Book 6 Chapter 105 | |
1 | dhṛtarāṣṭra uvāca |
1 | kathaṃ śikhaṇḍī gāṅgeyam abhyadhāvat pitāmaham
pāñcālyaḥ samare kruddho dharmātmānaṃ yatavratam |
2 | ke 'rakṣan pāṇḍavānīke śikhaṇḍinam udāyudham
tvaramāṇās tvarākāle jigīṣanto mahārathāḥ |
3 | kathaṃ śāṃtanavo bhīṣmaḥ sa tasmin daśame 'hani
ayudhyata mahāvīryaḥ pāṇḍavaiḥ sahasṛñjayaiḥ |
4 | na mṛṣyāmi raṇe bhīṣmaṃ pratyudyātaṃ śikhaṇḍinam
kaccin na rathabhaṅgo 'sya dhanur vāśīryatāsyataḥ |
5 | saṃjaya uvāca |
5 | nāśīryata dhanus tasya rathabhaṅgo na cāpy abhūt
yudhyamānasya saṃgrāme bhīṣmasya bharatarṣabha nighnataḥ samare śatrūñ śaraiḥ saṃnataparvabhiḥ |
6 | anekaśatasāhasrās tāvakānāṃ mahārathāḥ
rathadantigaṇā rājan hayāś caiva susajjitāḥ abhyavartanta yuddhāya puraskṛtya pitāmaham |
7 | yathāpratijñaṃ kauravya sa cāpi samitiṃjayaḥ
pārthānām akarod bhīṣmaḥ satataṃ samitikṣayam |
8 | yudhyamānaṃ maheṣvāsaṃ vinighnantaṃ parāñ śaraiḥ
pāñcālāḥ pāṇḍavaiḥ sārdhaṃ sarva evābhyavārayan |
9 | daśame 'hani saṃprāpte tatāpa ripuvāhinīm
kīryamāṇāṃ śitair bāṇaiḥ śataśo 'tha sahasraśaḥ |
10 | na hi bhīṣmaṃ maheṣvāsaṃ pāṇḍavāḥ pāṇḍupūrvaja
aśaknuvan raṇe jetuṃ pāśahastam ivāntakam |
11 | athopāyān mahārāja savyasācī paraṃtapaḥ
trāsayan rathinaḥ sarvān bībhatsur aparājitaḥ |
12 | siṃhavad vinadann uccair dhanurjyāṃ vikṣipan muhuḥ
śaraughān visṛjan pārtho vyacarat kālavad raṇe |
13 | tasya śabdena vitrastās tāvakā bharatarṣabha
siṃhasyeva mṛgā rājan vyadravanta mahābhayāt |
14 | jayantaṃ pāṇḍavaṃ dṛṣṭvā tvatsainyaṃ cābhipīḍitam
duryodhanas tato bhīṣmam abravīd bhṛśapīḍitaḥ |
15 | eṣa pāṇḍusutas tāta śvetāśvaḥ kṛṣṇasārathiḥ
dahate māmakān sarvān kṛṣṇavartmeva kānanam |
16 | paśya sainyāni gāṅgeya dravamāṇāni sarvaśaḥ
pāṇḍavena yudhāṃ śreṣṭha kālyamānāni saṃyuge |
17 | yathā paśugaṇān pālaḥ saṃkālayati kānane
tathedaṃ māmakaṃ sainyaṃ kālyate śatrutāpana |
18 | dhanaṃjayaśarair bhagnaṃ dravamāṇam itas tataḥ
bhīmo hy eṣa durādharṣo vidrāvayati me balam |
19 | sātyakiś cekitānaś ca mādrīputrau ca pāṇḍavau
abhimanyuś ca vikrānto vāhinīṃ dahate mama |
20 | dhṛṣṭadyumnas tathā śūro rākṣasaś ca ghaṭotkacaḥ
vyadrāvayetāṃ sahasā sainyaṃ mama mahābalau |
21 | vadhyamānasya sainyasya sarvair etair mahābalaiḥ
nānyāṃ gatiṃ prapaśyāmi sthāne yuddhe ca bhārata |
22 | ṛte tvāṃ puruṣavyāghra devatulyaparākrama
paryāptaś ca bhavān kṣipraṃ pīḍitānāṃ gatir bhava |
23 | evam ukto mahārāja pitā devavratas tava
cintayitvā muhūrtaṃ tu kṛtvā niścayam ātmanaḥ tava saṃdhārayan putram abravīc chaṃtanoḥ sutaḥ |
24 | duryodhana vijānīhi sthiro bhava viśāṃ pate
pūrvakālaṃ tava mayā pratijñātaṃ mahābala |
25 | hatvā daśa sahasrāṇi kṣatriyāṇāṃ mahātmanām
saṃgrāmād vyapayātavyam etat karma mamāhnikam iti tat kṛtavāṃś cāhaṃ yathoktaṃ bharatarṣabha |
26 | adya cāpi mahat karma prakariṣye mahāhave
ahaṃ vā nihataḥ śeṣye haniṣye vādya pāṇḍavān |
27 | adya te puruṣavyāghra pratimokṣye ṛṇaṃ mahat
bhartṛpiṇḍakṛtaṃ rājan nihataḥ pṛtanāmukhe |
28 | ity uktvā bharataśreṣṭhaḥ kṣatriyān pratapañ śaraiḥ
āsasāda durādharṣaḥ pāṇḍavānām anīkinīm |
29 | anīkamadhye tiṣṭhantaṃ gāṅgeyaṃ bharatarṣabha
āśīviṣam iva kruddhaṃ pāṇḍavāḥ paryavārayan |
30 | daśame 'hani tasmiṃs tu darśayañ śaktim ātmanaḥ
rājañ śatasahasrāṇi so 'vadhīt kurunandana |
31 | pañcālānāṃ ca ye śreṣṭhā rājaputrā mahābalāḥ
teṣām ādatta tejāṃsi jalaṃ sūrya ivāṃśubhiḥ |
32 | hatvā daśa sahasrāṇi kuñjarāṇāṃ tarasvinām
sārohāṇāṃ mahārāja hayānāṃ cāyutaṃ punaḥ |
33 | pūrṇe śatasahasre dve padātīnāṃ narottamaḥ
prajajvāla raṇe bhīṣmo vidhūma iva pāvakaḥ |
34 | na cainaṃ pāṇḍaveyānāṃ ke cic chekur nirīkṣitum
uttaraṃ mārgam āsthāya tapantam iva bhāskaram |
35 | te pāṇḍaveyāḥ saṃrabdhā maheṣvāsena pīḍitāḥ
vadhāyābhyadravan bhīṣmaṃ sṛñjayāś ca mahārathāḥ |
36 | sa yudhyamāno bahubhir bhīṣmaḥ śāṃtanavas tadā
avakīrṇo mahābāhuḥ śailo meghair ivāsitaiḥ |
37 | putrās tu tava gāṅgeyaṃ samantāt paryavārayan
mahatyā senayā sārdhaṃ tato yuddham avartata |