Book 6 Chapter 16 | |
1 | saṃjaya uvāca |
1 | tvadyukto 'yam anupraśno mahārāja yathārhasi
na tu duryodhane doṣam imam āsaktum arhasi |
2 | ya ātmano duścaritād aśubhaṃ prāpnuyān naraḥ
enasā tena nānyaṃ sa upāśaṅkitum arhati |
3 | mahārāja manuṣyeṣu nindyaṃ yaḥ sarvam ācaret
sa vadhyaḥ sarvalokasya ninditāni samācaran |
4 | nikāro nikṛtiprajñaiḥ pāṇḍavais tvatpratīkṣayā
anubhūtaḥ sahāmātyaiḥ kṣāntaṃ ca suciraṃ vane |
5 | hayānāṃ ca gajānāṃ ca śūrāṇāṃ cāmitaujasām
pratyakṣaṃ yan mayā dṛṣṭaṃ dṛṣṭaṃ yogabalena ca |
6 | śṛṇu tat pṛthivīpāla mā ca śoke manaḥ kṛthāḥ
diṣṭam etat purā nūnam evaṃbhāvi narādhipa |
7 | namaskṛtvā pitus te 'haṃ pārāśaryāya dhīmate
yasya prasādād divyaṃ me prāptaṃ jñānam anuttamam |
8 | dṛṣṭiś cātīndriyā rājan dūrāc chravaṇam eva ca
paracittasya vijñānam atītānāgatasya ca |
9 | vyutthitotpattivijñānam ākāśe ca gatiḥ sadā
śastrair asaṅgo yuddheṣu varadānān mahātmanaḥ |
10 | śṛṇu me vistareṇedaṃ vicitraṃ paramādbhutam
bhāratānāṃ mahad yuddhaṃ yathābhūl lomaharṣaṇam |
11 | teṣv anīkeṣu yat teṣu vyūḍheṣu ca vidhānataḥ
duryodhano mahārāja duḥśāsanam athābravīt |
12 | duḥśāsana rathās tūrṇaṃ yujyantāṃ bhīṣmarakṣiṇaḥ
anīkāni ca sarvāṇi śīghraṃ tvam anucodaya |
13 | ayaṃ mā samanuprāpto varṣapūgābhicintitaḥ
pāṇḍavānāṃ sasainyānāṃ kurūṇāṃ ca samāgamaḥ |
14 | nātaḥ kāryatamaṃ manye raṇe bhīṣmasya rakṣaṇāt
hanyād gupto hy asau pārthān somakāṃś ca sasṛñjayān |
15 | abravīc ca viśuddhātmā nāhaṃ hanyāṃ śikhaṇḍinam
śrūyate strī hy asau pūrvaṃ tasmād varjyo raṇe mama |
16 | tasmād bhīṣmo rakṣitavyo viśeṣeṇeti me matiḥ
śikhaṇḍino vadhe yattāḥ sarve tiṣṭhantu māmakāḥ |
17 | tathā prācyāḥ pratīcyāś ca dākṣiṇātyottarāpathāḥ
sarvaśastrāstrakuśalās te rakṣantu pitāmaham |
18 | arakṣyamāṇaṃ hi vṛko hanyāt siṃhaṃ mahābalam
mā siṃhaṃ jambukeneva ghātayāmaḥ śikhaṇḍinā |
19 | vāmaṃ cakraṃ yudhāmanyur uttamaujāś ca dakṣiṇam
goptārau phalgunasyaitau phalguno 'pi śikhaṇḍinaḥ |
20 | saṃrakṣyamāṇaḥ pārthena bhīṣmeṇa ca vivarjitaḥ
yathā na hanyād gāṅgeyaṃ duḥśāsana tathā kuru |
21 | tato rajanyāṃ vyuṣṭāyāṃ śabdaḥ samabhavan mahān
krośatāṃ bhūmipālānāṃ yujyatāṃ yujyatām iti |
22 | śaṅkhadundubhinirghoṣaiḥ siṃhanādaiś ca bhārata
hayaheṣitaśabdaiś ca rathanemisvanais tathā |
23 | gajānāṃ bṛṃhatāṃ caiva yodhānāṃ cābhigarjatām
kṣveḍitāsphoṭitotkruṣṭais tumulaṃ sarvato 'bhavat |
24 | udatiṣṭhan mahārāja sarvaṃ yuktam aśeṣataḥ
sūryodaye mahat sainyaṃ kurupāṇḍavasenayoḥ tava rājendra putrāṇāṃ pāṇḍavānāṃ tathaiva ca |
25 | tatra nāgā rathāś caiva jāmbūnadapariṣkṛtāḥ
vibhrājamānā dṛśyante meghā iva savidyutaḥ |
26 | rathānīkāny adṛśyanta nagarāṇīva bhūriśaḥ
atīva śuśubhe tatra pitā te pūrṇacandravat |
27 | dhanurbhir ṛṣṭibhiḥ khaḍgair gadābhiḥ śaktitomaraiḥ
yodhāḥ praharaṇaiḥ śubhraiḥ sveṣv anīkeṣv avasthitāḥ |
28 | gajā rathāḥ padātāś ca turagāś ca viśāṃ pate
vyatiṣṭhan vāgurākārāḥ śataśo 'tha sahasraśaḥ |
29 | dhvajā bahuvidhākārā vyadṛśyanta samucchritāḥ
sveṣāṃ caiva pareṣāṃ ca dyutimantaḥ sahasraśaḥ |
30 | kāñcanā maṇicitrāṅgā jvalanta iva pāvakāḥ
arciṣmanto vyarocanta dhvajā rājñāṃ sahasraśaḥ |
31 | mahendraketavaḥ śubhrā mahendrasadaneṣv iva
saṃnaddhās teṣu te vīrā dadṛśur yuddhakāṅkṣiṇaḥ |
32 | udyatair āyudhaiś citrās talabaddhāḥ kalāpinaḥ
ṛṣabhākṣā manuṣyendrāś camūmukhagatā babhuḥ |
33 | śakuniḥ saubalaḥ śalyaḥ saindhavo 'tha jayadrathaḥ
vindānuvindāv āvantyau kāmbojaś ca sudakṣiṇaḥ |
34 | śrutāyudhaś ca kāliṅgo jayatsenaś ca pārthivaḥ
bṛhadbalaś ca kauśalyaḥ kṛtavarmā ca sātvataḥ |
35 | daśaite puruṣavyāghrāḥ śūrāḥ parighabāhavaḥ
akṣauhiṇīnāṃ patayo yajvāno bhūridakṣiṇāḥ |
36 | ete cānye ca bahavo duryodhanavaśānugāḥ
rājāno rājaputrāś ca nītimanto mahābalāḥ |
37 | saṃnaddhāḥ samadṛśyanta sveṣv anīkeṣv avasthitāḥ
baddhakṛṣṇājināḥ sarve dhvajino muñjamālinaḥ |
38 | sṛṣṭā duryodhanasyārthe brahmalokāya dīkṣitāḥ
samṛddhā daśa vāhinyaḥ parigṛhya vyavasthitāḥ |
39 | ekādaśī dhārtarāṣṭrī kauravāṇāṃ mahācamūḥ
agrataḥ sarvasainyānāṃ yatra śāṃtanavo 'graṇīḥ |
40 | śvetoṣṇīṣaṃ śvetahayaṃ śvetavarmāṇam acyutam
apaśyāma mahārāja bhīṣmaṃ candram ivoditam |
41 | hematāladhvajaṃ bhīṣmaṃ rājate syandane sthitam
śvetābhra iva tīkṣṇāṃśuṃ dadṛśuḥ kurupāṇḍavāḥ |
42 | dṛṣṭvā camūmukhe bhīṣmaṃ samakampanta pāṇḍavāḥ
sṛñjayāś ca maheṣvāsā dhṛṣṭadyumnapurogamāḥ |
43 | jṛmbhamāṇaṃ mahāsiṃhaṃ dṛṣṭvā kṣudramṛgā yathā
dhṛṣṭadyumnamukhāḥ sarve samudvivijire muhuḥ |
44 | ekādaśaitāḥ śrījuṣṭā vāhinyas tava bhārata
pāṇḍavānāṃ tathā sapta mahāpuruṣapālitāḥ |
45 | unmattamakarāvartau mahāgrāhasamākulau
yugānte samupetau dvau dṛśyete sāgarāv iva |
46 | naiva nas tādṛśo rājan dṛṣṭapūrvo na ca śrutaḥ
anīkānāṃ sametānāṃ samavāyas tathāvidhaḥ |