Book 6 Chapter 49 | |
1 | dhṛtarāṣṭra uvāca |
1 | kathaṃ droṇo maheṣvāsaḥ pāñcālyaś cāpi pārṣataḥ
raṇe samīyatur yattau tan mamācakṣva saṃjaya |
2 | diṣṭam eva paraṃ manye pauruṣād api saṃjaya
yatra śāṃtanavo bhīṣmo nātarad yudhi pāṇḍavam |
3 | bhīṣmo hi samare kruddho hanyāl lokāṃś carācarān
sa kathaṃ pāṇḍavaṃ yuddhe nātarat saṃjayaujasā |
4 | saṃjaya uvāca |
4 | śṛṇu rājan sthiro bhūtvā yuddham etat sudāruṇam
na śakyaḥ pāṇḍavo jetuṃ devair api savāsavaiḥ |
5 | droṇas tu niśitair bāṇair dhṛṣṭadyumnam ayodhayat
sārathiṃ cāsya bhallena rathanīḍād apātayat |
6 | tasyātha caturo vāhāṃś caturbhiḥ sāyakottamaiḥ
pīḍayām āsa saṃkruddho dhṛṣṭadyumnasya māriṣa |
7 | dhṛṣṭadyumnas tato droṇaṃ navatyā niśitaiḥ śaraiḥ
vivyādha prahasan vīras tiṣṭha tiṣṭheti cābravīt |
8 | tataḥ punar ameyātmā bhāradvājaḥ pratāpavān
śaraiḥ pracchādayām āsa dhṛṣṭadyumnam amarṣaṇam |
9 | ādade ca śaraṃ ghoraṃ pārṣatasya vadhaṃ prati
śakrāśanisamasparśaṃ mṛtyudaṇḍam ivāparam |
10 | hāhākāro mahān āsīt sarvasainyasya bhārata
tam iṣuṃ saṃdhitaṃ dṛṣṭvā bhāradvājena saṃyuge |
11 | tatrādbhutam apaśyāma dhṛṣṭadyumnasya pauruṣam
yad ekaḥ samare vīras tasthau girir ivācalaḥ |
12 | taṃ ca dīptaṃ śaraṃ ghoram āyāntaṃ mṛtyum ātmanaḥ
ciccheda śaravṛṣṭiṃ ca bhāradvāje mumoca ha |
13 | tata uccukruśuḥ sarve pāñcālāḥ pāṇḍavaiḥ saha
dhṛṣṭadyumnena tat karma kṛtaṃ dṛṣṭvā suduṣkaram |
14 | tataḥ śaktiṃ mahāvegāṃ svarṇavaiḍūryabhūṣitām
droṇasya nidhanākāṅkṣī cikṣepa sa parākramī |
15 | tām āpatantīṃ sahasā śaktiṃ kanakabhūṣaṇām
tridhā cikṣepa samare bhāradvājo hasann iva |
16 | śaktiṃ vinihatāṃ dṛṣṭvā dhṛṣṭadyumnaḥ pratāpavān
vavarṣa śaravarṣāṇi droṇaṃ prati janeśvara |
17 | śaravarṣaṃ tatas taṃ tu saṃnivārya mahāyaśāḥ
droṇo drupadaputrasya madhye ciccheda kārmukam |
18 | sa cchinnadhanvā samare gadāṃ gurvīṃ mahāyaśāḥ
droṇāya preṣayām āsa girisāramayīṃ balī |
19 | sā gadā vegavan muktā prāyād droṇajighāṃsayā
tatrādbhutam apaśyāma bhāradvājasya vikramam |
20 | lāghavād vyaṃsayām āsa gadāṃ hemavibhūṣitām
vyaṃsayitvā gadāṃ tāṃ ca preṣayām āsa pārṣate |
21 | bhallān suniśitān pītān svarṇapuṅkhāñ śilāśitān
te tasya kavacaṃ bhittvā papuḥ śoṇitam āhave |
22 | athānyad dhanur ādāya dhṛṣṭadyumno mahāmanāḥ
droṇaṃ yudhi parākramya śarair vivyādha pañcabhiḥ |
23 | rudhirāktau tatas tau tu śuśubhāte nararṣabhau
vasantasamaye rājan puṣpitāv iva kiṃśukau |
24 | amarṣitas tato rājan parākramya camūmukhe
droṇo drupadaputrasya punaś ciccheda kārmukam |
25 | athainaṃ chinnadhanvānaṃ śaraiḥ saṃnataparvabhiḥ
avākirad ameyātmā vṛṣṭyā megha ivācalam |
26 | sārathiṃ cāsya bhallena rathanīḍād apātayat
athāsya caturo vāhāṃś caturbhir niśitaiḥ śaraiḥ |
27 | pātayām āsa samare siṃhanādaṃ nanāda ca
tato 'pareṇa bhallena hastāc cāpam athācchinat |
28 | sa cchinnadhanvā viratho hatāśvo hatasārathiḥ
gadāpāṇir avārohat khyāpayan pauruṣaṃ mahat |
29 | tām asya viśikhais tūrṇaṃ pātayām āsa bhārata
rathād anavarūḍhasya tad adbhutam ivābhavat |
30 | tataḥ sa vipulaṃ carma śatacandraṃ ca bhānumat
khaḍgaṃ ca vipulaṃ divyaṃ pragṛhya subhujo balī |
31 | abhidudrāva vegena droṇasya vadhakāṅkṣayā
āmiṣārthī yathā siṃho vane mattam iva dvipam |
32 | tatrādbhutam apaśyāma bhāradvājasya pauruṣam
lāghavaṃ cāstrayogaṃ ca balaṃ bāhvoś ca bhārata |
33 | yad enaṃ śaravarṣeṇa vārayām āsa pārṣatam
na śaśāka tato gantuṃ balavān api saṃyuge |
34 | tatra sthitam apaśyāma dhṛṣṭadyumnaṃ mahāratham
vārayāṇaṃ śaraughāṃś ca carmaṇā kṛtahastavat |
35 | tato bhīmo mahābāhuḥ sahasābhyapatad balī
sāhāyyakārī samare pārṣatasya mahātmanaḥ |
36 | sa droṇaṃ niśitair bāṇai rājan vivyādha saptabhiḥ
pārṣataṃ ca tadā tūrṇam anyam āropayad ratham |
37 | tato duryodhano rājā kaliṅgaṃ samacodayat
sainyena mahatā yuktaṃ bhāradvājasya rakṣaṇe |
38 | tataḥ sā mahatī senā kaliṅgānāṃ janeśvara
bhīmam abhyudyayau tūrṇaṃ tava putrasya śāsanāt |
39 | pāñcālyam abhisaṃtyajya droṇo 'pi rathināṃ varaḥ
virāṭadrupadau vṛddhau yodhayām āsa saṃgatau dhṛṣṭadyumno 'pi samare dharmarājaṃ samabhyayāt |
40 | tataḥ pravavṛte yuddhaṃ tumulaṃ lomaharṣaṇam
kaliṅgānāṃ ca samare bhīmasya ca mahātmanaḥ jagataḥ prakṣayakaraṃ ghorarūpaṃ bhayānakam |