Book 6 Chapter 78
1	saṃjaya uvāca
1	tathā pravṛtte saṃgrāme nivṛtte ca suśarmaṇi prabhagneṣu ca vīreṣu pāṇḍavena mahātmanā
2	kṣubhyamāṇe bale tūrṇaṃ sāgarapratime tava pratyudyāte ca gāṅgeye tvaritaṃ vijayaṃ prati
3	dṛṣṭvā duryodhano rājan raṇe pārthasya vikramam tvaramāṇaḥ samabhyetya sarvāṃs tān abravīn nṛpān
4	teṣāṃ ca pramukhe śūraṃ suśarmāṇaṃ mahābalam madhye sarvasya sainyasya bhṛśaṃ saṃharṣayan vacaḥ
5	eṣa bhīṣmaḥ śāṃtanavo yoddhukāmo dhanaṃjayam sarvātmanā kuruśreṣṭhas tyaktvā jīvitam ātmanaḥ
6	taṃ prayāntaṃ parānīkaṃ sarvasainyena bhāratam saṃyattāḥ samare sarve pālayadhvaṃ pitāmaham
7	bāḍham ity evam uktvā tu tāny anīkāni sarvaśaḥ narendrāṇāṃ mahārāja samājagmuḥ pitāmaham
8	tataḥ prayātaḥ sahasā bhīṣmaḥ śāṃtanavo 'rjunam raṇe bhāratam āyāntam āsasāda mahābalam
9	mahāśvetāśvayuktena bhīmavānaraketunā mahatā meghanādena rathenāti virājata
10	samare sarvasainyānām upayātaṃ dhanaṃjayam abhavat tumulo nādo bhayād dṛṣṭvā kirīṭinam
11	abhīśuhastaṃ kṛṣṇaṃ ca dṛṣṭvādityam ivāparam madhyaṃdinagataṃ saṃkhye na śekuḥ prativīkṣitum
12	tathā śāṃtanavaṃ bhīṣmaṃ śvetāśvaṃ śvetakārmukam na śekuḥ pāṇḍavā draṣṭuṃ śvetagraham ivoditam
13	sa sarvataḥ parivṛtas trigartaiḥ sumahātmabhiḥ bhrātṛbhis tava putraiś ca tathānyaiś ca mahārathaiḥ
14	bhāradvājas tu samare matsyaṃ vivyādha patriṇā dhvajaṃ cāsya śareṇājau dhanuś caikena cicchide
15	tad apāsya dhanuś chinnaṃ virāṭo vāhinīpatiḥ anyad ādatta vegena dhanur bhārasahaṃ dṛḍham śarāṃś cāśīviṣākārāñ jvalitān pannagān iva
16	droṇaṃ tribhiḥ pravivyādha caturbhiś cāsya vājinaḥ dhvajam ekena vivyādha sārathiṃ cāsya pañcabhiḥ dhanur ekeṣuṇāvidhyat tatrākrudhyad dvijarṣabhaḥ
17	tasya droṇo 'vadhīd aśvāñ śaraiḥ saṃnataparvabhiḥ aṣṭābhir bharataśreṣṭha sūtam ekena patriṇā
18	sa hatāśvād avaplutya syandanād dhatasārathiḥ āruroha rathaṃ tūrṇaṃ śaṅkhasya rathināṃ varaḥ
19	tatas tu tau pitāputrau bhāradvājaṃ rathe sthitau mahatā śaravarṣeṇa vārayām āsatur balāt
20	bhāradvājas tataḥ kruddhaḥ śaram āśīviṣopamam cikṣepa samare tūrṇaṃ śaṅkhaṃ prati janeśvara
21	sa tasya hṛdayaṃ bhittvā pītvā śoṇitam āhave jagāma dharaṇiṃ bāṇo lohitārdrīkṛtacchaviḥ
22	sa papāta rathāt tūrṇaṃ bhāradvājaśarāhataḥ dhanus tyaktvā śarāṃś caiva pitur eva samīpataḥ
23	hataṃ svam ātmajaṃ dṛṣṭvā virāṭaḥ prādravad bhayāt utsṛjya samare droṇaṃ vyāttānanam ivāntakam
24	bhāradvājas tatas tūrṇaṃ pāṇḍavānāṃ mahācamūm dārayām āsa samare śataśo 'tha sahasraśaḥ
25	śikhaṇḍy api mahārāja drauṇim āsādya saṃyuge ājaghāna bhruvor madhye nārācais tribhir āśugaiḥ
26	sa babhau naraśārdūlo lalāṭe saṃsthitais tribhiḥ śikharaiḥ kāñcanamayair merus tribhir ivocchritaiḥ
27	aśvatthāmā tataḥ kruddho nimeṣārdhāc chikhaṇḍinaḥ sūtaṃ dhvajam atho rājaṃs turagān āyudhaṃ tathā śarair bahubhir uddiśya pātayām āsa saṃyuge
28	sa hatāśvād avaplutya rathād vai rathināṃ varaḥ khaḍgam ādāya niśitaṃ vimalaṃ ca śarāvaram śyenavad vyacarat kruddhaḥ śikhaṇḍī śatrutāpanaḥ
29	sakhaḍgasya mahārāja caratas tasya saṃyuge nāntaraṃ dadṛśe drauṇis tad adbhutam ivābhavat
30	tataḥ śarasahasrāṇi bahūni bharatarṣabha preṣayām āsa samare drauṇiḥ paramakopanaḥ
31	tām āpatantīṃ samare śaravṛṣṭiṃ sudāruṇām asinā tīkṣṇadhāreṇa ciccheda balināṃ varaḥ
32	tato 'sya vimalaṃ drauṇiḥ śatacandraṃ manoramam carmācchinad asiṃ cāsya khaṇḍayām āsa saṃyuge śitaiḥ subahuśo rājaṃs taṃ ca vivyādha patribhiḥ
33	śikhaṇḍī tu tataḥ khaḍgaṃ khaṇḍitaṃ tena sāyakaiḥ āvidhya vyasṛjat tūrṇaṃ jvalantam iva pannagam
34	tam āpatantaṃ sahasā kālānalasamaprabham ciccheda samare drauṇir darśayan pāṇilāghavam śikhaṇḍinaṃ ca vivyādha śarair bahubhir āyasaiḥ
35	śikhaṇḍī tu bhṛśaṃ rājaṃs tāḍyamānaḥ śitaiḥ śaraiḥ āruroha rathaṃ tūrṇaṃ mādhavasya mahātmanaḥ
36	sātyakis tu tataḥ kruddho rākṣasaṃ krūram āhave alambusaṃ śarair ghorair vivyādha balinaṃ balī
37	rākṣasendras tatas tasya dhanuś ciccheda bhārata ardhacandreṇa samare taṃ ca vivyādha sāyakaiḥ māyāṃ ca rākṣasīṃ kṛtvā śaravarṣair avākirat
38	tatrādbhutam apaśyāma śaineyasya parākramam nāsaṃbhramad yat samare vadhyamānaḥ śitaiḥ śaraiḥ
39	aindram astraṃ ca vārṣṇeyo yojayām āsa bhārata vijayād yad anuprāptaṃ mādhavena yaśasvinā
40	tad astraṃ bhasmasāt kṛtvā māyāṃ tāṃ rākṣasīṃ tadā alambusaṃ śarair ghorair abhyākirata sarvaśaḥ parvataṃ vāridhārābhiḥ prāvṛṣīva balāhakaḥ
41	tat tathā pīḍitaṃ tena mādhavena mahātmanā pradudrāva bhayād rakṣo hitvā sātyakim āhave
42	tam ajeyaṃ rākṣasendraṃ saṃkhye maghavatā api śaineyaḥ prāṇadaj jitvā yodhānāṃ tava paśyatām
43	nyahanat tāvakāṃś cāpi sātyakiḥ satyavikramaḥ niśitair bahubhir bāṇais te 'dravanta bhayārditāḥ
44	etasminn eva kāle tu drupadasyātmajo balī dhṛṣṭadyumno mahārāja tava putraṃ janeśvaram chādayām āsa samare śaraiḥ saṃnataparvabhiḥ
45	saṃchādyamāno viśikhair dhṛṣṭadyumnena bhārata vivyathe na ca rājendra tava putro janeśvaraḥ
46	dhṛṣṭadyumnaṃ ca samare tūrṇaṃ vivyādha sāyakaiḥ ṣaṣṭyā ca triṃśatā caiva tad adbhutam ivābhavat
47	tasya senāpatiḥ kruddho dhanuś ciccheda māriṣa hayāṃś ca caturaḥ śīghraṃ nijaghāna mahārathaḥ śaraiś cainaṃ suniśitaiḥ kṣipraṃ vivyādha saptabhiḥ
48	sa hatāśvān mahābāhur avaplutya rathād balī padātir asim udyamya prādravat pārṣataṃ prati
49	śakunis taṃ samabhyetya rājagṛddhī mahābalaḥ rājānaṃ sarvalokasya ratham āropayat svakam
50	tato nṛpaṃ parājitya pārṣataḥ paravīrahā nyahanat tāvakaṃ sainyaṃ vajrapāṇir ivāsuram
51	kṛtavarmā raṇe bhīmaṃ śarair ārchan mahāratham pracchādayām āsa ca taṃ mahāmegho raviṃ yathā
52	tataḥ prahasya samare bhīmasenaḥ paraṃtapaḥ preṣayām āsa saṃkruddhaḥ sāyakān kṛtavarmaṇe
53	tair ardyamāno 'tirathaḥ sātvataḥ śastrakovidaḥ nākampata mahārāja bhīmaṃ cārchac chitaiḥ śaraiḥ
54	tasyāśvāṃś caturo hatvā bhīmaseno mahābalaḥ sārathiṃ pātayām āsa dhvajaṃ ca supariṣkṛtam
55	śarair bahuvidhaiś cainam ācinot paravīrahā śakalīkṛtasarvāṅgaḥ śvāvidvat samadṛśyata
56	hatāśvāt tu rathāt tūrṇaṃ vṛṣakasya rathaṃ yayau syālasya te mahārāja tava putrasya paśyataḥ
57	bhīmaseno 'pi saṃkruddhas tava sainyam upādravat nijaghāna ca saṃkruddho daṇḍapāṇir ivāntakaḥ