Book 6 Chapter 110 | |
1 | saṃjaya uvāca |
1 | arjunas tu raṇe śalyaṃ yatamānaṃ mahāratham
chādayām āsa samare śaraiḥ saṃnataparvabhiḥ |
2 | suśarmāṇaṃ kṛpaṃ caiva tribhis tribhir avidhyata
prāgjyotiṣaṃ ca samare saindhavaṃ ca jayadratham |
3 | citrasenaṃ vikarṇaṃ ca kṛtavarmāṇam eva ca
durmarṣaṇaṃ ca rājendra āvantyau ca mahārathau |
4 | ekaikaṃ tribhir ānarchat kaṅkabarhiṇavājitaiḥ
śarair atiratho yuddhe pīḍayan vāhinīṃ tava |
5 | jayadratho raṇe pārthaṃ bhittvā bhārata sāyakaiḥ
bhīmaṃ vivyādha tarasā citrasenarathe sthitaḥ |
6 | śalyaś ca samare jiṣṇuṃ kṛpaś ca rathināṃ varaḥ
vivyadhāte mahābāhuṃ bahudhā marmabhedibhiḥ |
7 | citrasenādayaś caiva putrās tava viśāṃ pate
pañcabhiḥ pañcabhis tūrṇaṃ saṃyuge niśitaiḥ śaraiḥ ājaghnur arjunaṃ saṃkhye bhīmasenaṃ ca māriṣa |
8 | tau tatra rathināṃ śreṣṭhau kaunteyau bharatarṣabhau
apīḍayetāṃ samare trigartānāṃ mahad balam |
9 | suśarmāpi raṇe pārthaṃ viddhvā bahubhir āyasaiḥ
nanāda balavan nādaṃ nādayan vai nabhastalam |
10 | anye ca rathinaḥ śūrā bhīmasenadhanaṃjayau
vivyadhur niśitair bāṇai rukmapuṅkhair ajihmagaiḥ |
11 | teṣāṃ tu rathināṃ madhye kaunteyau rathināṃ varau
krīḍamānau rathodārau citrarūpau vyarocatām āmiṣepsū gavāṃ madhye siṃhāv iva balotkaṭau |
12 | chittvā dhanūṃṣi vīrāṇāṃ śarāṃś ca bahudhā raṇe
pātayām āsatur vīrau śirāṃsi śataśo nṛṇām |
13 | rathāś ca bahavo bhagnā hayāś ca śataśo hatāḥ
gajāś ca sagajārohāḥ petur urvyāṃ mahāmṛdhe |
14 | rathinaḥ sādinaś caiva tatra tatra nisūditāḥ
dṛśyante bahudhā rājan veṣṭamānāḥ samantataḥ |
15 | hatair gajapadātyoghair vājibhiś ca nisūditaiḥ
rathaiś ca bahudhā bhagnaiḥ samāstīryata medinī |
16 | chatraiś ca bahudhā chinnair dhvajaiś ca vinipātitaiḥ
aṅkuśair apaviddhaiś ca paristomaiś ca bhārata |
17 | keyūrair aṅgadair hārai rāṅkavair mṛditais tathā
uṣṇīṣair apaviddhaiś ca cāmaravyajanair api |
18 | tatra tatrāpaviddhaiś ca bāhubhiś candanokṣitaiḥ
ūrubhiś ca narendrāṇāṃ samāstīryata medinī |
19 | tatrādbhutam apaśyāma raṇe pārthasya vikramam
śaraiḥ saṃvārya tān vīrān nijaghāna balaṃ tava |
20 | putras tu tava taṃ dṛṣṭvā bhīmārjunasamāgamam
gāṅgeyasya rathābhyāśam upajagme mahābhaye |
21 | kṛpaś ca kṛtavarmā ca saindhavaś ca jayadrathaḥ
vindānuvindāv āvantyāv ājagmuḥ saṃyugaṃ tadā |
22 | tato bhīmo maheṣvāsaḥ phalgunaś ca mahārathaḥ
kauravāṇāṃ camūṃ ghorāṃ bhṛśaṃ dudruvatū raṇe |
23 | tato barhiṇavājānām ayutāny arbudāni ca
dhanaṃjayarathe tūrṇaṃ pātayanti sma saṃyuge |
24 | tatas tāñ śarajālena saṃnivārya mahārathān
pārthaḥ samantāt samare preṣayām āsa mṛtyave |
25 | śalyas tu samare jiṣṇuṃ krīḍann iva mahārathaḥ
ājaghānorasi kruddho bhallaiḥ saṃnataparvabhiḥ |
26 | tasya pārtho dhanuś chittvā hastāvāpaṃ ca pañcabhiḥ
athainaṃ sāyakais tīkṣṇair bhṛśaṃ vivyādha marmaṇi |
27 | athānyad dhanur ādāya samare bhārasādhanam
madreśvaro raṇe jiṣṇuṃ tāḍayām āsa roṣitaḥ |
28 | tribhiḥ śarair mahārāja vāsudevaṃ ca pañcabhiḥ
bhīmasenaṃ ca navabhir bāhvor urasi cārpayat |
29 | tato droṇo mahārāja māgadhaś ca mahārathaḥ
duryodhanasamādiṣṭau taṃ deśam upajagmatuḥ |
30 | yatra pārtho mahārāja bhīmasenaś ca pāṇḍavaḥ
kauravyasya mahāsenāṃ jaghnatus tau mahārathau |
31 | jayatsenas tu samare bhīmaṃ bhīmāyudhaṃ yuvā
vivyādha niśitair bāṇair aṣṭabhir bharatarṣabha |
32 | taṃ bhīmo daśabhir viddhvā punar vivyādha saptabhiḥ
sārathiṃ cāsya bhallena rathanīḍād apāharat |
33 | udbhrāntais turagaiḥ so 'tha dravamāṇaiḥ samantataḥ
māgadho 'pahṛto rājā sarvasainyasya paśyataḥ |
34 | droṇas tu vivaraṃ labdhvā bhīmasenaṃ śilīmukhaiḥ
vivyādha bāṇaiḥ suśitaiḥ pañcaṣaṣṭyā tam āyasaiḥ |
35 | taṃ bhīmaḥ samaraślāghī guruṃ pitṛsamaṃ raṇe
vivyādha navabhir bhallais tathā ṣaṣṭyā ca bhārata |
36 | arjunas tu suśarmāṇaṃ viddhvā bahubhir āyasaiḥ
vyadhamat tasya tat sainyaṃ mahābhrāṇi yathānilaḥ |
37 | tato bhīṣmaś ca rājā ca saubalaś ca bṛhadbalaḥ
abhyadravanta saṃkruddhā bhīmasenadhanaṃjayau |
38 | tathaiva pāṇḍavāḥ śūrā dhṛṣṭadyumnaś ca pārṣataḥ
abhyadravan raṇe bhīṣmaṃ vyāditāsyam ivāntakam |
39 | śikhaṇḍī tu samāsādya bhāratānāṃ pitāmaham
abhyadravata saṃhṛṣṭo bhayaṃ tyaktvā yatavratam |
40 | yudhiṣṭhiramukhāḥ pārthāḥ puraskṛtya śikhaṇḍinam
ayodhayan raṇe bhīṣmaṃ saṃhatāḥ saha sṛñjayaiḥ |
41 | tathaiva tāvakāḥ sarve puraskṛtya yatavratam
śikhaṇḍipramukhān pārthān yodhayanti sma saṃyuge |
42 | tataḥ pravavṛte yuddhaṃ kauravāṇāṃ bhayāvaham
tatra pāṇḍusutaiḥ sārdhaṃ bhīṣmasya vijayaṃ prati |
43 | tāvakānāṃ raṇe bhīṣmo glaha āsīd viśāṃ pate
tatra hi dyūtam āyātaṃ vijayāyetarāya vā |
44 | dhṛṣṭadyumno mahārāja sarvasainyāny acodayat
abhidravata gāṅgeyaṃ mā bhaiṣṭa narasattamāḥ |
45 | senāpativacaḥ śrutvā pāṇḍavānāṃ varūthinī
bhīṣmam evābhyayāt tūrṇaṃ prāṇāṃs tyaktvā mahāhave |
46 | bhīṣmo 'pi rathināṃ śreṣṭhaḥ pratijagrāha tāṃ camūm
āpatantīṃ mahārāja velām iva mahodadhiḥ |