Book 6 Chapter 75
1	saṃjaya uvāca
1	tato duryodhano rājā lohitāyati bhāskare saṃgrāmarabhaso bhīmaṃ hantukāmo 'bhyadhāvata
2	tam āyāntam abhiprekṣya nṛvīraṃ dṛḍhavairiṇam bhīmasenaḥ susaṃkruddha idaṃ vacanam abravīt
3	ayaṃ sa kālaḥ saṃprāpto varṣapūgābhikāṅkṣitaḥ adya tvāṃ nihaniṣyāmi yadi notsṛjase raṇam
4	adya kuntyāḥ parikleśaṃ vanavāsaṃ ca kṛtsnaśaḥ draupadyāś ca parikleśaṃ praṇotsyāmi hate tvayi
5	yat tvaṃ durodaro bhūtvā pāṇḍavān avamanyase tasya pāpasya gāndhāre paśya vyasanam āgatam
6	karṇasya matam ājñāya saubalasya ca yat purā acintya pāṇḍavān kāmād yatheṣṭaṃ kṛtavān asi
7	yācamānaṃ ca yan mohād dāśārham avamanyase ulūkasya samādeśaṃ yad dadāsi ca hṛṣṭavat
8	adya tvā nihaniṣyāmi sānubandhaṃ sabāndhavam samīkariṣye tat pāpaṃ yat purā kṛtavān asi
9	evam uktvā dhanur ghoraṃ vikṛṣyodbhrāmya cāsakṛt samādāya śarān ghorān mahāśanisamaprabhān
10	ṣaḍviṃśat tarasā kruddho mumocāśu suyodhane jvalitāgniśikhākārān vajrakalpān ajihmagān
11	tato 'sya kārmukaṃ dvābhyāṃ sūtaṃ dvābhyāṃ ca vivyadhe caturbhir aśvāñ javanān anayad yamasādanam
12	dvābhyāṃ ca suvikṛṣṭābhyāṃ śarābhyām arimardanaḥ chatraṃ ciccheda samare rājñas tasya rathottamāt
13	tribhiś ca tasya ciccheda jvalantaṃ dhvajam uttamam chittvā taṃ ca nanādoccais tava putrasya paśyataḥ
14	rathāc ca sa dhvajaḥ śrīmān nānāratnavibhūṣitaḥ papāta sahasā bhūmiṃ vidyuj jaladharād iva
15	jvalantaṃ sūryasaṃkāśaṃ nāgaṃ maṇimayaṃ śubham dhvajaṃ kurupateś chinnaṃ dadṛśuḥ sarvapārthivāḥ
16	athainaṃ daśabhir bāṇais tottrair iva mahāgajam ājaghāna raṇe bhīmaḥ smayann iva mahārathaḥ
17	tatas tu rājā sindhūnāṃ rathaśreṣṭho jayadrathaḥ duryodhanasya jagrāha pārṣṇiṃ satpuruṣocitām
18	kṛpaś ca rathināṃ śreṣṭhaḥ kauravyam amitaujasam āropayad rathaṃ rājan duryodhanam amarṣaṇam
19	sa gāḍhaviddho vyathito bhīmasenena saṃyuge niṣasāda rathopasthe rājā duryodhanas tadā
20	parivārya tato bhīmaṃ hantukāmo jayadrathaḥ rathair anekasāhasrair bhīmasyāvārayad diśaḥ
21	dhṛṣṭaketus tato rājann abhimanyuś ca vīryavān kekayā draupadeyāś ca tava putrān ayodhayan
22	citrasenaḥ sucitraś ca citrāśvaś citradarśanaḥ cārucitraḥ sucāruś ca tathā nandopanandakau
23	aṣṭāv ete maheṣvāsāḥ sukumārā yaśasvinaḥ abhimanyurathaṃ rājan samantāt paryavārayan
24	ājaghāna tatas tūrṇam abhimanyur mahāmanāḥ ekaikaṃ pañcabhir viddhvā śaraiḥ saṃnataparvabhiḥ vajramṛtyupratīkāśair vicitrāyudhaniḥsṛtaiḥ
25	amṛṣyamāṇās te sarve saubhadraṃ rathasattamam vavarṣur mārgaṇais tīkṣṇair giriṃ merum ivāmbudāḥ
26	sa pīḍyamānaḥ samare kṛtāstro yuddhadurmadaḥ abhimanyur mahārāja tāvakān samakampayat yathā devāsure yuddhe vajrapāṇir mahāsurān
27	vikarṇasya tato bhallān preṣayām āsa bhārata caturdaśa rathaśreṣṭho ghorān āśīviṣopamān dhvajaṃ sūtaṃ hayāṃś cāsya chittvā nṛtyann ivāhave
28	punaś cānyāñ śarān pītān akuṇṭhāgrāñ śilāśitān preṣayām āsa saubhadro vikarṇāya mahābalaḥ
29	te vikarṇaṃ samāsādya kaṅkabarhiṇavāsasaḥ bhittvā dehaṃ gatā bhūmiṃ jvalanta iva pannagāḥ
30	te śarā hemapuṅkhāgrā vyadṛśyanta mahītale vikarṇarudhiraklinnā vamanta iva śoṇitam
31	vikarṇaṃ vīkṣya nirbhinnaṃ tasyaivānye sahodarāḥ abhyadravanta samare saubhadrapramukhān rathān
32	abhiyātvā tathaivāśu rathasthān sūryavarcasaḥ avidhyan samare 'nyonyaṃ saṃrabdhā yuddhadurmadāḥ
33	durmukhaḥ śrutakarmāṇaṃ viddhvā saptabhir āśugaiḥ dhvajam ekena ciccheda sārathiṃ cāsya saptabhiḥ
34	aśvāñ jāmbūnadair jālaiḥ pracchannān vātaraṃhasaḥ jaghāna ṣaḍbhir āsādya sārathiṃ cābhyapātayat
35	sa hatāśve rathe tiṣṭhañ śrutakarmā mahārathaḥ śaktiṃ cikṣepa saṃkruddho maholkāṃ jvalitām iva
36	sā durmukhasya vipulaṃ varma bhittvā yaśasvinaḥ vidārya prāviśad bhūmiṃ dīpyamānā sutejanā
37	taṃ dṛṣṭvā virathaṃ tatra sutasomo mahābalaḥ paśyatāṃ sarvasainyānāṃ ratham āropayat svakam
38	śrutakīrtis tathā vīro jayatsenaṃ sutaṃ tava abhyayāt samare rājan hantukāmo yaśasvinam
39	tasya vikṣipataś cāpaṃ śrutakīrter mahātmanaḥ ciccheda samare rājañ jayatsenaḥ sutas tava kṣurapreṇa sutīkṣṇena prahasann iva bhārata
40	taṃ dṛṣṭvā chinnadhanvānaṃ śatānīkaḥ sahodaram abhyapadyata tejasvī siṃhavad vinadan muhuḥ
41	śatānīkas tu samare dṛḍhaṃ visphārya kārmukam vivyādha daśabhis tūrṇaṃ jayatsenaṃ śilīmukhaiḥ
42	athānyena sutīkṣṇena sarvāvaraṇabhedinā śatānīko jayatsenaṃ vivyādha hṛdaye bhṛśam
43	tathā tasmin vartamāne duṣkarṇo bhrātur antike ciccheda samare cāpaṃ nākuleḥ krodhamūrchitaḥ
44	athānyad dhanur ādāya bhārasādhanam uttamam samādatta śitān bāṇāñ śatānīko mahābalaḥ
45	tiṣṭha tiṣṭheti cāmantrya duṣkarṇaṃ bhrātur agrataḥ mumoca niśitān bāṇāñ jvalitān pannagān iva
46	tato 'sya dhanur ekena dvābhyāṃ sūtaṃ ca māriṣa ciccheda samare tūrṇaṃ taṃ ca vivyādha saptabhiḥ
47	aśvān manojavāṃś cāsya kalmāṣān vītakalmaṣaḥ jaghāna niśitais tūrṇaṃ sarvān dvādaśabhiḥ śaraiḥ
48	athāpareṇa bhallena sumuktena nipātinā duṣkarṇaṃ samare kruddho vivyādha hṛdaye bhṛśam
49	duṣkarṇaṃ nihataṃ dṛṣṭvā pañca rājan mahārathāḥ jighāṃsantaḥ śatānīkaṃ sarvataḥ paryavārayan
50	chādyamānaṃ śaravrātaiḥ śatānīkaṃ yaśasvinam abhyadhāvanta saṃrabdhāḥ kekayāḥ pañca sodarāḥ
51	tān abhyāpatataḥ prekṣya tava putrā mahārathāḥ pratyudyayur mahārāja gajā iva mahāgajān
52	durmukho durjayaś caiva tathā durmarṣaṇo yuvā śatruṃjayaḥ śatrusahaḥ sarve kruddhā yaśasvinaḥ pratyudyātā mahārāja kekayān bhrātaraḥ samam
53	rathair nagarasaṃkāśair hayair yuktair manojavaiḥ nānāvarṇavicitrābhiḥ patākābhir alaṃkṛtaiḥ
54	varacāpadharā vīrā vicitrakavacadhvajāḥ viviśus te paraṃ sainyaṃ siṃhā iva vanād vanam
55	teṣāṃ sutumulaṃ yuddhaṃ vyatiṣaktarathadvipam avartata mahāraudraṃ nighnatām itaretaram anyonyāgaskṛtāṃ rājan yamarāṣṭravivardhanam
56	muhūrtāstamite sūrye cakrur yuddhaṃ sudāruṇam rathinaḥ sādinaś caiva vyakīryanta sahasraśaḥ
57	tataḥ śāṃtanavaḥ kruddhaḥ śaraiḥ saṃnataparvabhiḥ nāśayām āsa senāṃ vai bhīṣmas teṣāṃ mahātmanām pāñcālānāṃ ca sainyāni śarair ninye yamakṣayam
58	evaṃ bhittvā maheṣvāsaḥ pāṇḍavānām anīkinīm kṛtvāvahāraṃ sainyānāṃ yayau svaśibiraṃ nṛpa
59	dharmarājo 'pi saṃprekṣya dhṛṣṭadyumnavṛkodarau mūrdhni caitāv upāghrāya saṃhṛṣṭaḥ śibiraṃ yayau