Book 6 Chapter 67 | |
1 | saṃjaya uvāca |
1 | dṛṣṭvā bhīṣmeṇa saṃsaktān bhrātṝn anyāṃś ca pārthivān
tam abhyadhāvad gāṅgeyam udyatāstro dhanaṃjayaḥ |
2 | pāñcajanyasya nirghoṣaṃ dhanuṣo gāṇḍivasya ca
dhvajaṃ ca dṛṣṭvā pārthasya sarvān no bhayam āviśat |
3 | asajjamānaṃ vṛkṣeṣu dhūmaketum ivotthitam
bahuvarṇaṃ ca citraṃ ca divyaṃ vānaralakṣaṇam apaśyāma mahārāja dhvajaṃ gāṇḍivadhanvanaḥ |
4 | vidyutaṃ meghamadhyasthāṃ bhrājamānām ivāmbare
dadṛśur gāṇḍivaṃ yodhā rukmapṛṣṭhaṃ mahārathe |
5 | aśuśruma bhṛśaṃ cāsya śakrasyevābhigarjataḥ
sughoraṃ talayoḥ śabdaṃ nighnatas tava vāhinīm |
6 | caṇḍavāto yathā meghaḥ savidyutstanayitnumān
diśaḥ saṃplāvayan sarvāḥ śaravarṣaiḥ samantataḥ |
7 | abhyadhāvata gāṅgeyaṃ bhairavāstro dhanaṃjayaḥ
diśaṃ prācīṃ pratīcīṃ ca na jānīmo 'stramohitāḥ |
8 | kāṃdigbhūtāḥ śrāntapatrā hatāstrā hatacetasaḥ
anyonyam abhisaṃśliṣya yodhās te bharatarṣabha |
9 | bhīṣmam evābhilīyanta saha sarvais tavātmajaiḥ
teṣām ārtāyanam abhūd bhīṣmaḥ śaṃtanavo raṇe |
10 | samutpatanta vitrastā rathebhyo rathinas tadā
sādinaś cāśvapṛṣṭhebhyo bhūmau cāpi padātayaḥ |
11 | śrutvā gāṇḍīvanirghoṣaṃ visphūrjitam ivāśaneḥ
sarvasainyāni bhītāni vyavalīyanta bhārata |
12 | atha kāmbojamukhyais tu bṛhadbhiḥ śīghragāmibhiḥ
gopānāṃ bahusāhasrair balair govāsano vṛtaḥ |
13 | madrasauvīragāndhārais trigartaiś ca viśāṃ pate
sarvakāliṅgamukhyaiś ca kaliṅgādhipatir vṛtaḥ |
14 | nāgā naragaṇaughāś ca duḥśāsanapuraḥsarāḥ
jayadrathaś ca nṛpatiḥ sahitaḥ sarvarājabhiḥ |
15 | hayārohavarāś caiva tava putreṇa coditāḥ
caturdaśa sahasrāṇi saubalaṃ paryavārayan |
16 | tatas te sahitāḥ sarve vibhaktarathavāhanāḥ
pāṇḍavān samare jagmus tāvakā bharatarṣabha |
17 | rathibhir vāraṇair aśvaiḥ padātaiś ca samīritam
ghoram āyodhanaṃ jajñe mahābhrasadṛśaṃ rajaḥ |
18 | tomaraprāsanārācagajāśvarathayodhinām
balena mahatā bhīṣmaḥ samasajjat kirīṭinā |
19 | āvantyaḥ kāśirājena bhīmasenena saindhavaḥ
ajātaśatrur madrāṇām ṛṣabheṇa yaśasvinā sahaputraḥ sahāmātyaḥ śalyena samasajjata |
20 | vikarṇaḥ sahadevena citrasenaḥ śikhaṇḍinā
matsyā duryodhanaṃ jagmuḥ śakuniṃ ca viśāṃ pate |
21 | drupadaś cekitānaś ca sātyakiś ca mahārathaḥ
droṇena samasajjanta saputreṇa mahātmanā kṛpaś ca kṛtavarmā ca dhṛṣṭaketum abhidrutau |
22 | evaṃ prajavitāśvāni bhrāntanāgarathāni ca
sainyāni samasajjanta prayuddhāni samantataḥ |
23 | nirabhre vidyutas tīvrā diśaś ca rajasāvṛtāḥ
prādurāsan maholkāś ca sanirghātā viśāṃ pate |
24 | pravavau ca mahāvātaḥ pāṃsuvarṣaṃ papāta ca
nabhasy antardadhe sūryaḥ sainyena rajasāvṛtaḥ |
25 | pramohaḥ sarvasattvānām atīva samapadyata
rajasā cābhibhūtānām astrajālaiś ca tudyatām |
26 | vīrabāhuvisṛṣṭānāṃ sarvāvaraṇabhedinām
saṃghātaḥ śarajālānāṃ tumulaḥ samapadyata |
27 | prakāśaṃ cakrur ākāśam udyatāni bhujottamaiḥ
nakṣatravimalābhāni śastrāṇi bharatarṣabha |
28 | ārṣabhāṇi vicitrāṇi rukmajālāvṛtāni ca
saṃpetur dikṣu sarvāsu carmāṇi bharatarṣabha |
29 | sūryavarṇaiś ca nistriṃśaiḥ pātyamānāni sarvaśaḥ
dikṣu sarvāsv adṛśyanta śarīrāṇi śirāṃsi ca |
30 | bhagnacakrākṣanīḍāś ca nipātitamahādhvajāḥ
hatāśvāḥ pṛthivīṃ jagmus tatra tatra mahārathāḥ |
31 | paripetur hayāś cātra ke cic chastrakṛtavraṇāḥ
rathān viparikarṣanto hateṣu rathayodhiṣu |
32 | śarāhatā bhinnadehā baddhayoktrā hayottamāḥ
yugāni paryakarṣanta tatra tatra sma bhārata |
33 | adṛśyanta sasūtāś ca sāśvāḥ sarathayodhinaḥ
ekena balinā rājan vāraṇena hatā rathāḥ |
34 | gandhahastimadasrāvam āghrāya bahavo raṇe
saṃnipāte balaughānāṃ vītam ādadire gajāḥ |
35 | satomaramahāmātrair nipatadbhir gatāsubhiḥ
babhūvāyodhanaṃ channaṃ nārācābhihatair gajaiḥ |
36 | saṃnipāte balaughānāṃ preṣitair varavāraṇaiḥ
nipetur yudhi saṃbhagnāḥ sayodhāḥ sadhvajā rathāḥ |
37 | nāgarājopamair hastair nāgair ākṣipya saṃyuge
vyadṛśyanta mahārāja saṃbhagnā rathakūbarāḥ |
38 | viśīrṇarathajālāś ca keśeṣv ākṣipya dantibhiḥ
drumaśākhā ivāvidhya niṣpiṣṭā rathino raṇe |
39 | ratheṣu ca rathān yuddhe saṃsaktān varavāraṇāḥ
vikarṣanto diśaḥ sarvāḥ saṃpetuḥ sarvaśabdagāḥ |
40 | teṣāṃ tathā karṣatāṃ ca gajānāṃ rūpam ābabhau
saraḥsu nalinījālaṃ viṣaktam iva karṣatām |
41 | evaṃ saṃchāditaṃ tatra babhūvāyodhanaṃ mahat
sādibhiś ca padātaiś ca sadhvajaiś ca mahārathaiḥ |