Book 5 Chapter 187 | |
1 | rāma uvāca |
1 | pratyakṣam etal lokānāṃ sarveṣām eva bhāmini
yathā mayā paraṃ śaktyā kṛtaṃ vai pauruṣaṃ mahat |
2 | na caiva yudhi śaknomi bhīṣmaṃ śastrabhṛtāṃ varam
viśeṣayitum atyartham uttamāstrāṇi darśayan |
3 | eṣā me paramā śaktir etan me paramaṃ balam
yatheṣṭaṃ gamyatāṃ bhadre kim anyad vā karomi te |
4 | bhīṣmam eva prapadyasva na te 'nyā vidyate gatiḥ
nirjito hy asmi bhīṣmeṇa mahāstrāṇi pramuñcatā |
5 | bhīṣma uvāca |
5 | evam uktvā tato rāmo viniḥśvasya mahāmanāḥ
tūṣṇīm āsīt tadā kanyā provāca bhṛgunandanam |
6 | bhagavann evam evaitad yathāha bhagavāṃs tathā
ajeyo yudhi bhīṣmo 'yam api devair udāradhīḥ |
7 | yathāśakti yathotsāhaṃ mama kāryaṃ kṛtaṃ tvayā
anidhāya raṇe vīryam astrāṇi vividhāni ca |
8 | na caiṣa śakyate yuddhe viśeṣayitum antataḥ
na cāham enaṃ yāsyāmi punar bhīṣmaṃ kathaṃ cana |
9 | gamiṣyāmi tu tatrāhaṃ yatra bhīṣmaṃ tapodhana
samare pātayiṣyāmi svayam eva bhṛgūdvaha |
10 | evam uktvā yayau kanyā roṣavyākulalocanā
tapase dhṛtasaṃkalpā mama cintayatī vadham |
11 | tato mahendraṃ saha tair munibhir bhṛgusattamaḥ
yathāgataṃ yayau rāmo mām upāmantrya bhārata |
12 | tato 'haṃ ratham āruhya stūyamāno dvijātibhiḥ
praviśya nagaraṃ mātre satyavatyai nyavedayam yathāvṛttaṃ mahārāja sā ca māṃ pratyanandata |
13 | puruṣāṃś cādiśaṃ prājñān kanyāvṛttāntakarmaṇi
divase divase hy asyā gatajalpitaceṣṭitam pratyāharaṃś ca me yuktāḥ sthitāḥ priyahite mama |
14 | yadaiva hi vanaṃ prāyāt kanyā sā tapase dhṛtā
tadaiva vyathito dīno gatacetā ivābhavam |
15 | na hi māṃ kṣatriyaḥ kaś cid vīryeṇa vijayed yudhi
ṛte brahmavidas tāta tapasā saṃśitavratāt |
16 | api caitan mayā rājan nārade 'pi niveditam
vyāse caiva bhayāt kāryaṃ tau cobhau mām avocatām |
17 | na viṣādas tvayā kāryo bhīṣma kāśisutāṃ prati
daivaṃ puruṣakāreṇa ko nivartitum utsahet |
18 | sā tu kanyā mahārāja praviśyāśramamaṇḍalam
yamunātīram āśritya tapas tepe 'timānuṣam |
19 | nirāhārā kṛśā rūkṣā jaṭilā malapaṅkinī
ṣaṇ māsān vāyubhakṣā ca sthāṇubhūtā tapodhanā |
20 | yamunātīram āsādya saṃvatsaram athāparam
udavāsaṃ nirāhārā pārayām āsa bhāminī |
21 | śīrṇaparṇena caikena pārayām āsa cāparam
saṃvatsaraṃ tīvrakopā pādāṅguṣṭhāgradhiṣṭhitā |
22 | evaṃ dvādaśa varṣāṇi tāpayām āsa rodasī
nivartyamānāpi tu sā jñātibhir naiva śakyate |
23 | tato 'gamad vatsabhūmiṃ siddhacāraṇasevitām
āśramaṃ puṇyaśīlānāṃ tāpasānāṃ mahātmanām |
24 | tatra puṇyeṣu deśeṣu sāplutāṅgī divāniśam
vyacarat kāśikanyā sā yathākāmavicāriṇī |
25 | nandāśrame mahārāja tatolūkāśrame śubhe
cyavanasyāśrame caiva brahmaṇaḥ sthāna eva ca |
26 | prayāge devayajane devāraṇyeṣu caiva ha
bhogavatyāṃ tathā rājan kauśikasyāśrame tathā |
27 | māṇḍavyasyāśrame rājan dilīpasyāśrame tathā
rāmahrade ca kauravya pailagārgyasya cāśrame |
28 | eteṣu tīrtheṣu tadā kāśikanyā viśāṃ pate
āplāvayata gātrāṇi tīvram āsthāya vai tapaḥ |
29 | tām abravīt kauraveya mama mātā jalotthitā
kimarthaṃ kliśyase bhadre tathyam etad bravīhi me |
30 | sainām athābravīd rājan kṛtāñjalir aninditā
bhīṣmo rāmeṇa samare na jitaś cārulocane |
31 | ko 'nyas tam utsahej jetum udyateṣuṃ mahīpatim
sāhaṃ bhīṣmavināśāya tapas tapsye sudāruṇam |
32 | carāmi pṛthivīṃ devi yathā hanyām ahaṃ nṛpam
etad vrataphalaṃ dehe parasmin syād yathā hi me |
33 | tato 'bravīt sāgaragā jihmaṃ carasi bhāmini
naiṣa kāmo 'navadyāṅgi śakyaḥ prāptuṃ tvayābale |
34 | yadi bhīṣmavināśāya kāśye carasi vai vratam
vratasthā ca śarīraṃ tvaṃ yadi nāma vimokṣyasi nadī bhaviṣyasi śubhe kuṭilā vārṣikodakā |
35 | dustīrthā cānabhijñeyā vārṣikī nāṣṭamāsikī
bhīmagrāhavatī ghorā sarvabhūtabhayaṃkarī |
36 | evam uktvā tato rājan kāśikanyāṃ nyavartata
mātā mama mahābhāgā smayamāneva bhāminī |
37 | kadā cid aṣṭame māsi kadā cid daśame tathā
na prāśnītodakam api punaḥ sā varavarṇinī |
38 | sā vatsabhūmiṃ kauravya tīrthalobhāt tatas tataḥ
patitā paridhāvantī punaḥ kāśipateḥ sutā |
39 | sā nadī vatsabhūmyāṃ tu prathitāmbeti bhārata
vārṣikī grāhabahulā dustīrthā kuṭilā tathā |
40 | sā kanyā tapasā tena bhāgārdhena vyajāyata
nadī ca rājan vatseṣu kanyā caivābhavat tadā |