Book 6 Chapter 33 | |
1 | arjuna uvāca |
1 | madanugrahāya paramaṃ guhyam adhyātmasaṃjñitam
yat tvayoktaṃ vacas tena moho 'yaṃ vigato mama |
2 | bhavāpyayau hi bhūtānāṃ śrutau vistaraśo mayā
tvattaḥ kamalapatrākṣa māhātmyam api cāvyayam |
3 | evam etad yathāttha tvam ātmānaṃ parameśvara
draṣṭum icchāmi te rūpam aiśvaraṃ puruṣottama |
4 | manyase yadi tac chakyaṃ mayā draṣṭum iti prabho
yogeśvara tato me tvaṃ darśayātmānam avyayam |
5 | śrībhagavān uvāca |
5 | paśya me pārtha rūpāṇi śataśo 'tha sahasraśaḥ
nānāvidhāni divyāni nānāvarṇākṛtīni ca |
6 | paśyādityān vasūn rudrān aśvinau marutas tathā
bahūny adṛṣṭapūrvāṇi paśyāścaryāṇi bhārata |
7 | ihaikasthaṃ jagat kṛtsnaṃ paśyādya sacarācaram
mama dehe guḍākeśa yac cānyad draṣṭum icchasi |
8 | na tu māṃ śakyase draṣṭum anenaiva svacakṣuṣā
divyaṃ dadāmi te cakṣuḥ paśya me yogam aiśvaram |
9 | saṃjaya uvāca |
9 | evam uktvā tato rājan mahāyogeśvaro hariḥ
darśayām āsa pārthāya paramaṃ rūpam aiśvaram |
10 | anekavaktranayanam anekādbhutadarśanam
anekadivyābharaṇaṃ divyānekodyatāyudham |
11 | divyamālyāmbaradharaṃ divyagandhānulepanam
sarvāścaryamayaṃ devam anantaṃ viśvatomukham |
12 | divi sūryasahasrasya bhaved yugapad utthitā
yadi bhāḥ sadṛśī sā syād bhāsas tasya mahātmanaḥ |
13 | tatraikasthaṃ jagat kṛtsnaṃ pravibhaktam anekadhā
apaśyad devadevasya śarīre pāṇḍavas tadā |
14 | tataḥ sa vismayāviṣṭo hṛṣṭaromā dhanaṃjayaḥ
praṇamya śirasā devaṃ kṛtāñjalir abhāṣata |
15 | arjuna uvāca |
15 | paśyāmi devāṃs tava deva dehe; sarvāṃs tathā bhūtaviśeṣasaṃghān
brahmāṇam īśaṃ kamalāsanastham; ṛṣīṃś ca sarvān uragāṃś ca divyān |
16 | anekabāhūdaravaktranetraṃ; paśyāmi tvā sarvato 'nantarūpam
nāntaṃ na madhyaṃ na punas tavādiṃ; paśyāmi viśveśvara viśvarūpa |
17 | kirīṭinaṃ gadinaṃ cakriṇaṃ ca; tejorāśiṃ sarvato dīptimantam
paśyāmi tvāṃ durnirīkṣyaṃ samantād; dīptānalārkadyutim aprameyam |
18 | tvam akṣaraṃ paramaṃ veditavyaṃ; tvam asya viśvasya paraṃ nidhānam
tvam avyayaḥ śāśvatadharmagoptā; sanātanas tvaṃ puruṣo mato me |
19 | anādimadhyāntam anantavīryam; anantabāhuṃ śaśisūryanetram
paśyāmi tvāṃ dīptahutāśavaktraṃ; svatejasā viśvam idaṃ tapantam |
20 | dyāvāpṛthivyor idam antaraṃ hi; vyāptaṃ tvayaikena diśaś ca sarvāḥ
dṛṣṭvādbhutaṃ rūpam idaṃ tavograṃ; lokatrayaṃ pravyathitaṃ mahātman |
21 | amī hi tvā surasaṃghā viśanti; ke cid bhītāḥ prāñjalayo gṛṇanti
svastīty uktvā maharṣisiddhasaṃghāḥ; stuvanti tvāṃ stutibhiḥ puṣkalābhiḥ |
22 | rudrādityā vasavo ye ca sādhyā; viśve 'śvinau marutaś coṣmapāś ca
gandharvayakṣāsurasiddhasaṃghā; vīkṣante tvā vismitāś caiva sarve |
23 | rūpaṃ mahat te bahuvaktranetraṃ; mahābāho bahubāhūrupādam
bahūdaraṃ bahudaṃṣṭrākarālaṃ; dṛṣṭvā lokāḥ pravyathitās tathāham |
24 | nabhaḥspṛśaṃ dīptam anekavarṇaṃ; vyāttānanaṃ dīptaviśālanetram
dṛṣṭvā hi tvāṃ pravyathitāntarātmā; dhṛtiṃ na vindāmi śamaṃ ca viṣṇo |
25 | daṃṣṭrākarālāni ca te mukhāni; dṛṣṭvaiva kālānalasaṃnibhāni
diśo na jāne na labhe ca śarma; prasīda deveśa jagannivāsa |
26 | amī ca tvāṃ dhṛtarāṣṭrasya putrāḥ; sarve sahaivāvanipālasaṃghaiḥ
bhīṣmo droṇaḥ sūtaputras tathāsau; sahāsmadīyair api yodhamukhyaiḥ |
27 | vaktrāṇi te tvaramāṇā viśanti; daṃṣṭrākarālāni bhayānakāni
ke cid vilagnā daśanāntareṣu; saṃdṛśyante cūrṇitair uttamāṅgaiḥ |
28 | yathā nadīnāṃ bahavo 'mbuvegāḥ; samudram evābhimukhā dravanti
tathā tavāmī naralokavīrā; viśanti vaktrāṇy abhivijvalanti |
29 | yathā pradīptaṃ jvalanaṃ pataṃgā; viśanti nāśāya samṛddhavegāḥ
tathaiva nāśāya viśanti lokās; tavāpi vaktrāṇi samṛddhavegāḥ |
30 | lelihyase grasamānaḥ samantāl; lokān samagrān vadanair jvaladbhiḥ
tejobhir āpūrya jagat samagraṃ; bhāsas tavogrāḥ pratapanti viṣṇo |
31 | ākhyāhi me ko bhavān ugrarūpo; namo 'stu te devavara prasīda
vijñātum icchāmi bhavantam ādyaṃ; na hi prajānāmi tava pravṛttim |
32 | śrībhagavān uvāca |
32 | kālo 'smi lokakṣayakṛt pravṛddho; lokān samāhartum iha pravṛttaḥ
ṛte 'pi tvā na bhaviṣyanti sarve; ye 'vasthitāḥ pratyanīkeṣu yodhāḥ |
33 | tasmāt tvam uttiṣṭha yaśo labhasva; jitvā śatrūn bhuṅkṣva rājyaṃ samṛddham
mayaivaite nihatāḥ pūrvam eva; nimittamātraṃ bhava savyasācin |
34 | droṇaṃ ca bhīṣmaṃ ca jayadrathaṃ ca; karṇaṃ tathānyān api yodhavīrān
mayā hatāṃs tvaṃ jahi mā vyathiṣṭhā; yudhyasva jetāsi raṇe sapatnān |
35 | saṃjaya uvāca |
35 | etac chrutvā vacanaṃ keśavasya; kṛtāñjalir vepamānaḥ kirīṭī
namaskṛtvā bhūya evāha kṛṣṇaṃ; sagadgadaṃ bhītabhītaḥ praṇamya |
36 | arjuna uvāca |
36 | sthāne hṛṣīkeśa tava prakīrtyā; jagat prahṛṣyaty anurajyate ca
rakṣāṃsi bhītāni diśo dravanti; sarve namasyanti ca siddhasaṃghāḥ |
37 | kasmāc ca te na nameran mahātman; garīyase brahmaṇo 'py ādikartre
ananta deveśa jagannivāsa; tvam akṣaraṃ sad asat tatparaṃ yat |
38 | tvam ādidevaḥ puruṣaḥ purāṇas; tvam asya viśvasya paraṃ nidhānam
vettāsi vedyaṃ ca paraṃ ca dhāma; tvayā tataṃ viśvam anantarūpa |
39 | vāyur yamo 'gnir varuṇaḥ śaśāṅkaḥ; prajāpatis tvaṃ prapitāmahaś ca
namo namas te 'stu sahasrakṛtvaḥ; punaś ca bhūyo 'pi namo namas te |
40 | namaḥ purastād atha pṛṣṭhatas te; namo 'stu te sarvata eva sarva
anantavīryāmitavikramas tvaṃ; sarvaṃ samāpnoṣi tato 'si sarvaḥ |
41 | sakheti matvā prasabhaṃ yad uktaṃ; he kṛṣṇa he yādava he sakheti
ajānatā mahimānaṃ tavedaṃ; mayā pramādāt praṇayena vāpi |
42 | yac cāvahāsārtham asatkṛto 'si; vihāraśayyāsanabhojaneṣu
eko 'tha vāpy acyuta tatsamakṣaṃ; tat kṣāmaye tvām aham aprameyam |
43 | pitāsi lokasya carācarasya; tvam asya pūjyaś ca gurur garīyān
na tvatsamo 'sty abhyadhikaḥ kuto 'nyo; lokatraye 'py apratimaprabhāva |
44 | tasmāt praṇamya praṇidhāya kāyaṃ; prasādaye tvām aham īśam īḍyam
piteva putrasya sakheva sakhyuḥ; priyaḥ priyāyārhasi deva soḍhum |
45 | adṛṣṭapūrvaṃ hṛṣito 'smi dṛṣṭvā; bhayena ca pravyathitaṃ mano me
tad eva me darśaya deva rūpaṃ; prasīda deveśa jagannivāsa |
46 | kirīṭinaṃ gadinaṃ cakrahastam; icchāmi tvāṃ draṣṭum ahaṃ tathaiva
tenaiva rūpeṇa caturbhujena; sahasrabāho bhava viśvamūrte |
47 | śrībhagavān uvāca |
47 | mayā prasannena tavārjunedaṃ; rūpaṃ paraṃ darśitam ātmayogāt
tejomayaṃ viśvam anantam ādyaṃ; yan me tvad anyena na dṛṣṭapūrvam |
48 | na vedayajñādhyayanair na dānair; na ca kriyābhir na tapobhir ugraiḥ
evaṃrūpaḥ śakya ahaṃ nṛloke; draṣṭuṃ tvad anyena kurupravīra |
49 |
mā te vyathā mā ca vimūḍhabhāvo; dṛṣṭvā rūpaṃ ghoram īdṛṅ mamedam
vyapetabhīḥ prītamanāḥ punas tvaṃ; tad eva me rūpam idaṃ prapaśya |
50 | saṃjaya uvāca |
50 | ity arjunaṃ vāsudevas tathoktvā; svakaṃ rūpaṃ darśayām āsa bhūyaḥ
āśvāsayām āsa ca bhītam enaṃ; bhūtvā punaḥ saumyavapur mahātmā |
51 | arjuna uvāca |
51 | dṛṣṭvedaṃ mānuṣaṃ rūpaṃ tava saumyaṃ janārdana
idānīm asmi saṃvṛttaḥ sacetāḥ prakṛtiṃ gataḥ |
52 | śrībhagavān uvāca |
52 | sudurdarśam idaṃ rūpaṃ dṛṣṭavān asi yan mama
devā apy asya rūpasya nityaṃ darśanakāṅkṣiṇaḥ |
53 | nāhaṃ vedair na tapasā na dānena na cejyayā
śakya evaṃvidho draṣṭuṃ dṛṣṭavān asi māṃ yathā |
54 | bhaktyā tv ananyayā śakya aham evaṃvidho 'rjuna
jñātuṃ draṣṭuṃ ca tattvena praveṣṭuṃ ca paraṃtapa |
55 | matkarmakṛn matparamo madbhaktaḥ saṅgavarjitaḥ
nirvairaḥ sarvabhūteṣu yaḥ sa mām eti pāṇḍava |