Book 7 Chapter 6 | |
1 | saṃjaya uvāca |
1 | senāpatyaṃ tu saṃprāpya bhāradvājo mahārathaḥ
yuyutsur vyūhya sainyāni prāyāt tava sutaiḥ saha |
2 | saindhavaś ca kaliṅgaś ca vikarṇaś ca tavātmajaḥ
dakṣiṇaṃ pārśvam āsthāya samatiṣṭhanta daṃśitāḥ |
3 | prapakṣaḥ śakunis teṣāṃ pravarair hayasādibhiḥ
yayau gāndhārakaiḥ sārdhaṃ vimalaprāsayodhibhiḥ |
4 | kṛpaś ca kṛtavarmā ca citraseno viviṃśatiḥ
duḥśāsanamukhā yattāḥ savyaṃ pārśvam apālayan |
5 | teṣāṃ prapakṣāḥ kāmbojāḥ sudakṣiṇapuraḥsarāḥ
yayur aśvair mahāvegaiḥ śakāś ca yavanaiḥ saha |
6 | madrās trigartāḥ sāmbaṣṭhāḥ pratīcyodīcyavāsinaḥ
śibayaḥ śūrasenāś ca śūdrāś ca maladaiḥ saha |
7 | sauvīrāḥ kitavāḥ prācyā dākṣiṇātyāś ca sarvaśaḥ
tavātmajaṃ puraskṛtya sūtaputrasya pṛṣṭhataḥ |
8 | harṣayan sarvasainyāni baleṣu balam ādadhat
yayau vaikartanaḥ karṇaḥ pramukhe sarvadhanvinām |
9 | tasya dīpto mahākāyaḥ svāny anīkāni harṣayan
hastikakṣyāmahāketur babhau sūryasamadyutiḥ |
10 | na bhīṣmavyasanaṃ kaś cid dṛṣṭvā karṇam amanyata
viśokāś cābhavan sarve rājānaḥ kurubhiḥ saha |
11 | hṛṣṭāś ca bahavo yodhās tatrājalpanta saṃgatāḥ
na hi karṇaṃ raṇe dṛṣṭvā yudhi sthāsyanti pāṇḍavāḥ |
12 | karṇo hi samare śakto jetuṃ devān savāsavān
kim u pāṇḍusutān yuddhe hīnavīryaparākramān |
13 | bhīṣmeṇa tu raṇe pārthāḥ pālitā bāhuśālinā
tāṃs tu karṇaḥ śarais tīkṣṇair nāśayiṣyaty asaṃśayam |
14 | evaṃ bruvantas te 'nyonyaṃ hṛṣṭarūpā viśāṃ pate
rādheyaṃ pūjayantaś ca praśaṃsantaś ca niryayuḥ |
15 | asmākaṃ śakaṭavyūho droṇena vihito 'bhavat
pareṣāṃ krauñca evāsīd vyūho rājan mahātmanām prīyamāṇena vihito dharmarājena bhārata |
16 | vyūhapramukhatas teṣāṃ tasthatuḥ puruṣarṣabhau
vānaradhvajam ucchritya viṣvaksenadhanaṃjayau |
17 | kakudaṃ sarvasainyānāṃ lakṣma sarvadhanuṣmatām
ādityapathagaḥ ketuḥ pārthasyāmitatejasaḥ |
18 | dīpayām āsa tat sainyaṃ pāṇḍavasya mahātmanaḥ
yathā prajvalitaḥ sūryo yugānte vai vasuṃdharām |
19 | asyatām arjunaḥ śreṣṭho gāṇḍīvaṃ dhanuṣāṃ varam
vāsudevaś ca bhūtānāṃ cakrāṇāṃ ca sudarśanam |
20 | catvāry etāni tejāṃsi vahañ śvetahayo rathaḥ
pareṣām agratas tasthau kālacakram ivodyatam |
21 | evam etau mahātmānau balasenāgragāv ubhau
tāvakānāṃ mukhaṃ karṇaḥ pareṣāṃ ca dhanaṃjayaḥ |
22 | tato jātābhisaṃrambhau parasparavadhaiṣiṇau
avekṣetāṃ tadānyonyaṃ samare karṇapāṇḍavau |
23 | tataḥ prayāte sahasā bhāradvāje mahārathe
antarnādena ghoreṇa vasudhā samakampata |
24 | tatas tumulam ākāśam āvṛṇot sadivākaram
vātoddhūtaṃ rajas tīvraṃ kauśeyanikaropamam |
25 | anabhre pravavarṣa dyaur māṃsāsthirudhirāṇy uta
gṛdhrāḥ śyenā baḍāḥ kaṅkā vāyasāś ca sahasraśaḥ upary upari senāṃ te tadā paryapatan nṛpa |
26 | gomāyavaś ca prākrośan bhayadān dāruṇān ravān
akārṣur apasavyaṃ ca bahuśaḥ pṛtanāṃ tava cikhādiṣanto māṃsāni pipāsantaś ca śoṇitam |
27 | apatad dīpyamānā ca sanirghātā sakampanā
ulkā jvalantī saṃgrāme pucchenāvṛtya sarvaśaḥ |
28 | pariveṣo mahāṃś cāpi savidyutstanayitnumān
bhāskarasyābhavad rājan prayāte vāhinīpatau |
29 | ete cānye ca bahavaḥ prādurāsan sudāruṇāḥ
utpātā yudhi vīrāṇāṃ jīvitakṣayakārakāḥ |
30 | tataḥ pravavṛte yuddhaṃ parasparavadhaiṣiṇām
kurupāṇḍavasainyānāṃ śabdenānādayaj jagat |
31 | te tv anyonyaṃ susaṃrabdhāḥ pāṇḍavāḥ kauravaiḥ saha
pratyaghnan niśitair bāṇair jayagṛddhāḥ prahāriṇaḥ |
32 | sa pāṇḍavānāṃ mahatīṃ maheṣvāso mahādyutiḥ
vegenābhyadravat senāṃ kirañ śaraśataiḥ śitaiḥ |
33 | droṇam abhyudyataṃ dṛṣṭvā pāṇḍavāḥ saha sṛñjayaiḥ
pratyagṛhṇaṃs tadā rājañ śaravarṣaiḥ pṛthak pṛthak |
34 | saṃkṣobhyamāṇā droṇena bhidyamānā mahācamūḥ
vyaśīryata sapāñcālā vāteneva balāhakāḥ |
35 | bahūnīha vikurvāṇo divyāny astrāṇi saṃyuge
apīḍayat kṣaṇenaiva droṇaḥ pāṇḍavasṛñjayān |
36 | te vadhyamānā droṇena vāsaveneva dānavāḥ
pāñcālāḥ samakampanta dhṛṣṭadyumnapurogamāḥ |
37 | tato divyāstravic chūro yājñasenir mahārathaḥ
abhinac charavarṣeṇa droṇānīkam anekadhā |
38 | droṇasya śaravarṣais tu śaravarṣāṇi bhāgaśaḥ
saṃnivārya tataḥ senāṃ kurūn apy avadhīd balī |
39 | saṃhṛtya tu tato droṇaḥ samavasthāpya cāhave
svam anīkaṃ mahābāhuḥ pārṣataṃ samupādravat |
40 | sa bāṇavarṣaṃ sumahad asṛjat pārṣataṃ prati
maghavān samabhikruddhaḥ sahasā dānaveṣv iva |
41 | te kampyamānā droṇena bāṇaiḥ pāṇḍavasṛñjayāḥ
punaḥ punar abhajyanta siṃhenevetare mṛgāḥ |
42 | atha paryapatad droṇaḥ pāṇḍavānāṃ balaṃ balī
alātacakravad rājaṃs tad adbhutam ivābhavat |
43 | khacaranagarakalpaṃ kalpitaṃ śāstradṛṣṭyā; caladanilapatākaṃ hrādinaṃ valgitāśvam
sphaṭikavimalaketuṃ tāpanaṃ śātravāṇāṃ; rathavaram adhirūḍhaḥ saṃjahārārisenām |