Book 6 Chapter 69 | |
1 | saṃjaya uvāca |
1 | virāṭo 'tha tribhir bāṇair bhīṣmam ārchan mahāratham
vivyādha turagāṃś cāsya tribhir bāṇair mahārathaḥ |
2 | taṃ pratyavidhyad daśabhir bhīṣmaḥ śāṃtanavaḥ śaraiḥ
rukmapuṅkhair maheṣvāsaḥ kṛtahasto mahābalaḥ |
3 | drauṇir gāṇḍīvadhanvānaṃ bhīmadhanvā mahārathaḥ
avidhyad iṣubhiḥ ṣaḍbhir dṛḍhahastaḥ stanāntare |
4 | kārmukaṃ tasya ciccheda phalgunaḥ paravīrahā
avidhyac ca bhṛśaṃ tīkṣṇaiḥ patribhiḥ śatrukarśanaḥ |
5 | so 'nyat kārmukam ādāya vegavat krodhamūrchitaḥ
amṛṣyamāṇaḥ pārthena kārmukacchedam āhave |
6 | avidhyat phalgunaṃ rājan navatyā niśitaiḥ śaraiḥ
vāsudevaṃ ca saptatyā vivyādha parameṣubhiḥ |
7 | tataḥ krodhābhitāmrākṣaḥ saha kṛṣṇena phalgunaḥ
dīrgham uṣṇaṃ ca niḥśvasya cintayitvā muhur muhuḥ |
8 | dhanuḥ prapīḍya vāmena kareṇāmitrakarśanaḥ
gāṇḍīvadhanvā saṃkruddhaḥ śitān saṃnataparvaṇaḥ jīvitāntakarān ghorān samādatta śilīmukhān |
9 | tais tūrṇaṃ samare 'vidhyad drauṇiṃ balavatāṃ varam
tasya te kavacaṃ bhittvā papuḥ śoṇitam āhave |
10 | na vivyathe ca nirbhinno drauṇir gāṇḍīvadhanvanā
tathaiva śaravarṣāṇi pratimuñcann avihvalaḥ tasthau sa samare rājaṃs trātum icchan mahāvratam |
11 | tasya tat sumahat karma śaśaṃsuḥ puruṣarṣabhāḥ
yat kṛṣṇābhyāṃ sametābhyāṃ nāpatrapata saṃyuge |
12 | sa hi nityam anīkeṣu yudhyate 'bhayam āsthitaḥ
astragrāmaṃ sasaṃhāraṃ droṇāt prāpya sudurlabham |
13 | mamāyam ācāryasuto droṇasyātipriyaḥ sutaḥ
brāhmaṇaś ca viśeṣeṇa mānanīyo mameti ca |
14 | samāsthāya matiṃ vīro bībhatsuḥ śatrutāpanaḥ
kṛpāṃ cakre rathaśreṣṭho bhāradvājasutaṃ prati |
15 | drauṇiṃ tyaktvā tato yuddhe kaunteyaḥ śatrutāpanaḥ
yuyudhe tāvakān nighnaṃs tvaramāṇaḥ parākramī |
16 | duryodhanas tu daśabhir gārdhrapatraiḥ śilāśitaiḥ
bhīmasenaṃ maheṣvāsaṃ rukmapuṅkhaiḥ samarpayat |
17 | bhīmasenas tu saṃkruddhaḥ parāsukaraṇaṃ dṛḍham
citraṃ kārmukam ādatta śarāṃś ca niśitān daśa |
18 | ākarṇaprahitais tīkṣṇair vegitais tigmatejanaiḥ
avidhyat tūrṇam avyagraḥ kururājaṃ mahorasi |
19 | tasya kāñcanasūtras tu śaraiḥ parivṛto maṇiḥ
rarājorasi vai sūryo grahair iva samāvṛtaḥ |
20 | putras tu tava tejasvī bhīmasenena tāḍitaḥ
nāmṛṣyata yathā nāgas talaśabdaṃ samīritam |
21 | tataḥ śarair mahārāja rukmapuṅkhaiḥ śilāśitaiḥ
bhīmaṃ vivyādha saṃkruddhas trāsayāno varūthinīm |
22 | tau yudhyamānau samare bhṛśam anyonyavikṣatau
putrau te devasaṃkāśau vyarocetāṃ mahābalau |
23 | citrasenaṃ naravyāghraṃ saubhadraḥ paravīrahā
avidhyad daśabhir bāṇaiḥ purumitraṃ ca saptabhiḥ |
24 | satyavrataṃ ca saptatyā viddhvā śakrasamo yudhi
nṛtyann iva raṇe vīra ārtiṃ naḥ samajījanat |
25 | taṃ pratyavidyad daśabhiś citrasenaḥ śilīmukhaiḥ
satyavrataś ca navabhiḥ purumitraś ca saptabhiḥ |
26 | sa viddho vikṣaran raktaṃ śatrusaṃvāraṇaṃ mahat
ciccheda citrasenasya citraṃ kārmukam ārjuniḥ bhittvā cāsya tanutrāṇaṃ śareṇorasy atāḍayat |
27 | tatas te tāvakā vīrā rājaputrā mahārathāḥ
sametya yudhi saṃrabdhā vivyadhur niśitaiḥ śaraiḥ tāṃś ca sarvāñ śarais tīkṣṇair jaghāna paramāstravit |
28 | tasya dṛṣṭvā tu tat karma parivavruḥ sutās tava
dahantaṃ samare sainyaṃ tava kakṣaṃ yatholbaṇam |
29 | apetaśiśire kāle samiddham iva pāvakaḥ
atyarocata saubhadras tava sainyāni śātayan |
30 | tat tasya caritaṃ dṛṣṭvā pautras tava viśāṃ pate
lakṣmaṇo 'bhyapatat tūrṇaṃ sātvatīputram āhave |
31 | abhimanyus tu saṃkruddho lakṣmaṇaṃ śubhalakṣaṇam
vivyādha viśikhaiḥ ṣaḍbhiḥ sārathiṃ ca tribhiḥ śaraiḥ |
32 | tathaiva lakṣmaṇo rājan saubhadraṃ niśitaiḥ śaraiḥ
avidhyata mahārāja tad adbhutam ivābhavat |
33 | tasyāśvāṃś caturo hatvā sārathiṃ ca mahābalaḥ
abhyadravata saubhadro lakṣmaṇaṃ niśitaiḥ śaraiḥ |
34 | hatāśve tu rathe tuṣṭhaṃl lakṣmaṇaḥ paravīrahā
śaktiṃ cikṣepa saṃkruddhaḥ saubhadrasya rathaṃ prati |
35 | tām āpatantīṃ sahasā ghorarūpāṃ durāsadām
abhimanyuḥ śarais tīkṣṇaiś ciccheda bhujagopamām |
36 | tataḥ svaratham āropya lakṣmaṇaṃ gautamas tadā
apovāha rathenājau sarvasainyasya paśyataḥ |
37 | tataḥ samākule tasmin vartamāne mahābhaye
abhyadravañ jighāṃsantaḥ parasparavadhaiṣiṇaḥ |
38 | tāvakāś ca maheṣvāsāḥ pāṇḍavāś ca mahārathāḥ
juhvantaḥ samare prāṇān nijaghnur itaretaram |
39 | muktakeśā vikavacā virathāś chinnakārmukāḥ
bāhubhiḥ samayudhyanta sṛñjayāḥ kurubhiḥ saha |
40 | tato bhīṣmo mahābāhuḥ pāṇḍavānāṃ mahātmanām
senāṃ jaghāna saṃkruddho divyair astrair mahābalaḥ |
41 | hateśvarair gajais tatra narair aśvaiś ca pātitaiḥ
rathibhiḥ sādibhiś caiva samāstīryata medinī |