Book 6 Chapter 96 | |
1 | saṃjaya uvāca |
1 | abhimanyū rathodāraḥ piśaṅgais turagottamaiḥ
abhidudrāva tejasvī duryodhanabalaṃ mahat vikirañ śaravarṣāṇi vāridhārā ivāmbudaḥ |
2 | na śekuḥ samare kruddhaṃ saubhadram arisūdanam
śastraughiṇaṃ gāhamānaṃ senāsāgaram akṣayam nivārayitum apy ājau tvadīyāḥ kurupuṃgavāḥ |
3 | tena muktā raṇe rājañ śarāḥ śatrunibarhaṇāḥ
kṣatriyān anayañ śūrān pretarājaniveśanam |
4 | yamadaṇḍopamān ghorāñ jvalanāśīviṣopamān
saubhadraḥ samare kruddhaḥ preṣayām āsa sāyakān |
5 | rathinaṃ ca rathāt tūrṇaṃ hayapṛṣṭhāc ca sādinam
gajārohāṃś ca sagajān pātayām āsa phālguniḥ |
6 | tasya tat kurvataḥ karma mahat saṃkhye 'dbhutaṃ nṛpāḥ
pūjayāṃ cakrire hṛṣṭāḥ praśaśaṃsuś ca phālgunim |
7 | tāny anīkāni saubhadro drāvayan bahv aśobhata
tūlarāśim ivādhūya mārutaḥ sarvatodiśam |
8 | tena vidrāvyamāṇāni tava sainyāni bhārata
trātāraṃ nādhyagacchanta paṅke magnā iva dvipāḥ |
9 | vidrāvya sarvasainyāni tāvakāni narottamaḥ
abhimanyuḥ sthito rājan vidhūmo 'gnir iva jvalan |
10 | na cainaṃ tāvakāḥ sarve viṣehur arighātinam
pradīptaṃ pāvakaṃ yadvat pataṃgāḥ kālacoditāḥ |
11 | praharan sarvaśatrubhyaḥ pāṇḍavānāṃ mahārathaḥ
adṛśyata maheṣvāsaḥ savajra iva vajrabhṛt |
12 | hemapṛṣṭhaṃ dhanuś cāsya dadṛśe carato diśaḥ
toyadeṣu yathā rājan bhrājamānāḥ śatahvadāḥ |
13 | śarāś ca niśitāḥ pītā niścaranti sma saṃyuge
vanāt phulladrumād rājan bhramarāṇām iva vrajāḥ |
14 | tathaiva caratas tasya saubhadrasya mahātmanaḥ
rathena meghaghoṣeṇa dadṛśur nāntaraṃ janāḥ |
15 | mohayitvā kṛpaṃ droṇaṃ drauṇiṃ ca sa bṛhadbalam
saindhavaṃ ca maheṣvāsaṃ vyacaral laghu suṣṭhu ca |
16 | maṇḍalīkṛtam evāsya dhanuḥ paśyāma māriṣa
sūryamaṇḍalasaṃkāśaṃ tapatas tava vāhinīm |
17 | taṃ dṛṣṭvā kṣatriyāḥ śūrāḥ pratapantaṃ śarārcibhiḥ
dviphalgunam imaṃ lokaṃ menire tasya karmabhiḥ |
18 | tenārditā mahārāja bhāratī sā mahācamūḥ
babhrāma tatra tatraiva yoṣin madavaśād iva |
19 | drāvayitvā ca tat sainyaṃ kampayitvā mahārathān
nandayām āsa suhṛdo mayaṃ jitveva vāsavaḥ |
20 | tena vidrāvyamāṇāni tava sainyāni saṃyuge
cakrur ārtasvaraṃ ghoraṃ parjanyaninadopamam |
21 | taṃ śrutvā ninadaṃ ghoraṃ tava sainyasya māriṣa
mārutoddhūtavegasya samudrasyeva parvaṇi duryodhanas tadā rājā ārśyaśṛṅgim abhāṣata |
22 | eṣa kārṣṇir maheṣvāso dvitīya iva phalgunaḥ
camūṃ drāvayate krodhād vṛtro devacamūm iva |
23 | tasya nānyaṃ prapaśyāmi saṃyuge bheṣajaṃ mahat
ṛte tvāṃ rākṣasaśreṣṭha sarvavidyāsu pāragam |
24 | sa gatvā tvaritaṃ vīraṃ jahi saubhadram āhave
vayaṃ pārthān haniṣyāmo bhīṣmadroṇapuraḥsarāḥ |
25 | sa evam ukto balavān rākṣasendraḥ pratāpavān
prayayau samare tūrṇaṃ tava putrasya śāsanāt nardamāno mahānādaṃ prāvṛṣīva balāhakaḥ |
26 | tasya śabdena mahatā pāṇḍavānāṃ mahad balam
prācalat sarvato rājan pūryamāṇa ivārṇavaḥ |
27 | bahavaś ca narā rājaṃs tasya nādena bhīṣitāḥ
priyān prāṇān parityajya nipetur dharaṇītale |
28 | kārṣṇiś cāpi mudā yuktaḥ pragṛhītaśarāsanaḥ
nṛtyann iva rathopasthe tad rakṣaḥ samupādravat |
29 | tataḥ sa rākṣasaḥ kruddhaḥ saṃprāpyaivārjuniṃ raṇe
nātidūre sthitas tasya drāvayām āsa vai camūm |
30 | sā vadhyamānā samare pāṇḍavānāṃ mahācamūḥ
pratyudyayau raṇe rakṣo devasenā yathā balim |
31 | vimardaḥ sumahān āsīt tasya sainyasya māriṣa
rakṣasā ghorarūpeṇa vadhyamānasya saṃyuge |
32 | tataḥ śarasahasrais tāṃ pāṇḍavānāṃ mahācamūm
vyadrāvayad raṇe rakṣo darśayad vai parākramam |
33 | sā vadhyamānā ca tathā pāṇḍavānām anīkinī
rakṣasā ghorarūpeṇa pradudrāva raṇe bhayāt |
34 | tāṃ pramṛdya tataḥ senāṃ padminīṃ vāraṇo yathā
tato 'bhidudrāva raṇe draupadeyān mahābalān |
35 | te tu kruddhā maheṣvāsā draupadeyāḥ prahāriṇaḥ
rākṣasaṃ dudruvuḥ sarve grahāḥ pañca yathā ravim |
36 | vīryavadbhis tatas tais tu pīḍito rākṣasottamaḥ
yathā yugakṣaye ghore candramāḥ pañcabhir grahaiḥ |
37 | prativindhyas tato rakṣo bibheda niśitaiḥ śaraiḥ
sarvapāraśavais tūrṇam akuṇṭhāgrair mahābalaḥ |
38 | sa tair bhinnatanutrāṇaḥ śuśubhe rākṣasottamaḥ
marīcibhir ivārkasya saṃsyūto jalado mahān |
39 | viṣaktaiḥ sa śaraiś cāpi tapanīyaparicchadaiḥ
ārśyaśṛṅgir babhau rājan dīptaśṛṅga ivācalaḥ |
40 | tatas te bhrātaraḥ pañca rākṣasendraṃ mahāhave
vivyadhur niśitair bāṇais tapanīyavibhūṣitaiḥ |
41 | sa nirbhinnaḥ śarair ghorair bhujagaiḥ kopitair iva
alambuso bhṛśaṃ rājan nāgendra iva cukrudhe |
42 | so 'tividdho mahārāja muhūrtam atha māriṣa
praviveśa tamo dīrghaṃ pīḍitas tair mahārathaiḥ |
43 | pratilabhya tataḥ saṃjñāṃ krodhena dviguṇīkṛtaḥ
ciccheda sāyakais teṣāṃ dhvajāṃś caiva dhanūṃṣi ca |
44 | ekaikaṃ ca tribhir bāṇair ājaghāna smayann iva
alambuso rathopasthe nṛtyann iva mahārathaḥ |
45 | tvaramāṇaś ca saṃkruddho hayāṃs teṣāṃ mahātmanām
jaghāna rākṣasaḥ kruddhaḥ sārathīṃś ca mahābalaḥ |
46 | bibheda ca susaṃhṛṣṭaḥ punaś cainān susaṃśitaiḥ
śarair bahuvidhākāraiḥ śataśo 'tha sahasraśaḥ |
47 | virathāṃś ca maheṣvāsān kṛtvā tatra sa rākṣasaḥ
abhidudrāva vegena hantukāmo niśācaraḥ |
48 | tān arditān raṇe tena rākṣasena durātmanā
dṛṣṭvārjunasutaḥ saṃkhye rākṣasaṃ samupādravat |
49 | tayoḥ samabhavad yuddhaṃ vṛtravāsavayor iva
dadṛśus tāvakāḥ sarve pāṇḍavāś ca mahārathāḥ |
50 | tau sametau mahāyuddhe krodhadīptau parasparam
mahābalau mahārāja krodhasaṃraktalocanau parasparam avekṣetāṃ kālānalasamau yudhi |
51 | tayoḥ samāgamo ghoro babhūva kaṭukodayaḥ
yathā devāsure yuddhe śakraśambarayor iva |