Book 6 Chapter 13 | |
1 | saṃjaya uvāca |
1 | uttareṣu tu kauravya dvīpeṣu śrūyate kathā
yathāśrutaṃ mahārāja bruvatas tan nibodha me |
2 | ghṛtatoyaḥ samudro 'tra dadhimaṇḍodako 'paraḥ
surodaḥ sāgaraś caiva tathānyo gharmasāgaraḥ |
3 | paraspareṇa dviguṇāḥ sarve dvīpā narādhipa
sarvataś ca mahārāja parvataiḥ parivāritāḥ |
4 | gauras tu madhyame dvīpe girir mānaḥśilo mahān
parvataḥ paścimaḥ kṛṣṇo nārāyaṇanibho nṛpa |
5 | tatra ratnāni divyāni svayaṃ rakṣati keśavaḥ
prajāpatim upāsīnaḥ prajānāṃ vidadhe sukham |
6 | kuśadvīpe kuśastambo madhye janapadasya ha
saṃpūjyate śalmaliś ca dvīpe śālmalike nṛpa |
7 | krauñcadvīpe mahākrauñco girī ratnacayākaraḥ
saṃpūjyate mahārāja cāturvarṇyena nityadā |
8 | gomandaḥ parvato rājan sumahān sarvadhātumān
yatra nityaṃ nivasati śrīmān kamalalocanaḥ mokṣibhiḥ saṃstuto nityaṃ prabhur nārāyaṇo hariḥ |
9 | kuśadvīpe tu rājendra parvato vidrumaiś citaḥ
sudhāmā nāma durdharṣo dvitīyo hemaparvataḥ |
10 | dyutimān nāma kauravya tṛtīyaḥ kumudo giriḥ
caturthaḥ puṣpavān nāma pañcamas tu kuśeśayaḥ |
11 | ṣaṣṭho harigirir nāma ṣaḍ ete parvatottamāḥ
teṣām antaraviṣkambho dviguṇaḥ pravibhāgaśaḥ |
12 | audbhidaṃ prathamaṃ varṣaṃ dvitīyaṃ veṇumaṇḍalam
tṛtīyaṃ vai rathākāraṃ caturthaṃ pālanaṃ smṛtam |
13 | dhṛtimat pañcamaṃ varṣaṃ ṣaṣṭhaṃ varṣaṃ prabhākaram
saptamaṃ kāpilaṃ varṣaṃ saptaite varṣapuñjakāḥ |
14 | eteṣu devagandharvāḥ prajāś ca jagatīśvara
viharanti ramante ca na teṣu mriyate janaḥ |
15 | na teṣu dasyavaḥ santi mlecchajātyo 'pi vā nṛpa
gauraprāyo janaḥ sarvaḥ sukumāraś ca pārthiva |
16 | avaśiṣṭeṣu varṣeṣu vakṣyāmi manujeśvara
yathāśrutaṃ mahārāja tad avyagramanāḥ śṛṇu |
17 | krauñcadvīpe mahārāja krauñco nāma mahāgiriḥ
krauñcāt paro vāmanako vāmanād andhakārakaḥ |
18 | andhakārāt paro rājan mainākaḥ parvatottamaḥ
mainākāt parato rājan govindo girir uttamaḥ |
19 | govindāt tu paro rājan nibiḍo nāma parvataḥ
paras tu dviguṇas teṣāṃ viṣkambho vaṃśavardhana |
20 | deśāṃs tatra pravakṣyāmi tan me nigadataḥ śṛṇu
krauñcasya kuśalo deśo vāmanasya manonugaḥ |
21 | manonugāt paraś coṣṇo deśaḥ kurukulodvaha
uṣṇāt paraḥ prāvarakaḥ prāvarād andhakārakaḥ |
22 | andhakārakadeśāt tu munideśaḥ paraḥ smṛtaḥ
munideśāt paraś caiva procyate dundubhisvanaḥ |
23 | siddhacāraṇasaṃkīrṇo gauraprāyo janādhipa
ete deśā mahārāja devagandharvasevitāḥ |
24 | puṣkare puṣkaro nāma parvato maṇiratnamān
tatra nityaṃ nivasati svayaṃ devaḥ prajāpatiḥ |
25 | taṃ paryupāsate nityaṃ devāḥ sarve maharṣibhiḥ
vāgbhir manonukūlābhiḥ pūjayanto janādhipa |
26 | jambūdvīpāt pravartante ratnāni vividhāny uta
dvīpeṣu teṣu sarveṣu prajānāṃ kurunandana |
27 | viprāṇāṃ brahmacaryeṇa satyena ca damena ca
ārogyāyuḥpramāṇābhyāṃ dviguṇaṃ dviguṇaṃ tataḥ |
28 | eko janapado rājan dvīpeṣv eteṣu bhārata
uktā janapadā yeṣu dharmaś caikaḥ pradṛśyate |
29 | īśvaro daṇḍam udyamya svayam eva prajāpatiḥ
dvīpān etān mahārāja rakṣaṃs tiṣṭhati nityadā |
30 | sa rājā sa śivo rājan sa pitā sa pitāmahaḥ
gopāyati naraśreṣṭha prajāḥ sajaḍapaṇḍitāḥ |
31 | bhojanaṃ cātra kauravya prajāḥ svayam upasthitam
siddham eva mahārāja bhuñjate tatra nityadā |
32 | tataḥ paraṃ samā nāma dṛśyate lokasaṃsthitiḥ
caturaśrā mahārāja trayas triṃśat tu maṇḍalam |
33 | tatra tiṣṭhanti kauravya catvāro lokasaṃmatāḥ
diggajā bharataśreṣṭha vāmanairāvatādayaḥ supratīkas tathā rājan prabhinnakaraṭāmukhaḥ |
34 | tasyāhaṃ parimāṇaṃ tu na saṃkhyātum ihotsahe
asaṃkhyātaḥ sa nityaṃ hi tiryag ūrdhvam adhas tathā |
35 | tatra vai vāyavo vānti digbhyaḥ sarvābhya eva ca
asaṃbādhā mahārāja tān nigṛhṇanti te gajāḥ |
36 | puṣkaraiḥ padmasaṃkāśair varṣmavadbhir mahāprabhaiḥ
te śanaiḥ punar evāśu vāyūn muñcanti nityaśaḥ |
37 | śvasadbhir mucyamānās tu diggajair iha mārutāḥ
āgacchanti mahārāja tatas tiṣṭhanti vai prajāḥ |
38 | dhṛtarāṣṭra uvāca |
38 | paro vai vistaro 'tyarthaṃ tvayā saṃjaya kīrtitaḥ
darśitaṃ dvīpasaṃsthānam uttaraṃ brūhi saṃjaya |
39 | saṃjaya uvāca |
39 | uktā dvīpā mahārāja grahān me śṛṇu tattvataḥ
svarbhānuḥ kauravaśreṣṭha yāvad eṣa prabhāvataḥ |
40 | parimaṇḍalo mahārāja svarbhānuḥ śrūyate grahaḥ
yojanānāṃ sahasrāṇi viṣkambho dvādaśāsya vai |
41 | pariṇāhena ṣaṭtriṃśad vipulatvena cānagha
ṣaṣṭim āhuḥ śatāny asya budhāḥ paurāṇikās tathā |
42 | candramās tu sahasrāṇi rājann ekādaśa smṛtaḥ
viṣkambheṇa kuruśreṣṭha trayastriṃśat tu maṇḍalam ekonaṣaṣṭir vaipulyāc chītaraśmer mahātmanaḥ |
43 | sūryas tv aṣṭau sahasrāṇi dve cānye kurunandana
viṣkambheṇa tato rājan maṇḍalaṃ triṃśataṃ samam |
44 | aṣṭapañcāśataṃ rājan vipulatvena cānagha
śrūyate paramodāraḥ pataṃgo 'sau vibhāvasuḥ etat pramāṇam arkasya nirdiṣṭam iha bhārata |
45 | sa rāhuś chādayaty etau yathākālaṃ mahattayā
candrādityau mahārāja saṃkṣepo 'yam udāhṛtaḥ |
46 | ity etat te mahārāja pṛcchataḥ śāstracakṣuṣā
sarvam uktaṃ yathātattvaṃ tasmāc chamam avāpnuhi |
47 | yathādṛṣṭaṃ mayā proktaṃ saniryāṇam idaṃ jagat
tasmād āśvasa kauravya putraṃ duryodhanaṃ prati |
48 | śrutvedaṃ bharataśreṣṭha bhūmiparva manonugam
śrīmān bhavati rājanyaḥ siddhārthaḥ sādhusaṃmataḥ āyur balaṃ ca vīryaṃ ca tasya tejaś ca vardhate |
49 | yaḥ śṛṇoti mahīpāla parvaṇīdaṃ yatavrataḥ
prīyante pitaras tasya tathaiva ca pitāmahāḥ |
50 | idaṃ tu bhārataṃ varṣaṃ yatra vartāmahe vayam
pūrvaṃ pravartate puṇyaṃ tat sarvaṃ śrutavān asi |