Book 6 Chapter 107 | |
1 | saṃjaya uvāca |
1 | sātyakiṃ daṃśitaṃ yuddhe bhīṣmāyābhyudyataṃ tadā
ārśyaśṛṅgir maheṣvāso vārayām āsa saṃyuge |
2 | mādhavas tu susaṃkruddho rākṣasaṃ navabhiḥ śaraiḥ
ājaghāna raṇe rājan prahasann iva bhārata |
3 | tathaiva rākṣaso rājan mādhavaṃ niśitaiḥ śaraiḥ
ardayām āsa rājendra saṃkruddhaḥ śinipuṃgavam |
4 | śaineyaḥ śarasaṃghaṃ tu preṣayām āsa saṃyuge
rākṣasāya susaṃkruddho mādhavaḥ paravīrahā |
5 | tato rakṣo mahābāhuṃ sātyakiṃ satyavikramam
vivyādha viśikhais tīkṣṇaiḥ siṃhanādaṃ nanāda ca |
6 | mādhavas tu bhṛśaṃ viddho rākṣasena raṇe tadā
dhairyam ālambya tejasvī jahāsa ca nanāda ca |
7 | bhagadattas tataḥ kruddho mādhavaṃ niśitaiḥ śaraiḥ
tāḍayām āsa samare tottrair iva mahāgajam |
8 | vihāya rākṣasaṃ yuddhe śaineyo rathināṃ varaḥ
prāgjyotiṣāya cikṣepa śarān saṃnataparvaṇaḥ |
9 | tasya prāgjyotiṣo rājā mādhavasya mahad dhanuḥ
ciccheda śitadhāreṇa bhallena kṛtahastavat |
10 | athānyad dhanur ādāya vegavat paravīrahā
bhagadattaṃ raṇe kruddho vivyādha niśitaiḥ śaraiḥ |
11 | so 'tividdho maheṣvāsaḥ sṛkkiṇī saṃlihan muhuḥ
śaktiṃ kanakavaiḍūryabhūṣitām āyasīṃ dṛḍhām yamadaṇḍopamāṃ ghorāṃ prāhiṇot sātyakāya vai |
12 | tām āpatantīṃ sahasā tasya bāhor baleritām
sātyakiḥ samare rājaṃs tridhā ciccheda sāyakaiḥ sā papāta tadā bhūmau maholkeva hataprabhā |
13 | śaktiṃ vinihatāṃ dṛṣṭvā putras tava viśāṃ pate
mahatā rathavaṃśena vārayām āsa mādhavam |
14 | tathā parivṛtaṃ dṛṣṭvā vārṣṇeyānāṃ mahāratham
duryodhano bhṛśaṃ hṛṣṭo bhrātṝn sarvān uvāca ha |
15 | tathā kuruta kauravyā yathā vaḥ sātyako yudhi
na jīvan pratiniryāti mahato 'smād rathavrajāt asmin hate hataṃ manye pāṇḍavānāṃ mahad balam |
16 | tat tatheti vacas tasya parigṛhya mahārathāḥ
śaineyaṃ yodhayām āsur bhīṣmasya pramukhe tadā |
17 | abhimanyuṃ tadāyāntaṃ bhīṣmāyābhyudyataṃ mṛdhe
kāmbojarājo balavān vārayām āsa saṃyuge |
18 | ārjunir nṛpatiṃ viddhvā śaraiḥ saṃnataparvabhiḥ
punar eva catuḥṣaṣṭyā rājan vivyādha taṃ nṛpam |
19 | sudakṣiṇas tu samare kārṣṇiṃ vivyādha pañcabhiḥ
sārathiṃ cāsya navabhir icchan bhīṣmasya jīvitam |
20 | tad yuddham āsīt sumahat tayos tatra parākrame
yad abhyadhāvad gāṅgeyaṃ śikhaṇḍī śatrutāpanaḥ |
21 | virāṭadrupadau vṛddhau vārayantau mahācamūm
bhīṣmaṃ ca yudhi saṃrabdhāv ādravantau mahārathau |
22 | aśvatthāmā tataḥ kruddhaḥ samāyād rathasattamaḥ
tataḥ pravavṛte yuddhaṃ tava teṣāṃ ca bhārata |
23 | virāṭo daśabhir bhallair ājaghāna paraṃtapa
yatamānaṃ maheṣvāsaṃ drauṇim āhavaśobhinam |
24 | drupadaś ca tribhir bāṇair vivyādha niśitais tathā
guruputraṃ samāsādya bhīṣmasya purataḥ sthitam |
25 | aśvatthāmā tatas tau tu vivyādha daśabhiḥ śaraiḥ
virāṭadrupadau vṛddhau bhīṣmaṃ prati samudyatau |
26 | tatrādbhutam apaśyāma vṛddhayoś caritaṃ mahat
yad drauṇeḥ sāyakān ghorān pratyavārayatāṃ yudhi |
27 | sahadevaṃ tathā yāntaṃ kṛpaḥ śāradvato 'bhyayāt
yathā nāgo vane nāgaṃ matto mattam upādravat |
28 | kṛpaś ca samare rājan mādrīputraṃ mahāratham
ājaghāna śarais tūrṇaṃ saptatyā rukmabhūṣaṇaiḥ |
29 | tasya mādrīsutaś cāpaṃ dvidhā ciccheda sāyakaiḥ
athainaṃ chinnadhanvānaṃ vivyādha navabhiḥ śaraiḥ |
30 | so 'nyat kārmukam ādāya samare bhārasādhanam
mādrīputraṃ susaṃhṛṣṭo daśabhir niśitaiḥ śaraiḥ ājaghānorasi kruddha icchan bhīṣmasya jīvitam |
31 | tathaiva pāṇḍavo rājañ śāradvatam amarṣaṇam
ājaghānorasi kruddho bhīṣmasya vadhakāṅkṣayā tayor yuddhaṃ samabhavad ghorarūpaṃ bhayāvaham |
32 | nakulaṃ tu raṇe kruddhaṃ vikarṇaḥ śatrutāpanaḥ
vivyādha sāyakaiḥ ṣaṣṭyā rakṣan bhīṣmasya jīvitam |
33 | nakulo 'pi bhṛśaṃ viddhas tava putreṇa dhanvinā
vikarṇaṃ saptasaptatyā nirbibheda śilīmukhaiḥ |
34 | tatra tau naraśārdūlau bhīṣmahetoḥ paraṃtapau
anyonyaṃ jaghnatur vīrau goṣṭhe govṛṣabhāv iva |
35 | ghaṭotkacaṃ raṇe yattaṃ nighnantaṃ tava vāhinīm
durmukhaḥ samare prāyād bhīṣmahetoḥ parākramī |
36 | haiḍimbas tu tato rājan durmukhaṃ śatrutāpanam
ājaghānorasi kruddho navatyā niśitaiḥ śaraiḥ |
37 | bhīmasenasutaṃ cāpi durmukhaḥ sumukhaiḥ śaraiḥ
ṣaṣṭyā vīro nadan hṛṣṭo vivyādha raṇamūrdhani |
38 | dhṛṣṭadyumnaṃ raṇe yāntaṃ bhīṣmasya vadhakāṅkṣiṇam
hārdikyo vārayām āsa rakṣan bhīṣmasya jīvitam |
39 | vārṣṇeyaḥ pārṣataṃ śūraṃ viddhvā pañcabhir āyasaiḥ
punaḥ pañcāśatā tūrṇam ājaghāna stanāntare |
40 | tathaiva pārṣato rājan hārdikyaṃ navabhiḥ śaraiḥ
vivyādha niśitais tīkṣṇaiḥ kaṅkapatraparicchadaiḥ |
41 | tayoḥ samabhavad yuddhaṃ bhīṣmahetor mahāraṇe
anyonyātiśayair yuktaṃ yathā vṛtramahendrayoḥ |
42 | bhīmasenam athāyāntaṃ bhīṣmaṃ prati mahābalam
bhūriśravābhyayāt tūrṇaṃ tiṣṭha tiṣṭheti cābravīt |
43 | saumadattir atho bhīmam ājaghāna stanāntare
nārācena sutīkṣṇena rukmapuṅkhena saṃyuge |
44 | uraḥsthena babhau tena bhīmasenaḥ pratāpavān
skandaśaktyā yathā krauñcaḥ purā nṛpatisattama |
45 | tau śarān sūryasaṃkāśān karmāraparimārjitān
anyonyasya raṇe kruddhau cikṣipāte muhur muhuḥ |
46 | bhīmo bhīṣmavadhākānṣkī saumadattiṃ mahāratham
tathā bhīṣmajaye gṛdhnuḥ saumadattiś ca pāṇḍavam kṛtapratikṛte yattau yodhayām āsatū raṇe |
47 | yudhiṣṭhiraṃ mahārāja mahatyā senayā vṛtam
bhīṣmāyābhimukhaṃ yāntaṃ bhāradvājo nyavārayat |
48 | droṇasya rathanirghoṣaṃ parjanyaninadopamam
śrutvā prabhadrakā rājan samakampanta māriṣa |
49 | sā senā mahatī rājan pāṇḍuputrasya saṃyuge
droṇena vāritā yattā na cacāla padāt padam |
50 | cekitānaṃ raṇe kruddhaṃ bhīṣmaṃ prati janeśvara
citrasenas tava sutaḥ kruddharūpam avārayat |
51 | bhīṣmahetoḥ parākrāntaś citraseno mahārathaḥ
cekitānaṃ paraṃ śaktyā yodhayām āsa bhārata |
52 | tathaiva cekitāno 'pi citrasenam ayodhayat
tad yuddham āsīt sumahat tayos tatra parākrame |
53 | arjuno vāryamāṇas tu bahuśas tanayena te
vimukhīkṛtya putraṃ te tava senāṃ mamarda ha |
54 | duḥśāsano 'pi parayā śaktyā pārtham avārayat
kathaṃ bhīṣmaṃ paro hanyād iti niścitya bhārata |
55 | sā vadhyamānā samare putrasya tava vāhinī
loḍyate rathibhiḥ śreṣṭhais tatra tatraiva bhārata |