Book 5 Chapter 193 | |
1 | bhīṣma uvāca |
1 | śikhaṇḍivākyaṃ śrutvātha sa yakṣo bharatarṣabha
provāca manasā cintya daivenopanipīḍitaḥ bhavitavyaṃ tathā tad dhi mama duḥkhāya kaurava |
2 | bhadre kāmaṃ kariṣyāmi samayaṃ tu nibodha me
kiṃ cit kālāntaraṃ dāsye puṃliṅgaṃ svam idaṃ tava āgantavyaṃ tvayā kāle satyam etad bravīmi te |
3 | prabhuḥ saṃkalpasiddho 'smi kāmarūpī vihaṃgamaḥ
matprasādāt puraṃ caiva trāhi bandhūṃś ca kevalān |
4 | strīliṅgaṃ dhārayiṣyāmi tvadīyaṃ pārthivātmaje
satyaṃ me pratijānīhi kariṣyāmi priyaṃ tava |
5 | śikhaṇḍy uvāca |
5 | pratidāsyāmi bhagavaṃl liṅgaṃ punar idaṃ tava
kiṃ cit kālāntaraṃ strītvaṃ dhārayasva niśācara |
6 | pratiprayāte dāśārṇe pārthive hemavarmaṇi
kanyaivāhaṃ bhaviṣyāmi puruṣas tvaṃ bhaviṣyasi |
7 | bhīṣma uvāca |
7 | ity uktvā samayaṃ tatra cakrāte tāv ubhau nṛpa
anyonyasyānabhidrohe tau saṃkrāmayatāṃ tataḥ |
8 | strīliṅgaṃ dhārayām āsa sthūṇo yakṣo narādhipa
yakṣarūpaṃ ca tad dīptaṃ śikhaṇḍī pratyapadyata |
9 | tataḥ śikhaṇḍī pāñcālyaḥ puṃstvam āsādya pārthiva
viveśa nagaraṃ hṛṣṭaḥ pitaraṃ ca samāsadat yathāvṛttaṃ tu tat sarvam ācakhyau drupadasya ca |
10 | drupadas tasya tac chrutvā harṣam āhārayat param
sabhāryas tac ca sasmāra maheśvaravacas tadā |
11 | tataḥ saṃpreṣayām āsa daśārṇādhipater nṛpa
puruṣo 'yaṃ mama sutaḥ śraddhattāṃ me bhavān iti |
12 | atha dāśārṇako rājā sahasābhyāgamat tadā
pāñcālarājaṃ drupadaṃ duḥkhāmarṣasamanvitaḥ |
13 | tataḥ kāmpilyam āsādya daśārṇādhipatis tadā
preṣayām āsa satkṛtya dūtaṃ brahmavidāṃ varam |
14 | brūhi madvacanād dūta pāñcālyaṃ taṃ nṛpādhamam
yad vai kanyāṃ svakanyārthe vṛtavān asi durmate phalaṃ tasyāvalepasya drakṣyasy adya na saṃśayaḥ |
15 | evam uktas tu tenāsau brāhmaṇo rājasattama
dūtaḥ prayāto nagaraṃ dāśārṇanṛpacoditaḥ |
16 | tata āsādayām āsa purodhā drupadaṃ pure
tasmai pāñcālako rājā gām arghyaṃ ca susatkṛtam prāpayām āsa rājendra saha tena śikhaṇḍinā |
17 | tāṃ pūjāṃ nābhyanandat sa vākyaṃ cedam uvāca ha
yad uktaṃ tena vīreṇa rājñā kāñcanavarmaṇā |
18 | yat te 'ham adhamācāra duhitrarthe 'smi vañcitaḥ
tasya pāpasya karaṇāt phalaṃ prāpnuhi durmate |
19 | dehi yuddhaṃ narapate mamādya raṇamūrdhani
uddhariṣyāmi te sadyaḥ sāmātyasutabāndhavam |
20 | tad upālambhasaṃyuktaṃ śrāvitaḥ kila pārthivaḥ
daśārṇapatidūtena mantrimadhye purodhasā |
21 | abravīd bharataśreṣṭha drupadaḥ praṇayānataḥ
yad āha māṃ bhavān brahman saṃbandhivacanād vacaḥ tasyottaraṃ prativaco dūta eva vadiṣyati |
22 | tataḥ saṃpreṣayām āsa drupado 'pi mahātmane
hiraṇyavarmaṇe dūtaṃ brāhmaṇaṃ vedapāragam |
23 | samāgamya tu rājñā sa daśārṇapatinā tadā
tad vākyam ādade rājan yad uktaṃ drupadena ha |
24 | āgamaḥ kriyatāṃ vyaktaṃ kumāro vai suto mama
mithyaitad uktaṃ kenāpi tan na śraddheyam ity uta |
25 | tataḥ sa rājā drupadasya śrutvā; vimarśayukto yuvatīr variṣṭhāḥ
saṃpreṣayām āsa sucārurūpāḥ; śikhaṇḍinaṃ strī pumān veti vettum |
26 | tāḥ preṣitās tattvabhāvaṃ viditvā; prītyā rājñe tac chaśaṃsur hi sarvam
śikhaṇḍinaṃ puruṣaṃ kauravendra; daśārṇarājāya mahānubhāvam |
27 | tataḥ kṛtvā tu rājā sa āgamaṃ prītimān atha
saṃbandhinā samāgamya hṛṣṭo vāsam uvāsa ha |
28 | śikhaṇḍine ca muditaḥ prādād vittaṃ janeśvaraḥ
hastino 'śvāṃś ca gāś caiva dāsyo bahuśatās tathā pūjitaś ca pratiyayau nivartya tanayāṃ kila |
29 | vinītakilbiṣe prīte hemavarmaṇi pārthive
pratiyāte tu dāśārṇe hṛṣṭarūpā śikhaṇḍinī |
30 | kasya cit tv atha kālasya kubero naravāhanaḥ
lokānuyātrāṃ kurvāṇaḥ sthūṇasyāgān niveśanam |
31 | sa tadgṛhasyopari vartamāna; ālokayām āsa dhanādhigoptā
sthūṇasya yakṣasya niśāmya veśma; svalaṃkṛtaṃ mālyaguṇair vicitram |
32 | lājaiś ca gandhaiś ca tathā vitānair; abhyarcitaṃ dhūpanadhūpitaṃ ca
dhvajaiḥ patākābhir alaṃkṛtaṃ ca; bhakṣyānnapeyāmiṣadattahomam |
33 | tat sthānaṃ tasya dṛṣṭvā tu sarvataḥ samalaṃkṛtam
athābravīd yakṣapatis tān yakṣān anugāṃs tadā |
34 | svalaṃkṛtam idaṃ veśma sthūṇasyāmitavikramāḥ
nopasarpati māṃ cāpi kasmād adya sumandadhīḥ |
35 | yasmāj jānan sumandātmā mām asau nopasarpati
tasmāt tasmai mahādaṇḍo dhāryaḥ syād iti me matiḥ |
36 | yakṣā ūcuḥ |
36 | drupadasya sutā rājan rājño jātā śikhaṇḍinī
tasyai nimitte kasmiṃś cit prādāt puruṣalakṣaṇam |
37 | agrahīl lakṣaṇaṃ strīṇāṃ strībhūtas tiṣṭhate gṛhe
nopasarpati tenāsau savrīḍaḥ strīsvarūpavān |
38 | etasmāt kāraṇād rājan sthūṇo na tvādya paśyati
śrutvā kuru yathānyāyaṃ vimānam iha tiṣṭhatām |
39 | bhīṣma uvāca |
39 | ānīyatāṃ sthūṇa iti tato yakṣādhipo 'bravīt
kartāsmi nigrahaṃ tasyety uvāca sa punaḥ punaḥ |
40 | so 'bhyagacchata yakṣendram āhūtaḥ pṛthivīpate
strīsvarūpo mahārāja tasthau vrīḍāsamanvitaḥ |
41 | taṃ śaśāpa susaṃkruddho dhanadaḥ kurunandana
evam eva bhavatv asya strītvaṃ pāpasya guhyakāḥ |
42 | tato 'bravīd yakṣapatir mahātmā; yasmād adās tv avamanyeha yakṣān
śikhaṇḍine lakṣaṇaṃ pāpabuddhe; strīlakṣaṇaṃ cāgrahīḥ pāpakarman |
43 | apravṛttaṃ sudurbuddhe yasmād etat kṛtaṃ tvayā
tasmād adya prabhṛty eva tvaṃ strī sa puruṣas tathā |
44 | tataḥ prasādayām āsur yakṣā vaiśravaṇaṃ kila
sthūṇasyārthe kuruṣvāntaṃ śāpasyeti punaḥ punaḥ |
45 | tato mahātmā yakṣendraḥ pratyuvācānugāminaḥ
sarvān yakṣagaṇāṃs tāta śāpasyāntacikīrṣayā |
46 | hate śikhaṇḍini raṇe svarūpaṃ pratipatsyate
sthūṇo yakṣo nirudvego bhavatv iti mahāmanāḥ |
47 | ity uktvā bhagavān devo yakṣarākṣasapūjitaḥ
prayayau saha taiḥ sarvair nimeṣāntaracāribhiḥ |
48 | sthūṇas tu śāpaṃ saṃprāpya tatraiva nyavasat tadā
samaye cāgamat taṃ vai śikhaṇḍī sa kṣapācaram |
49 | so 'bhigamyābravīd vākyaṃ prāpto 'smi bhagavann iti
tam abravīt tataḥ sthūṇaḥ prīto 'smīti punaḥ punaḥ |
50 | ārjavenāgataṃ dṛṣṭvā rājaputraṃ śikhaṇḍinam
sarvam eva yathāvṛttam ācacakṣe śikhaṇḍine |
51 | yakṣa uvāca |
51 | śapto vaiśravaṇenāsmi tvatkṛte pārthivātmaja
gacchedānīṃ yathākāmaṃ cara lokān yathāsukham |
52 | diṣṭam etat purā manye na śakyam ativartitum
gamanaṃ tava ceto hi paulastyasya ca darśanam |
53 | bhīṣma uvāca |
53 | evam uktaḥ śikhaṇḍī tu sthūṇayakṣeṇa bhārata
pratyājagāma nagaraṃ harṣeṇa mahatānvitaḥ |
54 | pūjayām āsa vividhair gandhamālyair mahādhanaiḥ
dvijātīn devatāś cāpi caityān atha catuṣpathān |
55 | drupadaḥ saha putreṇa siddhārthena śikhaṇḍinā
mudaṃ ca paramāṃ lebhe pāñcālyaḥ saha bāndhavaiḥ |
56 | śiṣyārthaṃ pradadau cāpi droṇāya kurupuṃgava
śikhaṇḍinaṃ mahārāja putraṃ strīpūrviṇaṃ tathā |
57 | pratipede catuṣpādaṃ dhanurvedaṃ nṛpātmajaḥ
śikhaṇḍī saha yuṣmābhir dhṛṣṭadyumnaś ca pārṣataḥ |
58 | mama tv etac carās tāta yathāvat pratyavedayan
jaḍāndhabadhirākārā ye yuktā drupade mayā |
59 | evam eṣa mahārāja strīpumān drupadātmajaḥ
saṃbhūtaḥ kauravaśreṣṭha śikhaṇḍī rathasattamaḥ |
60 | jyeṣṭhā kāśipateḥ kanyā ambā nāmeti viśrutā
drupadasya kule jātā śikhaṇḍī bharatarṣabha |
61 | nāham enaṃ dhanuṣpāṇiṃ yuyutsuṃ samupasthitam
muhūrtam api paśyeyaṃ prahareyaṃ na cāpy uta |
62 | vratam etan mama sadā pṛthivyām api viśrutam
striyāṃ strīpūrvake cāpi strīnāmni strīsvarūpiṇi |
63 | na muñceyam ahaṃ bāṇān iti kauravanandana
na hanyām aham etena kāraṇena śikhaṇḍinam |
64 | etat tattvam ahaṃ veda janma tāta śikhaṇḍinaḥ
tato nainaṃ haniṣyāmi samareṣv ātatāyinam |
65 | yadi bhīṣmaḥ striyaṃ hanyād dhanyād ātmānam apy uta
nainaṃ tasmād dhaniṣyāmi dṛṣṭvāpi samare sthitam |
66 | saṃjaya uvāca |
66 | etac chrutvā tu kauravyo rājā duryodhanas tadā
muhūrtam iva sa dhyātvā bhīṣme yuktam amanyata |