Book 6 Chapter 113
1	saṃjaya uvāca
1	evaṃ vyūḍheṣv anīkeṣu bhūyiṣṭham anuvartiṣu brahmalokaparāḥ sarve samapadyanta bhārata
2	na hy anīkam anīkena samasajjata saṃkule na rathā rathibhiḥ sārdhaṃ na padātāḥ padātibhiḥ
3	aśvā nāśvair ayudhyanta na gajā gajayodhibhiḥ mahān vyatikaro raudraḥ senayoḥ samapadyata
4	naranāgaratheṣv evaṃ vyavakīrṇeṣu sarvaśaḥ kṣaye tasmin mahāraudre nirviśeṣam ajāyata
5	tataḥ śalyaḥ kṛpaś caiva citrasenaś ca bhārata duḥśāsano vikarṇaś ca rathān āsthāya satvarāḥ pāṇḍavānāṃ raṇe śūrā dhvajinīṃ samakampayan
6	sā vadhyamānā samare pāṇḍusenā mahātmabhiḥ trātāraṃ nādhyagacchad vai majjamāneva naur jale
7	yathā hi śaiśiraḥ kālo gavāṃ marmāṇi kṛntati tathā pāṇḍusutānāṃ vai bhīṣmo marmāṇy akṛntata
8	atīva tava sainyasya pārthena ca mahātmanā nagameghapratīkāśāḥ pātitā bahudhā gajāḥ
9	mṛdyamānāś ca dṛśyante pārthena narayūthapāḥ iṣubhis tāḍyamānāś ca nārācaiś ca sahasraśaḥ
10	petur ārtasvaraṃ kṛtvā tatra tatra mahāgajāḥ ābaddhābharaṇaiḥ kāyair nihatānāṃ mahātmanām
11	channam āyodhanaṃ reje śirobhiś ca sakuṇḍalaiḥ tasminn atimahābhīme rājan vīravarakṣaye bhīṣme ca yudhi vikrānte pāṇḍave ca dhanaṃjaye
12	te parākrāntam ālokya rājan yudhi pitāmaham na nyavartanta kauravyā brahmalokapuraskṛtāḥ
13	icchanto nidhanaṃ yuddhe svargaṃ kṛtvā parāyaṇam pāṇḍavān abhyavartanta tasmin vīravarakṣaye
14	pāṇḍavāpi mahārāja smaranto vividhān bahūn kleśān kṛtān saputreṇa tvayā pūrvaṃ narādhipa
15	bhayaṃ tyaktvā raṇe śūrā brahmalokapuraskṛtāḥ tāvakāṃs tava putrāṃś ca yodhayanti sma hṛṣṭavat
16	senāpatis tu samare prāha senāṃ mahārathaḥ abhidravata gāṅgeyaṃ somakāḥ sṛñjayaiḥ saha
17	senāpativacaḥ śrutvā somakāḥ saha sṛñjayaiḥ abhyadravanta gāṅgeyaṃ śastravṛṣṭyā samantataḥ
18	vadhyamānas tato rājan pitā śāṃtanavas tava amarṣavaśam āpanno yodhayām āsa sṛñjayān
19	tasya kīrtimatas tāta purā rāmeṇa dhīmatā saṃpradattāstraśikṣā vai parānīkavināśinī
20	sa tāṃ śikṣām adhiṣṭhāya kṛtvā parabalakṣayam ahany ahani pārthānāṃ vṛddhaḥ kurupitāmahaḥ bhīṣmo daśa sahasrāṇi jaghāna paravīrahā
21	tasmiṃs tu divase prāpte daśame bharatarṣabha bhīṣmeṇaikena matsyeṣu pāñcāleṣu ca saṃyuge gajāśvam amitaṃ hatvā hatāḥ sapta mahārathāḥ
22	hatvā pañca sahasrāṇi rathināṃ prapitāmahaḥ narāṇāṃ ca mahāyuddhe sahasrāṇi caturdaśa
23	tathā dantisahasraṃ ca hayānām ayutaṃ punaḥ śikṣābalena nihataṃ pitrā tava viśāṃ pate
24	tataḥ sarvamahīpānāṃ kṣobhayitvā varūthinīm virāṭasya priyo bhrātā śatānīko nipātitaḥ
25	śatānīkaṃ ca samare hatvā bhīṣmaḥ pratāpavān sahasrāṇi mahārāja rājñāṃ bhallair nyapātayat
26	ye ca ke cana pārthānām abhiyātā dhanaṃjayam rājāno bhīṣmam āsādya gatās te yamasādanam
27	evaṃ daśa diśo bhīṣmaḥ śarajālaiḥ samantataḥ atītya senāṃ pārthānām avatasthe camūmukhe
28	sa kṛtvā sumahat karma tasmin vai daśame 'hani senayor antare tiṣṭhan pragṛhītaśarāsanaḥ
29	na cainaṃ pārthivā rājañ śekuḥ ke cin nirīkṣitum madhyaṃ prāptaṃ yathā grīṣme tapantaṃ bhāskaraṃ divi
30	yathā daityacamūṃ śakras tāpayām āsa saṃyuge tathā bhīṣmaḥ pāṇḍaveyāṃs tāpayām āsa bhārata
31	tathā ca taṃ parākrāntam ālokya madhusūdanaḥ uvāca devakīputraḥ prīyamāṇo dhanaṃjayam
32	eṣa śāṃtanavo bhīṣmaḥ senayor antare sthitaḥ nānihatya balād enaṃ vijayas te bhaviṣyati
33	yattaḥ saṃstambhayasvainaṃ yatraiṣā bhidyate camūḥ na hi bhīṣmaśarān anyaḥ soḍhum utsahate vibho
34	tatas tasmin kṣaṇe rājaṃś codito vānaradhvajaḥ sadhvajaṃ sarathaṃ sāśvaṃ bhīṣmam antardadhe śaraiḥ
35	sa cāpi kurumukhyānām ṛṣabhaḥ pāṇḍaveritān śaravrātaiḥ śaravrātān bahudhā vidudhāva tān
36	tena pāñcālarājaś ca dhṛṣṭaketuś ca vīryavān pāṇḍavo bhīmasenaś ca dhṛṣṭadyumnaś ca pārṣataḥ
37	yamau ca cekitānaś ca kekayāḥ pañca caiva ha sātyakiś ca mahārāja saubhadro 'tha ghaṭotkacaḥ
38	draupadeyāḥ śikhaṇḍī ca kuntibhojaś ca vīryavān suśarmā ca virāṭaś ca pāṇḍaveyā mahābalāḥ
39	ete cānye ca bahavaḥ pīḍitā bhīṣmasāyakaiḥ samuddhṛtāḥ phalgunena nimagnāḥ śokasāgare
40	tataḥ śikhaṇḍī vegena pragṛhya paramāyudham bhīṣmam evābhidudrāva rakṣyamāṇaḥ kirīṭinā
41	tato 'syānucarān hatvā sarvān raṇavibhāgavit bhīṣmam evābhidudrāva bībhatsur aparājitaḥ
42	sātyakiś cekitānaś ca dhṛṣṭadyumnaś ca pārṣataḥ virāṭo drupadaś caiva mādrīputrau ca pāṇḍavau dudruvur bhīṣmam evājau rakṣitā dṛḍhadhanvanā
43	abhimanyuś ca samare draupadyāḥ pañca cātmajāḥ dudruvuḥ samare bhīṣmaṃ samudyatamahāyudhāḥ
44	te sarve dṛḍhadhanvānaḥ saṃyugeṣv apalāyinaḥ bahudhā bhīṣmam ānarchan mārgaṇaiḥ kṛtamārgaṇāḥ
45	vidhūya tān bāṇagaṇān ye muktāḥ pārthivottamaiḥ pāṇḍavānām adīnātmā vyagāhata varūthinīm kṛtvā śaravighātaṃ ca krīḍann iva pitāmahaḥ
46	nābhisaṃdhatta pāñcālyaṃ smayamāno muhur muhuḥ strītvaṃ tasyānusaṃsmṛtya bhīṣmo bāṇāñ śikhaṇḍinaḥ jaghāna drupadānīke rathān sapta mahārathaḥ
47	tataḥ kilakilāśabdaḥ kṣaṇena samapadyata matsyapāñcālacedīnāṃ tam ekam abhidhāvatām
48	te varāśvarathavrātair vāraṇaiḥ sapadātibhiḥ tam ekaṃ chādayām āsur meghā iva divākaram bhīṣmaṃ bhāgīrathīputraṃ pratapantaṃ raṇe ripūn
49	tatas tasya ca teṣāṃ ca yuddhe devāsuropame kirīṭī bhīṣmam ānarchat puraskṛtya śikhaṇḍinam