Book 6 Chapter 62 | |
1 | bhīṣma uvāca |
1 | tataḥ sa bhagavān devo lokānāṃ parameśvaraḥ
brahmāṇaṃ pratyuvācedaṃ snigdhagambhīrayā girā |
2 | viditaṃ tāta yogān me sarvam etat tavepsitam
tathā tad bhavitety uktvā tatraivāntaradhīyata |
3 | tato devarṣigandharvā vismayaṃ paramaṃ gatāḥ
kautūhalaparāḥ sarve pitāmaham athābruvan |
4 | ko nv ayaṃ yo bhagavatā praṇamya vinayād vibho
vāgbhiḥ stuto variṣṭhābhiḥ śrotum icchāma taṃ vayam |
5 | evam uktas tu bhagavān pratyuvāca pitāmahaḥ
devabrahmarṣigandharvān sarvān madhurayā girā |
6 | yat tatparaṃ bhaviṣyaṃ ca bhavitavyaṃ ca yat param
bhūtātmā yaḥ prabhuś caiva brahma yac ca paraṃ padam |
7 | tenāsmi kṛtasaṃvādaḥ prasannena surarṣabhāḥ
jagato 'nugrahārthāya yācito me jagatpatiḥ |
8 | mānuṣaṃ lokam ātiṣṭha vāsudeva iti śrutaḥ
asurāṇāṃ vadhārthāya saṃbhavasva mahītale |
9 | saṃgrāme nihatā ye te daityadānavarākṣasāḥ
ta ime nṛṣu saṃbhūtā ghorarūpā mahābalāḥ |
10 | teṣāṃ vadhārthaṃ bhagavān nareṇa sahito vaśī
mānuṣīṃ yonim āsthāya cariṣyati mahītale |
11 | naranārāyaṇau yau tau purāṇāv ṛṣisattamau
sahitau mānuṣe loke saṃbhūtāv amitadyutī |
12 | ajeyau samare yattau sahitāv amarair api
mūḍhās tv etau na jānanti naranārāyaṇāv ṛṣī |
13 | tasyāham ātmajo brahmā sarvasya jagataḥ patiḥ
vāsudevo 'rcanīyo vaḥ sarvalokamaheśvaraḥ |
14 | tathā manuṣyo 'yam iti kadā cit surasattamāḥ
nāvajñeyo mahāvīryaḥ śaṅkhacakragadādharaḥ |
15 | etat paramakaṃ guhyam etat paramakaṃ padam
etat paramakaṃ brahma etat paramakaṃ yaśaḥ |
16 | etad akṣaram avyaktam etat tac chāśvataṃ mahat
etat puruṣasaṃjñaṃ vai gīyate jñāyate na ca |
17 | etat paramakaṃ teja etat paramakaṃ sukham
etat paramakaṃ satyaṃ kīrtitaṃ viśvakarmaṇā |
18 | tasmāt sarvaiḥ suraiḥ sendrair lokaiś cāmitavikramaḥ
nāvajñeyo vāsudevo mānuṣo 'yam iti prabhuḥ |
19 | yaś ca mānuṣamātro 'yam iti brūyāt sumandadhīḥ
hṛṣīkeśam avajñānāt tam āhuḥ puruṣādhamam |
20 | yoginaṃ taṃ mahātmānaṃ praviṣṭaṃ mānuṣīṃ tanum
avamanyed vāsudevaṃ tam āhus tāmasaṃ janāḥ |
21 | devaṃ carācarātmānaṃ śrīvatsāṅkaṃ suvarcasam
padmanābhaṃ na jānāti tam āhus tāmasaṃ janāḥ |
22 | kirīṭakaustubhadharaṃ mitrāṇām abhayaṃkaram
avajānan mahātmānaṃ ghore tamasi majjati |
23 | evaṃ viditvā tattvārthaṃ lokānām īśvareśvaraḥ
vāsudevo namaskāryaḥ sarvalokaiḥ surottamāḥ |
24 | evam uktvā sa bhagavān sarvān devagaṇān purā
visṛjya sarvalokātmā jagāma bhavanaṃ svakam |
25 | tato devāḥ sagandharvā munayo 'psaraso 'pi ca
kathāṃ tāṃ brahmaṇā gītāṃ śrutvā prītā divaṃ yayuḥ |
26 | etac chrutaṃ mayā tāta ṛṣīṇāṃ bhāvitātmanām
vāsudevaṃ kathayatāṃ samavāye purātanam |
27 | jāmadagnyasya rāmasya mārkaṇḍeyasya dhīmataḥ
vyāsanāradayoś cāpi śrutaṃ śrutaviśārada |
28 | etam arthaṃ ca vijñāya śrutvā ca prabhum avyayam
vāsudevaṃ mahātmānaṃ lokānām īśvareśvaram |
29 | yasyāsāv ātmajo brahmā sarvasya jagataḥ pitā
kathaṃ na vāsudevo 'yam arcyaś cejyaś ca mānavaiḥ |
30 | vārito 'si purā tāta munibhir vedapāragaiḥ
mā gaccha saṃyugaṃ tena vāsudevena dhīmatā mā pāṇḍavaiḥ sārdham iti tac ca mohān na budhyase |
31 | manye tvāṃ rākṣasaṃ krūraṃ tathā cāsi tamovṛtaḥ
yasmād dviṣasi govindaṃ pāṇḍavaṃ ca dhanaṃjayam naranārāyaṇau devau nānyo dviṣyād dhi mānavaḥ |
32 | tasmād bravīmi te rājann eṣa vai śāśvato 'vyayaḥ
sarvalokamayo nityaḥ śāstā dhātā dharo dhruvaḥ |
33 | lokān dhārayate yas trīṃś carācaraguruḥ prabhuḥ
yoddhā jayaś ca jetā ca sarvaprakṛtir īśvaraḥ |
34 | rājan sattvamayo hy eṣa tamorāgavivarjitaḥ
yataḥ kṛṣṇas tato dharmo yato dharmas tato jayaḥ |
35 | tasya māhātmyayogena yogenātmana eva ca
dhṛtāḥ pāṇḍusutā rājañ jayaś caiṣāṃ bhaviṣyati |
36 | śreyoyuktāṃ sadā buddhiṃ pāṇḍavānāṃ dadhāti yaḥ
balaṃ caiva raṇe nityaṃ bhayebhyaś caiva rakṣati |
37 | sa eṣa śāśvato devaḥ sarvaguhyamayaḥ śivaḥ
vāsudeva iti jñeyo yan māṃ pṛcchasi bhārata |
38 | brāhmaṇaiḥ kṣatriyair vaiśyaiḥ śūdraiś ca kṛtalakṣaṇaiḥ
sevyate 'bhyarcyate caiva nityayuktaiḥ svakarmabhiḥ |
39 | dvāparasya yugasyānte ādau kaliyugasya ca
sātvataṃ vidhim āsthāya gītaḥ saṃkarṣaṇena yaḥ |
40 | sa eṣa sarvāsuramartyalokaṃ; samudrakakṣyāntaritāḥ purīś ca
yuge yuge mānuṣaṃ caiva vāsaṃ; punaḥ punaḥ sṛjate vāsudevaḥ |