Book 7 Chapter 5 | |
1 | saṃjaya uvāca |
1 | rathasthaṃ puruṣavyāghraṃ dṛṣṭvā karṇam avasthitam
hṛṣṭo duryodhano rājann idaṃ vacanam abravīt |
2 | sanātham idam atyarthaṃ bhavatā pālitaṃ balam
manye kiṃ tu samarthaṃ yad dhitaṃ tat saṃpradhāryatām |
3 | karṇa uvāca |
3 | brūhi tat puruṣavyāghra tvaṃ hi prājñatamo nṛpa
yathā cārthapatiḥ kṛtyaṃ paśyate na tathetaraḥ |
4 | te sma sarve tava vacaḥ śrotukāmā nareśvara
nānyāyyaṃ hi bhavān vākyaṃ brūyād iti matir mama |
5 | duryodhana uvāca |
5 | bhīṣmaḥ senāpraṇetāsīd vayasā vikrameṇa ca
śrutena ca susaṃpannaḥ sarvair yodhaguṇais tathā |
6 | tenātiyaśasā karṇa ghnatā śatrugaṇān mama
suyuddhena daśāhāni pālitāḥ smo mahātmanā |
7 | tasminn asukaraṃ karma kṛtavaty āsthite divam
kaṃ nu senāpraṇetāraṃ manyase tadanantaram |
8 | na ṛte nāyakaṃ senā muhūrtam api tiṣṭhati
āhaveṣv āhavaśreṣṭha netṛhīneva naur jale |
9 | yathā hy akarṇadhārā nau rathaś cāsārathir yathā
draved yatheṣṭaṃ tadvat syād ṛte senāpatiṃ balam |
10 | sa bhavān vīkṣya sarveṣu māmakeṣu mahātmasu
paśya senāpatiṃ yuktam anu śāṃtanavād iha |
11 | yaṃ hi senāpraṇetāraṃ bhavān vakṣyati saṃyuge
taṃ vayaṃ sahitāḥ sarve prakariṣyāma māriṣa |
12 | karṇa uvāca |
12 | sarva eva mahātmāna ime puruṣasattamāḥ
senāpatitvam arhanti nātra kāryā vicāraṇā |
13 | kulasaṃhananajñānair balavikramabuddhibhiḥ
yuktāḥ kṛtajñā hrīmanta āhaveṣv anivartinaḥ |
14 | yugapan na tu te śakyāḥ kartuṃ sarve puraḥsarāḥ
eka evātra kartavyo yasmin vaiśeṣikā guṇāḥ |
15 | anyonyaspardhināṃ teṣāṃ yady ekaṃ satkariṣyasi
śeṣā vimanaso vyaktaṃ na yotsyante hi bhārata |
16 | ayaṃ tu sarvayodhānām ācāryaḥ sthaviro guruḥ
yuktaḥ senāpatiḥ kartuṃ droṇaḥ śastrabhṛtāṃ varaḥ |
17 | ko hi tiṣṭhati durdharṣe droṇe brahmaviduttame
senāpatiḥ syād anyo 'smāc chukrāṅgirasadarśanāt |
18 | na ca sa hy asti te yodhaḥ sarvarājasu bhārata
yo droṇaṃ samare yāntaṃ nānuyāsyati saṃyuge |
19 | eṣa senāpraṇetṝṇām eṣa śastrabhṛtām api
eṣa buddhimatāṃ caiva śreṣṭho rājan guruś ca te |
20 | evaṃ duryodhanācāryam āśu senāpatiṃ kuru
jigīṣanto 'surān saṃkhye kārttikeyam ivāmarāḥ |
21 | saṃjaya uvāca |
21 | karṇasya vacanaṃ śrutvā rājā duryodhanas tadā
senāmadhyagataṃ droṇam idaṃ vacanam abravīt |
22 | varṇaśraiṣṭhyāt kulotpattyā śrutena vayasā dhiyā
vīryād dākṣyād adhṛṣyatvād arthajñānān nayāj jayāt |
23 | tapasā ca kṛtajñatvād vṛddhaḥ sarvaguṇair api
yukto bhavatsamo goptā rājñām anyo na vidyate |
24 | sa bhavān pātu naḥ sarvān vibudhān iva vāsavaḥ
bhavannetrāḥ parāñ jetum icchāmo dvijasattama |
25 | rudrāṇām iva kāpālī vasūnām iva pāvakaḥ
kubera iva yakṣāṇāṃ marutām iva vāsavaḥ |
26 | vasiṣṭha iva viprāṇāṃ tejasām iva bhāskaraḥ
pitṝṇām iva dharmo 'tha ādityānām ivāmburāṭ |
27 | nakṣatrāṇām iva śaśī ditijānām ivośanāḥ
śreṣṭhaḥ senāpraṇetṝṇāṃ sa naḥ senāpatir bhava |
28 | akṣauhiṇyo daśaikā ca vaśagāḥ santu te 'nagha
tābhiḥ śatrūn prativyūhya jahīndro dānavān iva |
29 | prayātu no bhavān agre devānām iva pāvakiḥ
anuyāsyāmahe tv ājau saurabheyā ivarṣabham |
30 | ugradhanvā maheṣvāso divyaṃ visphārayan dhanuḥ
agre bhavantaṃ dṛṣṭvā no nārjunaḥ prasahiṣyate |
31 | dhruvaṃ yudhiṣṭhiraṃ saṃkhye sānubandhaṃ sabāndhavam
jeṣyāmi puruṣavyāghra bhavān senāpatir yadi |
32 | evam ukte tato droṇe jayety ūcur narādhipāḥ
siṃhanādena mahatā harṣayantas tavātmajam |
33 | sainikāś ca mudā yuktā vardhayanti dvijottamam
duryodhanaṃ puraskṛtya prārthayanto mahad yaśaḥ |
34 | droṇa uvāca |
34 | vedaṃ ṣaḍaṅgaṃ vedāham arthavidyāṃ ca mānavīm
traiyambakam atheṣvastram astrāṇi vividhāni ca |
35 | ye cāpy uktā mayi guṇā bhavadbhir jayakāṅkṣibhiḥ
cikīrṣus tān ahaṃ satyān yodhayiṣyāmi pāṇḍavān |
36 | saṃjaya uvāca |
36 | sa evam abhyanujñātaś cakre senāpatiṃ tataḥ
droṇaṃ tava suto rājan vidhidṛṣṭena karmaṇā |
37 | athābhiṣiṣicur droṇaṃ duryodhanamukhā nṛpāḥ
senāpatye yathā skandaṃ purā śakramukhāḥ surāḥ |
38 | tato vāditraghoṣeṇa saha puṃsāṃ mahāsvanaiḥ
prādurāsīt kṛte droṇe harṣaḥ senāpatau tadā |
39 | tataḥ puṇyāhaghoṣeṇa svastivādasvanena ca
saṃstavair gītaśabdaiś ca sūtamāgadhabandinām |
40 | jayaśabdair dvijāgryāṇāṃ subhagānartitais tathā
satkṛtya vidhivad droṇaṃ jitān manyanta pāṇḍavān |