Book 6 Chapter 88 | |
1 | saṃjaya uvāca |
1 | tatas tad bāṇavarṣaṃ tu duḥsahaṃ dānavair api
dadhāra yudhi rājendro yathā varṣaṃ mahādvipaḥ |
2 | tataḥ krodhasamāviṣṭo niḥśvasann iva pannagaḥ
saṃśayaṃ paramaṃ prāptaḥ putras te bharatarṣabha |
3 | mumoca niśitāṃs tīkṣṇān nārācān pañcaviṃśatim
te 'patan sahasā rājaṃs tasmin rākṣasapuṃgave āśīviṣā iva kruddhāḥ parvate gandhamādane |
4 | sa tair viddhaḥ sravan raktaṃ prabhinna iva kuñjaraḥ
dadhre matiṃ vināśāya rājñaḥ sa piśitāśanaḥ jagrāha ca mahāśaktiṃ girīṇām api dāraṇīm |
5 | saṃpradīptāṃ maholkābhām aśanīṃ maghavān iva
samudyacchan mahābāhur jighāṃsus tanayaṃ tava |
6 | tām udyatām abhiprekṣya vaṅgānām adhipas tvaran
kuñjaraṃ girisaṃkāśaṃ rākṣasaṃ pratyacodayat |
7 | sa nāgapravareṇājau balinā śīghragāminā
yato duryodhanarathas taṃ mārgaṃ pratyapadyata rathaṃ ca vārayām āsa kuñjareṇa sutasya te |
8 | mārgam āvāritaṃ dṛṣṭvā rājñā vaṅgena dhīmatā
ghaṭotkaco mahārāja krodhasaṃraktalocanaḥ udyatāṃ tāṃ mahāśaktiṃ tasmiṃś cikṣepa vāraṇe |
9 | sa tayābhihato rājaṃs tena bāhuvimuktayā
saṃjātarudhirotpīḍaḥ papāta ca mamāra ca |
10 | pataty atha gaje cāpi vaṅgānām īśvaro balī
javena samabhidrutya jagāma dharaṇītalam |
11 | duryodhano 'pi saṃprekṣya pātitaṃ varavāraṇam
prabhagnaṃ ca balaṃ dṛṣṭvā jagāma paramāṃ vyathām |
12 | kṣatradharmaṃ puraskṛtya ātmanaś cābhimānitām
prāpte 'pakramaṇe rājā tasthau girir ivācalaḥ |
13 | saṃdhāya ca śitaṃ bāṇaṃ kālāgnisamatejasam
mumoca paramakruddhas tasmin ghore niśācare |
14 | tam āpatantaṃ saṃprekṣya bāṇam indrāśaniprabham
lāghavād vañcayām āsa mahākāyo ghaṭotkacaḥ |
15 | bhūya eva nanādograḥ krodhasaṃraktalocanaḥ
trāsayan sarvabhūtāni yugānte jalado yathā |
16 | taṃ śrutvā ninadaṃ ghoraṃ tasya bhīṣmasya rakṣasaḥ
ācāryam upasaṃgamya bhīṣmaḥ śāṃtanavo 'bravīt |
17 | yathaiṣa ninado ghoraḥ śrūyate rākṣaseritaḥ
haiḍimbo yudhyate nūnaṃ rājñā duryodhanena ha |
18 | naiṣa śakyo hi saṃgrāme jetuṃ bhūtena kena cit
tatra gacchata bhadraṃ vo rājānaṃ parirakṣata |
19 | abhidrutaṃ mahābhāgaṃ rākṣasena durātmanā
etad dhi paramaṃ kṛtyaṃ sarveṣāṃ naḥ paraṃtapāḥ |
20 | pitāmahavacaḥ śrutvā tvaramāṇā mahārathāḥ
uttamaṃ javam āsthāya prayayur yatra kauravaḥ |
21 | droṇaś ca somadattaś ca bāhlikaś ca jayadrathaḥ
kṛpo bhūriśravāḥ śalyaś citraseno viviṃśatiḥ |
22 | aśvatthāmā vikarṇaś ca āvantyaś ca bṛhadbalaḥ
rathāś cānekasāhasrā ye teṣām anuyāyinaḥ abhidrutaṃ parīpsantaḥ putraṃ duryodhanaṃ tava |
23 | tad anīkam anādhṛṣyaṃ pālitaṃ lokasattamaiḥ
ātatāyinam āyāntaṃ prekṣya rākṣasasattamaḥ nākampata mahābāhur maināka iva parvataḥ |
24 | pragṛhya vipulaṃ cāpaṃ jñātibhiḥ parivāritaḥ
śūlamudgarahastaiś ca nānāpraharaṇair api |
25 | tataḥ samabhavad yuddhaṃ tumulaṃ lomaharṣaṇam
rākṣasānāṃ ca mukhyasya duryodhanabalasya ca |
26 | dhanuṣāṃ kūjatāṃ śabdaḥ sarvatas tumulo 'bhavat
aśrūyata mahārāja vaṃśānāṃ dahyatām iva |
27 | śastrāṇāṃ pātyamānānāṃ kavaceṣu śarīriṇām
śabdaḥ samabhavad rājann adrīṇām iva dīryatām |
28 | vīrabāhuvisṛṣṭānāṃ tomarāṇāṃ viśāṃ pate
rūpam āsīd viyatsthānāṃ sarpāṇāṃ sarpatām iva |
29 | tataḥ paramasaṃkruddho visphārya sumahad dhanuḥ
rākṣasendro mahābāhur vinadan bhairavaṃ ravam |
30 | ācāryasyārdhacandreṇa kruddhaś ciccheda kārmukam
somadattasya bhallena dhvajam unmathya cānadat |
31 | bāhlikaṃ ca tribhir bāṇair abhyavidhyat stanāntare
kṛpam ekena vivyādha citrasenaṃ tribhiḥ śaraiḥ |
32 | pūrṇāyatavisṛṣṭena samyak praṇihitena ca
jatrudeśe samāsādya vikarṇaṃ samatāḍayat nyaṣīdat sa rathopasthe śoṇitena pariplutaḥ |
33 | tataḥ punar ameyātmā nārācān daśa pañca ca
bhūriśravasi saṃkruddhaḥ prāhiṇod bharatarṣabha te varma bhittvā tasyāśu prāviśan medinītalam |
34 | viviṃśateś ca drauṇeś ca yantārau samatāḍayat
tau petatū rathopasthe raśmīn utsṛjya vājinām |
35 | sindhurājño 'rdhacandreṇa vārāhaṃ svarṇabhūṣitam
unmamātha mahārāja dvitīyenācchinad dhanuḥ |
36 | caturbhir atha nārācair āvantyasya mahātmanaḥ
jaghāna caturo vāhān krodhasaṃraktalocanaḥ |
37 | pūrṇāyatavisṛṣṭena pītena niśitena ca
nirbibheda mahārāja rājaputraṃ bṛhadbalam sa gāḍhaviddho vyathito rathopastha upāviśat |
38 | bhṛśaṃ krodhena cāviṣṭo rathastho rākṣasādhipaḥ
cikṣepa niśitāṃs tīkṣṇāñ śarān āśīviṣopamān bibhidus te mahārāja śalyaṃ yuddhaviśāradam |