Book 6 Chapter 51 | |
1 | saṃjaya uvāca |
1 | gatāparāhṇabhūyiṣṭhe tasminn ahani bhārata
rathanāgāśvapattīnāṃ sādināṃ ca mahākṣaye |
2 | droṇaputreṇa śalyena kṛpeṇa ca mahātmanā
samasajjata pāñcālyas tribhir etair mahārathaiḥ |
3 | sa lokaviditān aśvān nijaghāna mahābalaḥ
drauṇeḥ pāñcāladāyādaḥ śitair daśabhir āśugaiḥ |
4 | tataḥ śalyarathaṃ tūrṇam āsthāya hatavāhanaḥ
drauṇiḥ pāñcāladāyādam abhyavarṣad atheṣubhiḥ |
5 | dhṛṣṭadyumnaṃ tu saṃsaktaṃ drauṇinā dṛśya bhārata
saubhadro 'bhyapatat tūrṇaṃ vikiran niśitāñ śarān |
6 | sa śalyaṃ pañcaviṃśatyā kṛpaṃ ca navabhiḥ śaraiḥ
aśvatthāmānam aṣṭābhir vivyādha puruṣarṣabha |
7 | ārjuniṃ tu tatas tūrṇaṃ drauṇir vivyādha patriṇā
śalyo dvādaśabhiś caiva kṛpaś ca niśitais tribhiḥ |
8 | lakṣmaṇas tava pautras tu tava pautram avasthitam
abhyavartata saṃhṛṣṭas tato yuddham avartata |
9 | dauryodhanis tu saṃkruddhaḥ saubhadraṃ navabhiḥ śaraiḥ
vivyādha samare rājaṃs tad adbhutam ivābhavat |
10 | abhimanyus tu saṃkruddho bhrātaraṃ bharatarṣabha
śaraiḥ pañcāśatā rājan kṣiprahasto 'bhyavidhyata |
11 | lakṣmaṇo 'pi tatas tasya dhanuś ciccheda patriṇā
muṣṭideśe mahārāja tata uccukruśur janāḥ |
12 | tad vihāya dhanuś chinnaṃ saubhadraḥ paravīrahā
anyad ādattavāṃś citraṃ kārmukaṃ vegavattaram |
13 | tau tatra samare hṛṣṭau kṛtapratikṛtaiṣiṇau
anyonyaṃ viśikhais tīkṣṇair jaghnatuḥ puruṣarṣabhau |
14 | tato duryodhano rājā dṛṣṭvā putraṃ mahāratham
pīḍitaṃ tava pautreṇa prāyāt tatra janeśvaraḥ |
15 | saṃnivṛtte tava sute sarva eva janādhipāḥ
ārjuniṃ rathavaṃśena samantāt paryavārayan |
16 | sa taiḥ parivṛtaḥ śūraiḥ śūro yudhi sudurjayaiḥ
na sma vivyathate rājan kṛṣṇatulyaparākramaḥ |
17 | saubhadram atha saṃsaktaṃ tatra dṛṣṭvā dhanaṃjayaḥ
abhidudrāva saṃkruddhas trātukāmaḥ svam ātmajam |
18 | tataḥ sarathanāgāśvā bhīṣmadroṇapurogamāḥ
abhyavartanta rājānaḥ sahitāḥ savyasācinam |
19 | uddhūtaṃ sahasā bhaumaṃ nāgāśvarathasādibhiḥ
divākarapathaṃ prāpya rajas tīvram adṛśyata |
20 | tāni nāgasahasrāṇi bhūmipālaśatāni ca
tasya bāṇapathaṃ prāpya nābhyavartanta sarvaśaḥ |
21 | praṇeduḥ sarvabhūtāni babhūvus timirā diśaḥ
kurūṇām anayas tīvraḥ samadṛśyata dāruṇaḥ |
22 | nāpy antarikṣaṃ na diśo na bhūmir na ca bhāskaraḥ
prajajñe bharataśreṣṭha śarasaṃghaiḥ kirīṭinaḥ |
23 | sāditadhvajanāgās tu hatāśvā rathino bhṛśam
vipradrutarathāḥ ke cid dṛśyante rathayūthapāḥ |
24 | virathā rathinaś cānye dhāvamānāḥ samantataḥ
tatra tatraiva dṛśyante sāyudhāḥ sāṅgadair bhujaiḥ |
25 | hayārohā hayāṃs tyaktvā gajārohāś ca dantinaḥ
arjunasya bhayād rājan samantād vipradudruvuḥ |
26 | rathebhyaś ca gajebhyaś ca hayebhyaś ca narādhipāḥ
patitāḥ pātyamānāś ca dṛśyante 'rjunatāḍitāḥ |
27 | sagadān udyatān bāhūn sakhaḍgāṃś ca viśāṃ pate
saprāsāṃś ca satūṇīrān saśarān saśarāsanān |
28 | sāṅkuśān sapatākāṃś ca tatra tatrārjuno nṛṇām
nicakarta śarair ugrai raudraṃ bibhrad vapus tadā |
29 | parighāṇāṃ pravṛddhānāṃ mudgarāṇāṃ ca māriṣa
prāsānāṃ bhiṇḍipālānāṃ nistriṃśānāṃ ca saṃyuge |
30 | paraśvadhānāṃ tīkṣṇānāṃ tomarāṇāṃ ca bhārata
varmaṇāṃ cāpaviddhānāṃ kavacānāṃ ca bhūtale |
31 | dhvajānāṃ carmaṇāṃ caiva vyajanānāṃ ca sarvaśaḥ
chatrāṇāṃ hemadaṇḍānāṃ cāmarāṇāṃ ca bhārata |
32 | pratodānāṃ kaśānāṃ ca yoktrāṇāṃ caiva māriṣa
rāśayaś cātra dṛśyante vinikīrṇā raṇakṣitau |
33 | nāsīt tatra pumān kaś cit tava sainyasya bhārata
yo 'rjunaṃ samare śūraṃ pratyudyāyāt kathaṃ cana |
34 | yo yo hi samare pārthaṃ patyudyāti viśāṃ pate
sa sa vai viśikhais tīkṣṇaiḥ paralokāya nīyate |
35 | teṣu vidravamāṇeṣu tava yodheṣu sarvaśaḥ
arjuno vāsudevaś ca dadhmatur vārijottamau |
36 | tat prabhagnaṃ balaṃ dṛṣṭvā pitā devavratas tava
abravīt samare śūraṃ bhāradvājaṃ smayann iva |
37 | eṣa pāṇḍusuto vīraḥ kṛṣṇena sahito balī
tathā karoti sainyāni yathā kuryād dhanaṃjayaḥ |
38 | na hy eṣa samare śakyo jetum adya kathaṃ cana
yathāsya dṛśyate rūpaṃ kālāntakayamopamam |
39 | na nivartayituṃ cāpi śakyeyaṃ mahatī camūḥ
anyonyaprekṣayā paśya dravatīyaṃ varūthinī |
40 | eṣa cāstaṃ giriśreṣṭhaṃ bhānumān pratipadyate
vapūṃṣi sarvalokasya saṃharann iva sarvathā |
41 | tatrāvahāraṃ saṃprāptaṃ manye 'haṃ puruṣarṣabha
śrāntā bhītāś ca no yodhā na yotsyanti kathaṃ cana |
42 | evam uktvā tato bhīṣmo droṇam ācāryasattamam
avahāram atho cakre tāvakānāṃ mahārathaḥ |
43 | tato 'vahāraḥ sainyānāṃ tava teṣāṃ ca bhārata
astaṃ gacchati sūrye 'bhūt saṃdhyākāle ca vartati |