Book 5 Chapter 181 | |
1 | bhīṣma uvāca |
1 | ātmanas tu tataḥ sūto hayānāṃ ca viśāṃ pate
mama cāpanayām āsa śalyān kuśalasaṃmataḥ |
2 | snātopavṛttais turagair labdhatoyair avihvalaiḥ
prabhāta udite sūrye tato yuddham avartata |
3 | dṛṣṭvā māṃ tūrṇam āyāntaṃ daṃśitaṃ syandane sthitam
akarod ratham atyarthaṃ rāmaḥ sajjaṃ pratāpavān |
4 | tato 'haṃ rāmam āyāntaṃ dṛṣṭvā samarakāṅkṣiṇam
dhanuḥśreṣṭhaṃ samutsṛjya sahasāvataraṃ rathāt |
5 | abhivādya tathaivāhaṃ ratham āruhya bhārata
yuyutsur jāmadagnyasya pramukhe vītabhīḥ sthitaḥ |
6 | tato māṃ śaravarṣeṇa mahatā samavākirat
ahaṃ ca śaravarṣeṇa varṣantaṃ samavākiram |
7 | saṃkruddho jāmadagnyas tu punar eva patatriṇaḥ
preṣayām āsa me rājan dīptāsyān uragān iva |
8 | tān ahaṃ niśitair bhallaiḥ śataśo 'tha sahasraśaḥ
acchidaṃ sahasā rājann antarikṣe punaḥ punaḥ |
9 | tatas tv astrāṇi divyāni jāmadagnyaḥ pratāpavān
mayi pracodayām āsa tāny ahaṃ pratyaṣedhayam |
10 | astrair eva mahābāho cikīrṣann adhikāṃ kriyām
tato divi mahān nādaḥ prādurāsīt samantataḥ |
11 | tato 'ham astraṃ vāyavyaṃ jāmadagnye prayuktavān
pratyājaghne ca tad rāmo guhyakāstreṇa bhārata |
12 | tato 'stram aham āgneyam anumantrya prayuktavān
vāruṇenaiva rāmas tad vārayām āsa me vibhuḥ |
13 | evam astrāṇi divyāni rāmasyāham avārayam
rāmaś ca mama tejasvī divyāstravid ariṃdamaḥ |
14 | tato māṃ savyato rājan rāmaḥ kurvan dvijottamaḥ
urasy avidhyat saṃkruddho jāmadagnyo mahābalaḥ |
15 | tato 'haṃ bharataśreṣṭha saṃnyaṣīdaṃ rathottame
atha māṃ kaśmalāviṣṭaṃ sūtas tūrṇam apāvahat gorutaṃ bharataśreṣṭha rāmabāṇaprapīḍitam |
16 | tato mām apayātaṃ vai bhṛśaṃ viddham acetasam
rāmasyānucarā hṛṣṭāḥ sarve dṛṣṭvā pracukruśuḥ akṛtavraṇaprabhṛtayaḥ kāśikanyā ca bhārata |
17 | tatas tu labdhasaṃjño 'haṃ jñātvā sūtam athābruvam
yāhi sūta yato rāmaḥ sajjo 'haṃ gatavedanaḥ |
18 | tato mām avahat sūto hayaiḥ paramaśobhitaiḥ
nṛtyadbhir iva kauravya mārutapratimair gatau |
19 | tato 'haṃ rāmam āsādya bāṇajālena kaurava
avākiraṃ susaṃrabdhaḥ saṃrabdhaṃ vijigīṣayā |
20 | tān āpatata evāsau rāmo bāṇān ajihmagān
bāṇair evācchinat tūrṇam ekaikaṃ tribhir āhave |
21 | tatas te mṛditāḥ sarve mama bāṇāḥ susaṃśitāḥ
rāmabāṇair dvidhā chinnāḥ śataśo 'tha mahāhave |
22 | tataḥ punaḥ śaraṃ dīptaṃ suprabhaṃ kālasaṃmitam
asṛjaṃ jāmadagnyāya rāmāyāhaṃ jighāṃsayā |
23 | tena tv abhihato gāḍhaṃ bāṇacchedavaśaṃ gataḥ
mumoha sahasā rāmo bhūmau ca nipapāta ha |
24 | tato hāhākṛtaṃ sarvaṃ rāme bhūtalam āśrite
jagad bhārata saṃvignaṃ yathārkapatane 'bhavat |
25 | tata enaṃ susaṃvignāḥ sarva evābhidudruvuḥ
tapodhanās te sahasā kāśyā ca bhṛgunandanam |
26 | ta enaṃ saṃpariṣvajya śanair āśvāsayaṃs tadā
pāṇibhir jalaśītaiś ca jayāśīrbhiś ca kaurava |
27 | tataḥ sa vihvalo vākyaṃ rāma utthāya mābravīt
tiṣṭha bhīṣma hato 'sīti bāṇaṃ saṃdhāya kārmuke |
28 | sa mukto nyapatat tūrṇaṃ pārśve savye mahāhave
yenāhaṃ bhṛśasaṃvigno vyāghūrṇita iva drumaḥ |
29 | hatvā hayāṃs tato rājañ śīghrāstreṇa mahāhave
avākiran māṃ viśrabdho bāṇais tair lomavāhibhiḥ |
30 | tato 'ham api śīghrāstraṃ samare 'prativāraṇam
avāsṛjaṃ mahābāho te 'ntarādhiṣṭhitāḥ śarāḥ rāmasya mama caivāśu vyomāvṛtya samantataḥ |
31 | na sma sūryaḥ pratapati śarajālasamāvṛtaḥ
mātariśvāntare tasmin megharuddha ivānadat |
32 | tato vāyoḥ prakampāc ca sūryasya ca marīcibhiḥ
abhitāpāt svabhāvāc ca pāvakaḥ samajāyata |
33 | te śarāḥ svasamutthena pradīptāś citrabhānunā
bhūmau sarve tadā rājan bhasmabhūtāḥ prapedire |
34 | tadā śatasahasrāṇi prayutāny arbudāni ca
ayutāny atha kharvāṇi nikharvāṇi ca kaurava rāmaḥ śarāṇāṃ saṃkruddho mayi tūrṇam apātayat |
35 | tato 'haṃ tān api raṇe śarair āśīviṣopamaiḥ
saṃchidya bhūmau nṛpate 'pātayaṃ pannagān iva |
36 | evaṃ tad abhavad yuddhaṃ tadā bharatasattama
saṃdhyākāle vyatīte tu vyapāyāt sa ca me guruḥ |