Book 6 Chapter 58
1	dhṛtarāṣṭra uvāca
1	daivam eva paraṃ manye pauruṣād api saṃjaya yat sainyaṃ mama putrasya pāṇḍusainyena vadhyate
2	nityaṃ hi māmakāṃs tāta hatān eva hi śaṃsasi avyagrāṃś ca prahṛṣṭāṃś ca nityaṃ śaṃsasi pāṇḍavān
3	hīnān puruṣakāreṇa māmakān adya saṃjaya patitān pātyamānāṃś ca hatān eva ca śaṃsasi
4	yudhyamānān yathāśakti ghaṭamānāñ jayaṃ prati pāṇḍavā vijayanty eva jīyante caiva māmakāḥ
5	so 'haṃ tīvrāṇi duḥkhāni duryodhanakṛtāni ca aśrauṣaṃ satataṃ tāta duḥsahāni bahūni ca
6	tam upāyaṃ na paśyāmi jīyeran yena pāṇḍavāḥ māmakā vā jayaṃ yuddhe prāpnuyur yena saṃjaya
7	saṃjaya uvāca
7	kṣayaṃ manuṣyadehānāṃ gajavājirathakṣayam śṛṇu rājan sthiro bhūtvā tavaivāpanayo mahān
8	dhṛṣṭadyumnas tu śalyena pīḍito navabhiḥ śaraiḥ pīḍayām āsa saṃkruddho madrādhipatim āyasaiḥ
9	tatrādbhutam apaśyāma pārṣatasya parākramam nyavārayata yat tūrṇaṃ śalyaṃ samitiśobhanam
10	nāntaraṃ dadṛśe kaś cit tayoḥ saṃrabdhayo raṇe muhūrtam iva tad yuddhaṃ tayoḥ samam ivābhavat
11	tataḥ śalyo mahārāja dhṛṣṭadyumnasya saṃyuge dhanuś ciccheda bhallena pītena niśitena ca
12	athainaṃ śaravarṣeṇa chādayām āsa bhārata giriṃ jalāgame yadvaj jaladā jaladhāriṇaḥ
13	abhimanyus tu saṃkruddho dhṛṣṭadyumne nipīḍite abhidudrāva vegena madrarājarathaṃ prati
14	tato madrādhiparathaṃ kārṣṇiḥ prāpyātikopanaḥ ārtāyanim ameyātmā vivyādha viśikhais tribhiḥ
15	tatas tu tāvakā rājan parīpsanto 'rjuniṃ raṇe madrarājarathaṃ tūrṇaṃ parivāryāvatasthire
16	duryodhano vikarṇaś ca duḥśāsanaviviṃśatī durmarṣaṇo duḥsahaś ca citrasenaś ca durmukhaḥ
17	satyavrataś ca bhadraṃ te purumitraś ca bhārata ete madrādhiparathaṃ pālayantaḥ sthitā raṇe
18	tān bhīmasenaḥ saṃkruddho dhṛṣṭadyumnaś ca pārṣataḥ draupadeyābhimanyuś ca mādrīputrau ca pāṇḍavau
19	nānārūpāṇi śastrāṇi visṛjanto viśāṃ pate abhyavartanta saṃhṛṣṭāḥ parasparavadhaiṣiṇaḥ te vai samīyuḥ saṃgrāme rājan durmantrite tava
20	tasmin dāśarathe yuddhe vartamāne bhayāvahe tāvakānāṃ pareṣāṃ ca prekṣakā rathino 'bhavan
21	śastrāṇy anekarūpāṇi visṛjanto mahārathāḥ anyonyam abhinardantaḥ saṃprahāraṃ pracakrire
22	te yattā jātasaṃrambhāḥ sarve 'nyonyaṃ jighāṃsavaḥ mahāstrāṇi vimuñcantaḥ samāpetur amarṣaṇāḥ
23	duryodhanas tu saṃkruddho dhṛṣṭadyumnaṃ mahāraṇe vivyādha niśitair bāṇaiś caturbhis tvarito bhṛśam
24	durmarṣaṇaś ca viṃśatyā citrasenaś ca pañcabhiḥ durmukho navabhir bāṇair duḥsahaś cāpi saptabhiḥ viviṃśatiḥ pañcabhiś ca tribhir duḥśāsanas tathā
25	tān pratyavidhyad rājendra pārṣataḥ śatrutāpanaḥ ekaikaṃ pañcaviṃśatyā darśayan pāṇilāghavam
26	satyavrataṃ tu samare purumitraṃ ca bhārata abhimanyur avidhyat tau daśabhir daśabhiḥ śaraiḥ
27	mādrīputrau tu samare mātulaṃ mātṛnandanau chādayetāṃ śaravrātais tad adbhutam ivābhavat
28	tataḥ śalyo mahārāja svasrīyau rathināṃ varau śarair bahubhir ānarchat kṛtapratikṛtaiṣiṇau chādyamānau tatas tau tu mādrīputrau na celatuḥ
29	atha duryodhanaṃ dṛṣṭvā bhīmaseno mahābalaḥ vidhitsuḥ kalahasyāntaṃ gadāṃ jagrāha pāṇḍavaḥ
30	tam udyatagadaṃ dṛṣṭvā kailāsam iva śṛṅgiṇam bhīmasenaṃ mahābāhuṃ putrās te prādravan bhayāt
31	duryodhanas tu saṃkruddho māgadhaṃ samacodayat anīkaṃ daśasāhasraṃ kuñjarāṇāṃ tarasvinām māgadhaṃ purataḥ kṛtvā bhīmasenaṃ samabhyayāt
32	āpatantaṃ ca taṃ dṛṣṭvā gajānīkaṃ vṛkodaraḥ gadāpāṇir avārohad rathāt siṃha ivonnadan
33	adrisāramayīṃ gurvīṃ pragṛhya mahatīṃ gadām abhyadhāvad gajānīkaṃ vyāditāsya ivāntakaḥ
34	sa gajān gadayā nighnan vyacarat samare balī bhīmaseno mahābāhuḥ savajra iva vāsavaḥ
35	tasya nādena mahatā manohṛdayakampinā vyatyaceṣṭanta saṃhatya gajā bhīmasya nardataḥ
36	tatas tu draupadīputrāḥ saubhadraś ca mahārathaḥ nakulaḥ sahadevaś ca dhṛṣṭadyumnaś ca pārṣataḥ
37	pṛṣṭhaṃ bhīmasya rakṣantaḥ śaravarṣeṇa vāraṇān abhyadhāvanta varṣanto meghā iva girīn yathā
38	kṣuraiḥ kṣuraprair bhallaiś ca pītair añjalikair api pātayantottamāṅgāni pāṇḍavā gajayodhinām
39	śirobhiḥ prapatadbhiś ca bāhubhiś ca vibhūṣitaiḥ aśmavṛṣṭir ivābhāti pāṇibhiś ca sahāṅkuśaiḥ
40	hṛtottamāṅgāḥ skandheṣu gajānāṃ gajayodhinaḥ adṛśyantācalāgreṣu drumā bhagnaśikhā iva
41	dhṛṣṭadyumnahatān anyān apaśyāma mahāgajān patitān pātyamānāṃś ca pārṣatena mahātmanā
42	māgadho 'tha mahīpālo gajam airāvatopamam preṣayām āsa samare saubhadrasya rathaṃ prati
43	tam āpatantaṃ saṃprekṣya māgadhasya gajottamam jaghānaikeṣuṇā vīraḥ saubhadraḥ paravīrahā
44	tasyāvarjitanāgasya kārṣṇiḥ parapuraṃjayaḥ rājño rajatapuṅkhena bhallenāpaharac chiraḥ
45	vigāhya tad gajānīkaṃ bhīmaseno 'pi pāṇḍavaḥ vyacarat samare mṛdnan gajān indro girīn iva
46	ekaprahārābhihatān bhīmasenena kuñjarān apaśyāma raṇe tasmin girīn vajrahatān iva
47	bhagnadantān bhagnakaṭān bhagnasakthāṃś ca vāraṇān bhagnapṛṣṭhān bhagnakumbhān nihatān parvatopamān
48	nadataḥ sīdataś cānyān vimukhān samare gajān vimūtrān bhagnasaṃvignāṃs tathā viśakṛto 'parān
49	bhīmasenasya mārgeṣu gatāsūn parvatopamān apaśyāma hatān nāgān niṣṭanantas tathāpare
50	vamanto rudhiraṃ cānye bhinnakumbhā mahāgajāḥ vihvalanto gatā bhūmiṃ śailā iva dharātale
51	medorudhiradigdhāṅgo vasāmajjāsamukṣitaḥ vyacarat samare bhīmo daṇḍapāṇir ivāntakaḥ
52	gajānāṃ rudhirāktāṃ tāṃ gadāṃ bibhrad vṛkodaraḥ ghoraḥ pratibhayaś cāsīt pinākīva pinākadhṛk
53	nirmathyamānāḥ kruddhena bhīmasenena dantinaḥ sahasā prādravañ śiṣṭā mṛdnantas tava vāhinīm
54	taṃ hi vīraṃ maheṣvāsāḥ saubhadrapramukhā rathāḥ paryarakṣanta yudhyantaṃ vajrāyudham ivāmarāḥ
55	śoṇitāktāṃ gadāṃ bibhrad ukṣito gajaśoṇitaiḥ kṛtānta iva raudrātmā bhīmaseno vyadṛśyata
56	vyāyacchamānaṃ gadayā dikṣu sarvāsu bhārata nṛtyamānam apaśyāma nṛtyantam iva śaṃkaram
57	yamadaṇḍopamāṃ gurvīm indrāśanisamasvanām apaśyāma mahārāja raudrāṃ viśasanīṃ gadām
58	vimiśrāṃ keśamajjābhiḥ pradigdhāṃ rudhireṇa ca pinākam iva rudrasya kruddhasyābhighnataḥ paśūn
59	yathā paśūnāṃ saṃghātaṃ yaṣṭyā pālaḥ prakālayet tathā bhīmo gajānīkaṃ gadayā paryakālayat
60	gadayā vadhyamānās te mārgaṇaiś ca samantataḥ svāny anīkāni mṛdnantaḥ prādravan kuñjarās tava
61	mahāvāta ivābhrāṇi vidhamitvā sa vāraṇān atiṣṭhat tumule bhīmaḥ śmaśāna iva śūlabhṛt