Book 5 Chapter 186 | |
1 | bhīṣma uvāca |
1 | tato halahalāśabdo divi rājan mahān abhūt
prasvāpaṃ bhīṣma mā srākṣīr iti kauravanandana |
2 | ayuñjam eva caivāhaṃ tad astraṃ bhṛgunandane
prasvāpaṃ māṃ prayuñjānaṃ nārado vākyam abravīt |
3 | ete viyati kauravya divi devagaṇāḥ sthitāḥ
te tvāṃ nivārayanty adya prasvāpaṃ mā prayojaya |
4 | rāmas tapasvī brahmaṇyo brāhmaṇaś ca guruś ca te
tasyāvamānaṃ kauravya mā sma kārṣīḥ kathaṃ cana |
5 | tato 'paśyaṃ diviṣṭhān vai tān aṣṭau brahmavādinaḥ
te māṃ smayanto rājendra śanakair idam abruvan |
6 | yathāha bharataśreṣṭha nāradas tat tathā kuru
etad dhi paramaṃ śreyo lokānāṃ bharatarṣabha |
7 | tataś ca pratisaṃhṛtya tad astraṃ svāpanaṃ mṛdhe
brahmāstraṃ dīpayāṃ cakre tasmin yudhi yathāvidhi |
8 | tato rāmo ruṣito rājaputra; dṛṣṭvā tad astraṃ vinivartitaṃ vai
jito 'smi bhīṣmeṇa sumandabuddhir; ity eva vākyaṃ sahasā vyamuñcat |
9 | tato 'paśyat pitaraṃ jāmadagnyaḥ; pitus tathā pitaraṃ tasya cānyam
ta evainaṃ saṃparivārya tasthur; ūcuś cainaṃ sāntvapūrvaṃ tadānīm |
10 | mā smaivaṃ sāhasaṃ vatsa punaḥ kārṣīḥ kathaṃ cana
bhīṣmeṇa saṃyugaṃ gantuṃ kṣatriyeṇa viśeṣataḥ |
11 | kṣatriyasya tu dharmo 'yaṃ yad yuddhaṃ bhṛgunandana
svādhyāyo vratacaryā ca brāhmaṇānāṃ paraṃ dhanam |
12 | idaṃ nimitte kasmiṃś cid asmābhir upamantritam
śastradhāraṇam atyugraṃ tac ca kāryaṃ kṛtaṃ tvayā |
13 | vatsa paryāptam etāvad bhīṣmeṇa saha saṃyuge
vimardas te mahābāho vyapayāhi raṇād itaḥ |
14 | paryāptam etad bhadraṃ te tava kārmukadhāraṇam
visarjayaitad durdharṣa tapas tapyasva bhārgava |
15 | eṣa bhīṣmaḥ śāṃtanavo devaiḥ sarvair nivāritaḥ
nivartasva raṇād asmād iti caiva pracoditaḥ |
16 | rāmeṇa saha mā yotsīr guruṇeti punaḥ punaḥ
na hi rāmo raṇe jetuṃ tvayā nyāyyaḥ kurūdvaha mānaṃ kuruṣva gāṅgeya brāhmaṇasya raṇājire |
17 | vayaṃ tu guravas tubhyaṃ tatas tvāṃ vārayāmahe
bhīṣmo vasūnām anyatamo diṣṭyā jīvasi putraka |
18 | gāṅgeyaḥ śaṃtanoḥ putro vasur eṣa mahāyaśāḥ
kathaṃ tvayā raṇe jetuṃ rāma śakyo nivarta vai |
19 | arjunaḥ pāṇḍavaśreṣṭhaḥ puraṃdarasuto balī
naraḥ prajāpatir vīraḥ pūrvadevaḥ sanātanaḥ |
20 | savyasācīti vikhyātas triṣu lokeṣu vīryavān
bhīṣmamṛtyur yathākālaṃ vihito vai svayaṃbhuvā |
21 | evam uktaḥ sa pitṛbhiḥ pitṝn rāmo 'bravīd idam
nāhaṃ yudhi nivarteyam iti me vratam āhitam |
22 | na nivartitapūrvaṃ ca kadā cid raṇamūrdhani
nivartyatām āpageyaḥ kāmaṃ yuddhāt pitāmahāḥ na tv ahaṃ vinivartiṣye yuddhād asmāt kathaṃ cana |
23 | tatas te munayo rājann ṛcīkapramukhās tadā
nāradenaiva sahitāḥ samāgamyedam abruvan |
24 | nivartasva raṇāt tāta mānayasva dvijottamān
nety avocam ahaṃ tāṃś ca kṣatradharmavyapekṣayā |
25 | mama vratam idaṃ loke nāhaṃ yuddhāt kathaṃ cana
vimukho vinivarteyaṃ pṛṣṭhato 'bhyāhataḥ śaraiḥ |
26 | nāhaṃ lobhān na kārpaṇyān na bhayān nārthakāraṇāt
tyajeyaṃ śāśvataṃ dharmam iti me niścitā matiḥ |
27 | tatas te munayaḥ sarve nāradapramukhā nṛpa
bhāgīrathī ca me mātā raṇamadhyaṃ prapedire |
28 | tathaivāttaśaro dhanvī tathaiva dṛḍhaniścayaḥ
sthito 'ham āhave yoddhuṃ tatas te rāmam abruvan sametya sahitā bhūyaḥ samare bhṛgunandanam |
29 | nāvanītaṃ hi hṛdayaṃ viprāṇāṃ śāmya bhārgava
rāma rāma nivartasva yuddhād asmād dvijottama avadhyo hi tvayā bhīṣmas tvaṃ ca bhīṣmasya bhārgava |
30 | evaṃ bruvantas te sarve pratirudhya raṇājiram
nyāsayāṃ cakrire śastraṃ pitaro bhṛgunandanam |
31 | tato 'haṃ punar evātha tān aṣṭau brahmavādinaḥ
adrākṣaṃ dīpyamānān vai grahān aṣṭāv ivoditān |
32 | te māṃ sapraṇayaṃ vākyam abruvan samare sthitam
praihi rāmaṃ mahābāho guruṃ lokahitaṃ kuru |
33 | dṛṣṭvā nivartitaṃ rāmaṃ suhṛdvākyena tena vai
lokānāṃ ca hitaṃ kurvann aham apy ādade vacaḥ |
34 | tato 'haṃ rāmam āsādya vavande bhṛśavikṣataḥ
rāmaś cābhyutsmayan premṇā mām uvāca mahātapāḥ |
35 | tvatsamo nāsti loke 'smin kṣatriyaḥ pṛthivīcaraḥ
gamyatāṃ bhīṣma yuddhe 'smiṃs toṣito 'haṃ bhṛśaṃ tvayā |
36 | mama caiva samakṣaṃ tāṃ kanyām āhūya bhārgavaḥ
uvāca dīnayā vācā madhye teṣāṃ tapasvinām |