Book 6 Chapter 12 | |
1 | dhṛtarāṣṭra uvāca |
1 | jambūkhaṇḍas tvayā prokto yathāvad iha saṃjaya
viṣkambham asya prabrūhi parimāṇaṃ ca tattvataḥ |
2 | samudrasya pramāṇaṃ ca samyag acchidradarśana
śākadvīpaṃ ca me brūhi kuśadvīpaṃ ca saṃjaya |
3 | śālmalaṃ caiva tattvena krauñcadvīpaṃ tathaiva ca
brūhi gāvalgaṇe sarvaṃ rāhoḥ somārkayos tathā |
4 | saṃjaya uvāca |
4 | rājan subahavo dvīpā yair idaṃ saṃtataṃ jagat
sapta tv ahaṃ pravakṣyāmi candrādityau grahāṃs tathā |
5 | aṣṭādaśa sahasrāṇi yojanānāṃ viśāṃ pate
ṣaṭśatāni ca pūrṇāni viṣkambho jambuparvataḥ |
6 | lāvaṇasya samudrasya viṣkambho dviguṇaḥ smṛtaḥ
nānājanapadākīrṇo maṇividrumacitritaḥ |
7 | naikadhātuvicitraiś ca parvatair upaśobhitaḥ
siddhacāraṇasaṃkīrṇaḥ sāgaraḥ parimaṇḍalaḥ |
8 | śākadvīpaṃ ca vakṣyāmi yathāvad iha pārthiva
śṛṇu me tvaṃ yathānyāyaṃ bruvataḥ kurunandana |
9 | jambūdvīpapramāṇena dviguṇaḥ sa narādhipa
viṣkambheṇa mahārāja sāgaro 'pi vibhāgaśaḥ kṣīrodo bharataśreṣṭha yena saṃparivāritaḥ |
10 | tatra puṇyā janapadā na tatra mriyate janaḥ
kuta eva hi durbhikṣaṃ kṣamātejoyutā hi te |
11 | śākadvīpasya saṃkṣepo yathāvad bharatarṣabha
ukta eṣa mahārāja kim anyac chrotum icchasi |
12 | dhṛtarāṣṭra uvāca |
12 | śākadvīpasya saṃkṣepo yathāvad iha saṃjaya
uktas tvayā mahābhāga vistaraṃ brūhi tattvataḥ |
13 | saṃjaya uvāca |
13 | tathaiva parvatā rājan saptātra maṇibhūṣitāḥ
ratnākarās tathā nadyas teṣāṃ nāmāni me śṛṇu atīvaguṇavat sarvaṃ tatra puṇyaṃ janādhipa |
14 | devarṣigandharvayutaḥ paramo merur ucyate
prāgāyato mahārāja malayo nāma parvataḥ yato meghāḥ pravartante prabhavanti ca sarvaśaḥ |
15 | tataḥ pareṇa kauravya jaladhāro mahāgiriḥ
yatra nityam upādatte vāsavaḥ paramaṃ jalam yato varṣaṃ prabhavati varṣākāle janeśvara |
16 | uccair girī raivatako yatra nityaṃ pratiṣṭhitaḥ
revatī divi nakṣatraṃ pitāmahakṛto vidhiḥ |
17 | uttareṇa tu rājendra śyāmo nāma mahāgiriḥ
yataḥ śyāmatvam āpannāḥ prajā janapadeśvara |
18 | dhṛtarāṣṭra uvāca |
18 | sumahān saṃśayo me 'dya proktaṃ saṃjaya yat tvayā
prajāḥ kathaṃ sūtaputra saṃprāptāḥ śyāmatām iha |
19 | saṃjaya uvāca |
19 | sarveṣv eva mahāprājña dvīpeṣu kurunandana
gauraḥ kṛṣṇaś ca varṇau dvau tayor varṇāntaraṃ nṛpa |
20 | śyāmo yasmāt pravṛtto vai tat te vakṣyāmi bhārata
āste 'tra bhagavān kṛṣṇas tat kāntyā śyāmatāṃ gataḥ |
21 | tataḥ paraṃ kauravendra durgaśailo mahodayaḥ
kesarī kesarayuto yato vātaḥ pravāyati |
22 | teṣāṃ yojanaviṣkambho dviguṇaḥ pravibhāgaśaḥ
varṣāṇi teṣu kauravya saṃproktāni manīṣibhiḥ |
23 | mahāmerur mahākāśo jaladaḥ kumudottaraḥ
jaladhārāt paro rājan sukumāra iti smṛtaḥ |
24 | raivatasya tu kaumāraḥ śyāmasya tu maṇīcakaḥ
kesarasyātha modākī pareṇa tu mahāpumān |
25 | parivārya tu kauravya dairghyaṃ hrasvatvam eva ca
jambūdvīpena vikhyātas tasya madhye mahādrumaḥ |
26 | śāko nāma mahārāja tasya dvīpasya madhyagaḥ
tatra puṇyā janapadāḥ pūjyate tatra śaṃkaraḥ |
27 | tatra gacchanti siddhāś ca cāraṇā daivatāni ca
dhārmikāś ca prajā rājaṃś catvāro 'tīva bhārata |
28 | varṇāḥ svakarmaniratā na ca steno 'tra dṛśyate
dīrghāyuṣo mahārāja jarāmṛtyuvivarjitāḥ |
29 | prajās tatra vivardhante varṣāsv iva samudragāḥ
nadyaḥ puṇyajalās tatra gaṅgā ca bahudhāgatiḥ |
30 | sukumārī kumārī ca sītā kāverakā tathā
mahānadī ca kauravya tathā maṇijalā nadī ikṣuvardhanikā caiva tathā bharatasattama |
31 | tataḥ pravṛttāḥ puṇyodā nadyaḥ kurukulodvaha
sahasrāṇāṃ śatāny eva yato varṣati vāsavaḥ |
32 | na tāsāṃ nāmadheyāni parimāṇaṃ tathaiva ca
śakyate parisaṃkhyātuṃ puṇyās tā hi saridvarāḥ |
33 | tatra puṇyā janapadāś catvāro lokasaṃmatāḥ
magāś ca maśakāś caiva mānasā mandagās tathā |
34 | magā brāhmaṇabhūyiṣṭhāḥ svakarmaniratā nṛpa
maśakeṣu tu rājanyā dhārmikāḥ sarvakāmadāḥ |
35 | mānaseṣu mahārāja vaiśyāḥ karmopajīvinaḥ
sarvakāmasamāyuktāḥ śūrā dharmārthaniścitāḥ śūdrās tu mandage nityaṃ puruṣā dharmaśīlinaḥ |
36 | na tatra rājā rājendra na daṇḍo na ca daṇḍikāḥ
svadharmeṇaiva dharmaṃ ca te rakṣanti parasparam |
37 | etāvad eva śakyaṃ tu tasmin dvīpe prabhāṣitum
etāvad eva śrotavyaṃ śākadvīpe mahaujasi |