Book 6 Chapter 90 | |
1 | saṃjaya uvāca |
1 | svasainyaṃ nihataṃ dṛṣṭvā rājā duryodhanaḥ svayam
abhyadhāvata saṃkruddho bhīmasenam ariṃdamam |
2 | pragṛhya sumahac cāpam indrāśanisamasvanam
mahatā śaravarṣeṇa pāṇḍavaṃ samavākirat |
3 | ardhacandraṃ ca saṃdhāya sutīkṣṇaṃ lomavāhinam
bhīmasenasya ciccheda cāpaṃ krodhasamanvitaḥ |
4 | tadantaraṃ ca saṃprekṣya tvaramāṇo mahārathaḥ
saṃdadhe niśitaṃ bāṇaṃ girīṇām api dāraṇam tenorasi mahābāhur bhīmasenam atāḍayat |
5 | sa gāḍhaviddho vyathitaḥ sṛkkiṇī parisaṃlihan
samālalambe tejasvī dhvajaṃ hemapariṣkṛtam |
6 | tathā vimanasaṃ dṛṣṭvā bhīmasenaṃ ghaṭotkacaḥ
krodhenābhiprajajvāla didhakṣann iva pāvakaḥ |
7 | abhimanyumukhāś caiva pāṇḍavānāṃ mahārathāḥ
samabhyadhāvan krośanto rājānaṃ jātasaṃbhramāḥ |
8 | saṃprekṣya tān āpatataḥ saṃkruddhāñ jātasaṃbhramān
bhāradvājo 'bravīd vākyaṃ tāvakānāṃ mahārathān |
9 | kṣipraṃ gacchata bhadraṃ vo rājānaṃ parirakṣata
saṃśayaṃ paramaṃ prāptaṃ majjantaṃ vyasanārṇave |
10 | ete kruddhā maheṣvāsāḥ pāṇḍavānāṃ mahārathāḥ
bhīmasenaṃ puraskṛtya duryodhanam upadrutāḥ |
11 | nānāvidhāni śastrāṇi visṛjanto jaye ratāḥ
nadanto bhairavān nādāṃs trāsayantaś ca bhūm imām |
12 | tad ācāryavacaḥ śrutvā somadattapurogamāḥ
tāvakāḥ samavartanta pāṇḍavānām anīkinīm |
13 | kṛpo bhūriśravāḥ śalyo droṇaputro viviṃśatiḥ
citraseno vikarṇaś ca saindhavo 'tha bṛhadbalaḥ āvantyau ca maheṣvāsau kauravaṃ paryavārayan |
14 | te viṃśatipadaṃ gatvā saṃprahāraṃ pracakrire
pāṇḍavā dhārtarāṣṭrāś ca parasparajighāṃsavaḥ |
15 | evam uktvā mahābāhur mahad visphārya kārmukam
bhāradvājas tato bhīmaṃ ṣaḍviṃśatyā samārpayat |
16 | bhūyaś cainaṃ mahābāhuḥ śaraiḥ śīghram avākirat
parvataṃ vāridhārābhiḥ śaradīva balāhakaḥ |
17 | taṃ pratyavidhyad daśabhir bhīmasenaḥ śilīmukhaiḥ
tvaramāṇo maheṣvāsaḥ savye pārśve mahābalaḥ |
18 | sa gāḍhaviddho vyathito vayovṛddhaś ca bhārata
pranaṣṭasaṃjñaḥ sahasā rathopastha upāviśat |
19 | guruṃ pravyathitaṃ dṛṣṭvā rājā duryodhanaḥ svayam
drauṇāyaniś ca saṃkruddhau bhīmasenam abhidrutau |
20 | tāv āpatantau saṃprekṣya kālāntakayamopamau
bhīmaseno mahābāhur gadām ādāya satvaraḥ |
21 | avaplutya rathāt tūrṇaṃ tasthau girir ivācalaḥ
samudyamya gadāṃ gurvīṃ yamadaṇḍopamāṃ raṇe |
22 | tam udyatagadaṃ dṛṣṭvā kailāsam iva śṛṅgiṇam
kauravo droṇaputraś ca sahitāv abhyadhāvatām |
23 | tāv āpatantau sahitau tvaritau balināṃ varau
abhyadhāvata vegena tvaramāṇo vṛkodaraḥ |
24 | tam āpatantaṃ saṃprekṣya saṃkruddhaṃ bhīmadarśanam
samabhyadhāvaṃs tvaritāḥ kauravāṇāṃ mahārathāḥ |
25 | bhāradvājamukhāḥ sarve bhīmasenajighāṃsayā
nānāvidhāni śastrāṇi bhīmasyorasy apātayan sahitāḥ pāṇḍavaṃ sarve pīḍayantaḥ samantataḥ |
26 | taṃ dṛṣṭvā saṃśayaṃ prāptaṃ pīḍyamānaṃ mahāratham
abhimanyuprabhṛtayaḥ pāṇḍavānāṃ mahārathāḥ abhyadhāvan parīpsantaḥ prāṇāṃs tyaktvā sudustyajān |
27 | anūpādhipatiḥ śūro bhīmasya dayitaḥ sakhā
nīlo nīlāmbudaprakhyaḥ saṃkruddho drauṇim abhyayāt spardhate hi maheṣvāso nityaṃ droṇasutena yaḥ |
28 | sa visphārya mahac cāpaṃ drauṇiṃ vivyādha patriṇā
yathā śakro mahārāja purā vivyādha dānavam |
29 | vipracittiṃ durādharṣaṃ devatānāṃ bhayaṃkaram
yena lokatrayaṃ krodhāt trāsitaṃ svena tejasā |
30 | tathā nīlena nirbhinnaḥ sumukhena patatriṇā
saṃjātarudhirotpīḍo drauṇiḥ krodhasamanvitaḥ |
31 | sa visphārya dhanuś citram indrāśanisamasvanam
dadhre nīlavināśāya matiṃ matimatāṃ varaḥ |
32 | tataḥ saṃdhāya vimalān bhallān karmārapāyitān
jaghāna caturo vāhān pātayām āsa ca dhvajam |
33 | saptamena ca bhallena nīlaṃ vivyādha vakṣasi
sa gāḍhaviddho vyathito rathopastha upāviśat |
34 | mohitaṃ vīkṣya rājānaṃ nīlam abhracayopamam
ghaṭotkaco 'pi saṃkruddho bhrātṛbhiḥ parivāritaḥ |
35 | abhidudrāva vegena drauṇim āhavaśobhinam
tathetare abhyadhāvan rākṣasā yuddhadurmadāḥ |
36 | tam āpatantaṃ saṃprekṣya rākṣasaṃ ghoradarśanam
abhyadhāvata tejasvī bhāradvājātmajas tvaran |
37 | nijaghāna ca saṃkruddho rākṣasān bhīmadarśanān
yo 'bhavann agrataḥ kruddhā rākṣasasya puraḥsarāḥ |
38 | vimukhāṃś caiva tān dṛṣṭvā drauṇicāpacyutaiḥ śaraiḥ
akrudhyata mahākāyo bhaimasenir ghaṭotkacaḥ |
39 | prāduścakre mahāmāyāṃ ghorarūpāṃ sudāruṇām
mohayan samare drauṇiṃ māyāvī rākṣasādhipaḥ |
40 | tatas te tāvakāḥ sarve māyayā vimukhīkṛtāḥ
anyonyaṃ samapaśyanta nikṛttān medinītale viceṣṭamānān kṛpaṇāñ śoṇitena samukṣitān |
41 | droṇaṃ duryodhanaṃ śalyam aśvatthāmānam eva ca
prāyaśaś ca maheṣvāsā ye pradhānāś ca kauravāḥ |
42 | vidhvastā rathinaḥ sarve gajāś ca vinipātitāḥ
hayāś ca sahayārohā vinikṛttāḥ sahasraśaḥ |
43 | tad dṛṣṭvā tāvakaṃ sainyaṃ vidrutaṃ śibiraṃ prati
mama prākrośato rājaṃs tathā devavratasya ca |
44 | yudhyadhvaṃ mā palāyadhvaṃ māyaiṣā rākṣasī raṇe
ghaṭotkacaprayukteti nātiṣṭhanta vimohitāḥ naiva te śraddadhur bhītā vadator āvayor vacaḥ |
45 | tāṃś ca pradravato dṛṣṭvā jayaṃ prāptāś ca pāṇḍavāḥ
ghaṭotkacena sahitāḥ siṃhanādān pracakrire śaṅkhadundubhighoṣāś ca samantāt sasvanur bhṛśam |
46 | evaṃ tava balaṃ sarvaṃ haiḍimbena durātmanā
sūryāstamanavelāyāṃ prabhagnaṃ vidrutaṃ diśaḥ |