Book 6 Chapter 111 | |
1 | dhṛtarāṣṭra uvāca |
1 | kathaṃ śāṃtanavo bhīṣmo daśame 'hani saṃjaya
ayudhyata mahāvīryaiḥ pāṇḍavaiḥ sahasṛñjayaiḥ |
2 | kuravaś ca kathaṃ yuddhe pāṇḍavān pratyavārayan
ācakṣva me mahāyuddhaṃ bhīṣmasyāhavaśobhinaḥ |
3 | saṃjaya uvāca |
3 | kuravaḥ pāṇḍavaiḥ sārdhaṃ yathāyudhyanta bhārata
yathā ca tad abhūd yuddhaṃ tat te vakṣyāmi śṛṇvataḥ |
4 | preṣitāḥ paralokāya paramāstraiḥ kirīṭinā
ahany ahani saṃprāptās tāvakānāṃ rathavrajāḥ |
5 | yathāpratijñaṃ kauravyaḥ sa cāpi samitiṃjayaḥ
pārthānām akarod bhīṣmaḥ satataṃ samitikṣayam |
6 | kurubhiḥ sahitaṃ bhīṣmaṃ yudhyamānaṃ mahāratham
arjunaṃ ca sapāñcālyaṃ dṛṣṭvā saṃśayitā janāḥ |
7 | daśame 'hani tasmiṃs tu bhīṣmārjunasamāgame
avartata mahāraudraḥ satataṃ samitikṣayaḥ |
8 | tasminn ayutaśo rājan bhūyaś ca sa paraṃtapaḥ
bhīṣmaḥ śāṃtanavo yodhāñ jaghāna paramāstravit |
9 | yeṣām ajñātakalpāni nāmagotrāṇi pārthiva
te hatās tatra bhīṣmeṇa śūrāḥ sarve 'nivartinaḥ |
10 | daśāhāni tatas taptvā bhīṣmaḥ pāṇḍavavāhinīm
niravidyata dharmātmā jīvitena paraṃtapaḥ |
11 | sa kṣipraṃ vadham anvicchann ātmano 'bhimukhaṃ raṇe
na hanyāṃ mānavaśreṣṭhān saṃgrāme 'bhimukhān iti |
12 | cintayitvā mahābāhuḥ pitā devavratas tava
abhyāśasthaṃ mahārāja pāṇḍavaṃ vākyam abravīt |
13 | yudhiṣṭhira mahāprājña sarvaśāstraviśārada
śṛṇu me vacanaṃ tāta dharmyaṃ svargyaṃ ca jalpataḥ |
14 | nirviṇṇo 'smi bhṛśaṃ tāta dehenānena bhārata
ghnataś ca me gataḥ kālaḥ subahūn prāṇino raṇe |
15 | tasmāt pārthaṃ purodhāya pāñcālān sṛñjayāṃs tathā
madvadhe kriyatāṃ yatno mama ced icchasi priyam |
16 | tasya tan matam ājñāya pāṇḍavaḥ satyadarśanaḥ
bhīṣmaṃ pratiyayau yattaḥ saṃgrāme saha sṛñjayaiḥ |
17 | dhṛṣṭadyumnas tato rājan pāṇḍavaś ca yudhiṣṭhiraḥ
śrutvā bhīṣmasya tāṃ vācaṃ codayām āsatur balam |
18 | abhidravata yudhyadhvaṃ bhīṣmaṃ jayata saṃyuge
rakṣitāḥ satyasaṃdhena jiṣṇunā ripujiṣṇunā |
19 | ayaṃ cāpi maheṣvāsaḥ pārṣato vāhinīpatiḥ
bhīmasenaś ca samare pālayiṣyati vo dhruvam |
20 | na vai bhīṣmād bhayaṃ kiṃ cit kartavyaṃ yudhi sṛñjayāḥ
dhruvaṃ bhīṣmaṃ vijeṣyāmaḥ puraskṛtya śikhaṇḍinam |
21 | tathā tu samayaṃ kṛtvā daśame 'hani pāṇḍavāḥ
brahmalokaparā bhūtvā saṃjagmuḥ krodhamūrchitāḥ |
22 | śikhaṇḍinaṃ puraskṛtya pāṇḍavaṃ ca dhanaṃjayam
bhīṣmasya pātane yatnaṃ paramaṃ te samāsthitāḥ |
23 | tatas tava sutādiṣṭā nānājanapadeśvarāḥ
droṇena sahaputreṇa sahasenā mahābalāḥ |
24 | duḥśāsanaś ca balavān saha sarvaiḥ sahodaraiḥ
bhīṣmaṃ samaramadhyasthaṃ pālayāṃ cakrire tadā |
25 | tatas tu tāvakāḥ śūrāḥ puraskṛtya yatavratam
śikhaṇḍipramukhān pārthān yodhayanti sma saṃyuge |
26 | cedibhiś ca sapāñcālaiḥ sahito vānaradhvajaḥ
yayau śāṃtanavaṃ bhīṣmaṃ puraskṛtya śikhaṇḍinam |
27 | droṇaputraṃ śiner naptā dhṛṣṭaketus tu pauravam
yudhāmanyuḥ sahāmātyaṃ duryodhanam ayodhayat |
28 | virāṭas tu sahānīkaḥ sahasenaṃ jayadratham
vṛddhakṣatrasya dāyādam āsasāda paraṃtapaḥ |
29 | madrarājaṃ maheṣvāsaṃ sahasainyaṃ yudhiṣṭhiraḥ
bhīmasenābhiguptaś ca nāgānīkam upādravat |
30 | apradhṛṣyam anāvāryaṃ sarvaśastrabhṛtāṃ varam
droṇaṃ prati yayau yattaḥ pāñcālyaḥ saha somakaiḥ |
31 | karṇikāradhvajaṃ cāpi siṃhaketur ariṃdamaḥ
pratyujjagāma saubhadraṃ rājaputro bṛhadbalaḥ |
32 | śikhaṇḍinaṃ ca putrās te pāṇḍavaṃ ca dhanaṃjayam
rājabhiḥ samare sārdham abhipetur jighāṃsavaḥ |
33 | tasminn atimahābhīme senayor vai parākrame
saṃpradhāvatsv anīkeṣu medinī samakampata |
34 | tāny anīkāny anīkeṣu samasajjanta bhārata
tāvakānāṃ pareṣāṃ ca dṛṣṭvā śāṃtanavaṃ raṇe |
35 | tatas teṣāṃ prayatatām anyonyam abhidhāvatām
prādurāsīn mahāñ śabdo dikṣu sarvāsu bhārata |
36 | śaṅkhadundubhighoṣaiś ca vāraṇānāṃ ca bṛṃhitaiḥ
siṃhanādaiś ca sainyānāṃ dāruṇaḥ samapadyata |
37 | sā ca sarvanarendrāṇāṃ candrārkasadṛśī prabhā
vīrāṅgadakirīṭeṣu niṣprabhā samapadyata |
38 | rajomeghāś ca saṃjajñuḥ śastravidyudbhir āvṛtāḥ
dhanuṣāṃ caiva nirghoṣo dāruṇaḥ samapadyata |
39 | bāṇaśaṅkhapraṇādāś ca bherīṇāṃ ca mahāsvanāḥ
rathagoṣaś ca saṃjagmuḥ senayor ubhayor api |
40 | prāsaśaktyṛṣṭisaṃghaiś ca bāṇaughaiś ca samākulam
niṣprakāśam ivākāśaṃ senayoḥ samapadyata |
41 | anyonyaṃ rathinaḥ petur vājinaś ca mahāhave
kuñjarāḥ kuñjarāñ jaghnuḥ padātīṃś ca padātayaḥ |
42 | tad āsīt sumahad yuddhaṃ kurūṇāṃ pāṇḍavaiḥ saha
bhīṣmahetor naravyāghra śyenayor āmiṣe yathā |
43 | tayoḥ samāgamo ghoro babhūva yudhi bhārata
anyonyasya vadhārthāya jigīṣūṇāṃ raṇājire |