Book 6 Chapter 99 | |
1 | saṃjaya uvāca |
1 | madhyāhne tu mahārāja saṃgrāmaḥ samapadyata
lokakṣayakaro raudro bhīṣmasya saha somakaiḥ |
2 | gāṅgeyo rathināṃ śreṣṭhaḥ pāṇḍavānām anīkinīm
vyadhaman niśitair bāṇaiḥ śataśo 'tha sahasraśaḥ |
3 | saṃmamarda ca tat sainyaṃ pitā devavratas tava
dhānyānām iva lūnānāṃ prakaraṃ gogaṇā iva |
4 | dhṛṣṭadyumnaḥ śikhaṇḍī ca virāṭo drupadas tathā
bhīṣmam āsādya samare śarair jaghnur mahāratham |
5 | dhṛṣṭadyumnaṃ tato viddhvā virāṭaṃ ca tribhiḥ śaraiḥ
drupadasya ca nārācaṃ preṣayām āsa bhārata |
6 | tena viddhā maheṣvāsā bhīṣmeṇāmitrakarśinā
cukrudhuḥ samare rājan pādaspṛṣṭā ivoragāḥ |
7 | śikhaṇḍī taṃ ca vivyādha bharatānāṃ pitāmaham
strīmayaṃ manasā dhyātvā nāsmai prāharad acyutaḥ |
8 | dhṛṣṭadyumnas tu samare krodhād agnir iva jvalan
pitāmahaṃ tribhir bāṇair bāhvor urasi cārpayat |
9 | drupadaḥ pañcaviṃśatyā virāṭo daśabhiḥ śaraiḥ
śikhaṇḍī pañcaviṃśatyā bhīṣmaṃ vivyādha sāyakaiḥ |
10 | so 'tividdho mahārāja bhīṣmaḥ saṃkhye mahātmabhiḥ
vasante puṣpaśabalo raktāśoka ivābabhau |
11 | tān pratyavidhyad gāṅgeyas tribhis tribhir ajihmagaiḥ
drupadasya ca bhallena dhanuś ciccheda māriṣa |
12 | so 'nyat kārmukam ādāya bhīṣmaṃ vivyādha pañcabhiḥ
sārathiṃ ca tribhir bāṇaiḥ suśitai raṇamūrdhani |
13 | tato bhīmo mahārāja draupadyāḥ pañca cātmajāḥ
kekayā bhrātaraḥ pañca sātyakiś caiva sātvataḥ |
14 | abhyadravanta gāṅgeyaṃ yudhiṣṭhirahitepsayā
rirakṣiṣantaḥ pāñcālyaṃ dhṛṣṭadyumnamukhan raṇe |
15 | tathaiva tāvakāḥ sarve bhīṣmarakṣārtham udyatāḥ
pratyudyayuḥ pāṇḍusenāṃ sahasainyā narādhipa |
16 | tatrāsīt sumahad yuddhaṃ tava teṣāṃ ca saṃkulam
narāśvarathanāgānāṃ yamarāṣṭravivardhanam |
17 | rathī rathinam āsādya prāhiṇod yamasādanam
tathetarān samāsādya naranāgāśvasādinaḥ |
18 | anayan paralokāya śaraiḥ saṃnataparvabhiḥ
astraiś ca vividhair ghorais tatra tatra viśāṃ pate |
19 | rathāś ca rathibhir hīnā hatasārathayas tathā
vipradrutāśvāḥ samare diśo jagmuḥ samantataḥ |
20 | mardamānā narān rājan hayāṃś ca subahūn raṇe
vātāyamānā dṛśyante gandharvanagaropamāḥ |
21 | rathinaś ca rathair hīnā varmiṇas tejasā yutāḥ
kuṇḍaloṣṇīṣiṇaḥ sarve niṣkāṅgadavibhūṣitāḥ |
22 | devaputrasamā rūpe śaurye śakrasamā yudhi
ṛddhyā vaiśravaṇaṃ cāti nayena ca bṛhaspatim |
23 | sarvalokeśvarāḥ śūrās tatra tatra viśāṃ pate
vipradrutā vyadṛśyanta prākṛtā iva mānavāḥ |
24 | dantinaś ca naraśreṣṭha vihīnā varasādibhiḥ
mṛdnantaḥ svāny anīkāni saṃpetuḥ sarvaśabdagāḥ |
25 | varmabhiś cāmaraiś chatraiḥ patākābhiś ca māriṣa
kakṣyābhir atha tottraiś ca ghaṇṭābhis tomarais tathā |
26 | viśīrṇair vipradhāvanto dṛśyante sma diśo daśa
nagameghapratīkāśair jaladodayanisvanaiḥ |
27 | tathaiva dantibhir hīnān gajārohān viśāṃ pate
pradhāvanto 'nvapaśyāma tava teṣāṃ ca saṃkule |
28 | nānādeśasamutthāṃś ca turagān hemabhūṣitān
vātāyamānān adrākṣaṃ śataśo 'tha sahasraśaḥ |
29 | aśvārohān hatair aśvair gṛhītāsīn samantataḥ
dravamāṇān apaśyāma drāvyamāṇāṃś ca saṃyuge |
30 | gajo gajaṃ samāsādya dravamāṇaṃ mahāraṇe
yayau vimṛdnaṃs tarasā padātīn vājinas tathā |
31 | tathaiva ca rathān rājan saṃmamarda raṇe gajaḥ
rathaś caiva samāsādya padātiṃ turagaṃ tathā |
32 | vyamṛdnāt samare rājaṃs turagāṃś ca narān raṇe
evaṃ te bahudhā rājan pramṛdnantaḥ parasparam |
33 | tasmin raudre tathā yuddhe vartamāne mahābhaye
prāvartata nadī ghorā śoṇitāntrataraṅgiṇī |
34 | asthisaṃcayasaṃghāṭā keśaśaivalaśādvalā
rathahradā śarāvartā hayamīnā durāsadā |
35 | śīrṣopalasamākīrṇā hastigrāhasamākulā
kavacoṣṇīṣaphenāḍhyā dhanurdvīpāsikacchapā |
36 | patākādhvajavṛkṣāḍhyā martyakūlāpahāriṇī
kravyādasaṃghasaṃkīrṇā yamarāṣṭravivardhinī |
37 | tāṃ nadīṃ kṣatriyāḥ śūrā hayanāgarathaplavaiḥ
praterur bahavo rājan bhayaṃ tyaktvā mahāhave |
38 | apovāha raṇe bhīrūn kaśmalenābhisaṃvṛtān
yathā vaitaraṇī pretān pretarājapuraṃ prati |
39 | prākrośan kṣatriyās tatra dṛṣṭvā tad vaiśasaṃ mahat
duryodhanāparādhena kṣayaṃ gacchanti kauravāḥ |
40 | guṇavatsu kathaṃ dveṣaṃ dhārtarāṣṭro janeśvaraḥ
kṛtavān pāṇḍuputreṣu pāpātmā lobhamohitaḥ |
41 | evaṃ bahuvidhā vācaḥ śrūyante smātra bhārata
pāṇḍavastavasaṃyuktāḥ putrāṇāṃ te sudāruṇāḥ |
42 | tā niśamya tadā vācaḥ sarvayodhair udāhṛtāḥ
āgaskṛt sarvalokasya putro duryodhanas tava |
43 | bhīṣmaṃ droṇaṃ kṛpaṃ caiva śalyaṃ covāca bhārata
yudhyadhvam anahaṃkārāḥ kiṃ ciraṃ kurutheti ca |
44 | tataḥ pravavṛte yuddhaṃ kurūṇāṃ pāṇḍavaiḥ saha
akṣadyūtakṛtaṃ rājan sughoraṃ vaiśasaṃ tadā |
45 | yat purā na nigṛhṇīṣe vāryamāṇo mahātmabhiḥ
vaicitravīrya tasyedaṃ phalaṃ paśya tathāvidham |
46 | na hi pāṇḍusutā rājan sasainyāḥ sapadānugāḥ
rakṣanti samare prāṇān kauravā vā viśāṃ pate |
47 | etasmāt kāraṇād ghoro vartate sma janakṣayaḥ
daivād vā puruṣavyāghra tava cāpanayān nṛpa |