ śūraiḥ pāñcālyāpasadas tataḥ
kekayaiś cedikārūṣair matsyair anyaiś ca bhūmipaiḥ |
28 | vyākulīkṛtam ācāryaṃ pipīlair uragaṃ yathā
karmaṇy asukare saktaṃ jaghāneti matir mama |
29 | yo 'dhītya caturo vedān sarvān ākhyānapañcamān
brāhmaṇānāṃ pratiṣṭhāsīt srotasām iva sāgaraḥ sa kathaṃ brāhmaṇo vṛddhaḥ śastreṇa vadham āptavān |
30 | amarṣaṇo marṣitavān kliśyamānaḥ sadā mayā
anarhamāṇaḥ kaunteyaḥ karmaṇas tasya tat phalam |
31 | yasya karmānujīvanti loke sarvadhanurbhṛtaḥ
sa satyasaṃdhaḥ sukṛtī śrīkāmair nihataḥ katham |
32 | divi śakra iva śreṣṭho mahāsattvo mahābalaḥ
sa kathaṃ nihataḥ pārthaiḥ kṣudramatsyair yathā timiḥ |
33 | kṣiprahastaś ca balavān dṛḍhadhanvārimardanaḥ
na yasya jīvitākāṅkṣī viṣayaṃ prāpya jīvati |
34 | yaṃ dvau na jahataḥ śabdau jīvamānaṃ kadā cana
brāhmaś ca vedakāmānāṃ jyāghoṣaś ca dhanurbhṛtām |
35 | nāhaṃ mṛṣye hataṃ droṇaṃ siṃhadviradavikramam
kathaṃ saṃjaya durdharṣam anādhṛṣyayaśobalam |
36 | ke 'rakṣan dakṣiṇaṃ cakraṃ savyaṃ ke ca mahātmanaḥ
purastāt ke ca vīrasya yudhyamānasya saṃyuge |
37 | ke ca tatra tanuṃ tyaktvā pratīpaṃ mṛtyum āvrajan
droṇasya samare vīrāḥ ke 'kurvanta parāṃ dhṛtim |
38 | etad āryeṇa kartavyaṃ kṛcchrāsv āpatsu saṃjaya
parākramed yathāśaktyā tac ca tasmin pratiṣṭhitam |
39 | muhyate me manas tāta kathā tāvan nivartyatām
bhūyas tu labdhasaṃjñas tvā pariprakṣyāmi saṃjaya |