Book 6 Chapter 1 | |
1 | janamejaya uvāca |
1 | kathaṃ yuyudhire vīrāḥ kurupāṇḍavasomakāḥ
pārthivāś ca mahābhāgā nānādeśasamāgatāḥ |
2 | vaiśaṃpāyana uvāca |
2 | yathā yuyudhire vīrāḥ kurupāṇḍavasomakāḥ
kurukṣetre tapaḥkṣetre śṛṇu tat pṛthivīpate |
3 | avatīrya kurukṣetraṃ pāṇḍavāḥ sahasomakāḥ
kauravān abhyavartanta jigīṣanto mahābalāḥ |
4 | vedādhyayanasaṃpannāḥ sarve yuddhābhinandinaḥ
āśaṃsanto jayaṃ yuddhe vadhaṃ vābhimukhā raṇe |
5 | abhiyāya ca durdharṣāṃ dhārtarāṣṭrasya vāhinīm
prāṅmukhāḥ paścime bhāge nyaviśanta sasainikāḥ |
6 | samantapañcakād bāhyaṃ śibirāṇi sahasraśaḥ
kārayām āsa vidhivat kuntīputro yudhiṣṭhiraḥ |
7 | śūnyeva pṛthivī sarvā bālavṛddhāvaśeṣitā
niraśvapuruṣā cāsīd rathakuñjaravarjitā |
8 | yāvat tapati sūryo hi jambūdvīpasya maṇḍalam
tāvad eva samāvṛttaṃ balaṃ pārthivasattama |
9 | ekasthāḥ sarvavarṇās te maṇḍalaṃ bahuyojanam
paryākrāmanta deśāṃś ca nadīḥ śailān vanāni ca |
10 | teṣāṃ yudhiṣṭhiro rājā sarveṣāṃ puruṣarṣabha
ādideśa savāhānāṃ bhakṣyabhojyam anuttamam |
11 | saṃjñāś ca vividhās tās tās teṣāṃ cakre yudhiṣṭhiraḥ
evaṃvādī veditavyaḥ pāṇḍaveyo 'yam ity uta |
12 | abhijñānāni sarveṣāṃ saṃjñāś cābharaṇāni ca
yojayām āsa kauravyo yuddhakāla upasthite |
13 | dṛṣṭvā dhvajāgraṃ pārthānāṃ dhārtarāṣṭro mahāmanāḥ
saha sarvair mahīpālaiḥ pratyavyūhata pāṇḍavān |
14 | pāṇḍureṇātapatreṇa dhriyamāṇena mūrdhani
madhye nāgasahasrasya bhrātṛbhiḥ parivāritam |
15 | dṛṣṭvā duryodhanaṃ hṛṣṭāḥ sarve pāṇḍavasainikāḥ
dadhmuḥ sarve mahāśaṅkhān bherīr jaghnuḥ sahasraśaḥ |
16 | tataḥ prahṛṣṭāṃ svāṃ senām abhivīkṣyātha pāṇḍavāḥ
babhūvur hṛṣṭamanaso vāsudevaś ca vīryavān |
17 | tato yodhān harṣayantau vāsudevadhanaṃjayau
dadhmatuḥ puruṣavyāghrau divyau śaṅkhau rathe sthitau |
18 | pāñcajanyasya nirghoṣaṃ devadattasya cobhayoḥ
śrutvā savāhanā yodhāḥ śakṛnmūtraṃ prasusruvuḥ |
19 | yathā siṃhasya nadataḥ svanaṃ śrutvetare mṛgāḥ
traseyus tadvad evāsīd dhārtarāṣṭrabalaṃ tadā |
20 | udatiṣṭhad rajo bhaumaṃ na prājñāyata kiṃ cana
antardhīyata cādityaḥ sainyena rajasāvṛtaḥ |
21 | vavarṣa cātra parjanyo māṃsaśoṇitavṛṣṭimān
vyukṣan sarvāṇy anīkāni tad adbhutam ivābhavat |
22 | vāyus tataḥ prādurabhūn nīcaiḥ śarkarakarṣaṇaḥ
vinighnaṃs tāny anīkāni vidhamaṃś caiva tad rajaḥ |
23 | ubhe sene tadā rājan yuddhāya mudite bhṛśam
kurukṣetre sthite yatte sāgarakṣubhitopame |
24 | tayos tu senayor āsīd adbhutaḥ sa samāgamaḥ
yugānte samanuprāpte dvayoḥ sāgarayor iva |
25 | śūnyāsīt pṛthivī sarvā bālavṛddhāvaśeṣitā
tena senāsamūhena samānītena kauravaiḥ |
26 | tatas te samayaṃ cakruḥ kurupāṇḍavasomakāḥ
dharmāṃś ca sthāpayām āsur yuddhānāṃ bharatarṣabha |
27 | nivṛtte caiva no yuddhe prītiś ca syāt parasparam
yathāpuraṃ yathāyogaṃ na ca syāc chalanaṃ punaḥ |
28 | vācā yuddhe pravṛtte no vācaiva pratiyodhanam
niṣkrāntaḥ pṛtanāmadhyān na hantavyaḥ kathaṃ cana |
29 | rathī ca rathinā yodhyo gajena gajadhūrgataḥ
aśvenāśvī padātiś ca padātenaiva bhārata |
30 | yathāyogaṃ yathāvīryaṃ yathotsāhaṃ yathāvayaḥ
samābhāṣya prahartavyaṃ na viśvaste na vihvale |
31 | pareṇa saha saṃyuktaḥ pramatto vimukhas tathā
kṣīṇaśastro vivarmā ca na hantavyaḥ kathaṃ cana |
32 | na sūteṣu na dhuryeṣu na ca śastropanāyiṣu
na bherīśaṅkhavādeṣu prahartavyaṃ kathaṃ cana |
33 | evaṃ te samayaṃ kṛtvā kurupāṇḍavasomakāḥ
vismayaṃ paramaṃ jagmuḥ prekṣamāṇāḥ parasparam |
34 | niviśya ca mahātmānas tatas te puruṣarṣabhāḥ
hṛṣṭarūpāḥ sumanaso babhūvuḥ sahasainikāḥ |