Book 5 Chapter 183 | |
1 | bhīṣma uvāca |
1 | tataḥ prabhāte rājendra sūrye vimala udgate
bhārgavasya mayā sārdhaṃ punar yuddham avartata |
2 | tato bhrānte rathe tiṣṭhan rāmaḥ praharatāṃ varaḥ
vavarṣa śaravarṣāṇi mayi śakra ivācale |
3 | tena sūto mama suhṛc charavarṣeṇa tāḍitaḥ
nipapāta rathopasthe mano mama viṣādayan |
4 | tataḥ sūtaḥ sa me 'tyarthaṃ kaśmalaṃ prāviśan mahat
pṛthivyāṃ ca śarāghātān nipapāta mumoha ca |
5 | tataḥ sūto 'jahāt prāṇān rāmabāṇaprapīḍitaḥ
muhūrtād iva rājendra māṃ ca bhīr āviśat tadā |
6 | tataḥ sūte hate rājan kṣipatas tasya me śarān
pramattamanaso rāmaḥ prāhiṇon mṛtyusaṃmitān |
7 | tataḥ sūtavyasaninaṃ viplutaṃ māṃ sa bhārgavaḥ
śareṇābhyahanad gāḍhaṃ vikṛṣya balavad dhanuḥ |
8 | sa me jatrvantare rājan nipatya rudhirāśanaḥ
mayaiva saha rājendra jagāma vasudhātalam |
9 | matvā tu nihataṃ rāmas tato māṃ bharatarṣabha
meghavad vyanadac coccair jahṛṣe ca punaḥ punaḥ |
10 | tathā tu patite rājan mayi rāmo mudā yutaḥ
udakrośan mahānādaṃ saha tair anuyāyibhiḥ |
11 | mama tatrābhavan ye tu kauravāḥ pārśvataḥ sthitāḥ
āgatā ye ca yuddhaṃ taj janās tatra didṛkṣavaḥ ārtiṃ paramikāṃ jagmus te tadā mayi pātite |
12 | tato 'paśyaṃ pātito rājasiṃha; dvijān aṣṭau sūryahutāśanābhān
te māṃ samantāt parivārya tasthuḥ; svabāhubhiḥ parigṛhyājimadhye |
13 | rakṣyamāṇaś ca tair viprair nāhaṃ bhūmim upāspṛśam
antarikṣe sthito hy asmi tair viprair bāndhavair iva svapann ivāntarikṣe ca jalabindubhir ukṣitaḥ |
14 | tatas te brāhmaṇā rājann abruvan parigṛhya mām
mā bhair iti samaṃ sarve svasti te 'stv iti cāsakṛt |
15 | tatas teṣām ahaṃ vāgbhis tarpitaḥ sahasotthitaḥ
mātaraṃ saritāṃ śreṣṭhām apaśyaṃ ratham āsthitām |
16 | hayāś ca me saṃgṛhītās tayā vai; mahānadyā saṃyati kauravendra
pādau jananyāḥ pratipūjya cāhaṃ; tathārṣṭiṣeṇaṃ ratham abhyaroham |
17 | rarakṣa sā mama rathaṃ hayāṃś copaskarāṇi ca
tām ahaṃ prāñjalir bhūtvā punar eva vyasarjayam |
18 | tato 'haṃ svayam udyamya hayāṃs tān vātaraṃhasaḥ
ayudhyaṃ jāmadagnyena nivṛtte 'hani bhārata |
19 | tato 'haṃ bharataśreṣṭha vegavantaṃ mahābalam
amuñcaṃ samare bāṇaṃ rāmāya hṛdayacchidam |
20 | tato jagāma vasudhāṃ bāṇavegaprapīḍitaḥ
jānubhyāṃ dhanur utsṛjya rāmo mohavaśaṃ gataḥ |
21 | tatas tasmin nipatite rāme bhūrisahasrade
āvavrur jaladā vyoma kṣaranto rudhiraṃ bahu |
22 | ulkāś ca śataśaḥ petuḥ sanirghātāḥ sakampanāḥ
arkaṃ ca sahasā dīptaṃ svarbhānur abhisaṃvṛṇot |
23 | vavuś ca vātāḥ paruṣāś calitā ca vasuṃdharā
gṛdhrā baḍāś ca kaṅkāś ca paripetur mudā yutāḥ |
24 | dīptāyāṃ diśi gomāyur dāruṇaṃ muhur unnadat
anāhatā dundubhayo vinedur bhṛśanisvanāḥ |
25 | etad autpātikaṃ ghoram āsīd bharatasattama
visaṃjñakalpe dharaṇīṃ gate rāme mahātmani |
26 | tato ravir mandamarīcimaṇḍalo; jagāmāstaṃ pāṃsupuñjāvagāḍhaḥ
niśā vyagāhat sukhaśītamārutā; tato yuddhaṃ pratyavahārayāvaḥ |
27 | evaṃ rājann avahāro babhūva; tataḥ punar vimale 'bhūt sughoram
kālyaṃ kālyaṃ viṃśatiṃ vai dināni; tathaiva cānyāni dināni trīṇi |