Book 5 Chapter 178 | |
1 | bhīṣma uvāca |
1 | tatas tṛtīye divase same deśe vyavasthitaḥ
preṣayām āsa me rājan prāpto 'smīti mahāvrataḥ |
2 | tam āgatam ahaṃ śrutvā viṣayāntaṃ mahābalam
abhyagacchaṃ javenāśu prītyā tejonidhiṃ prabhum |
3 | gāṃ puraskṛtya rājendra brāhmaṇaiḥ parivāritaḥ
ṛtvigbhir devakalpaiś ca tathaiva ca purohitaiḥ |
4 | sa mām abhigataṃ dṛṣṭvā jāmadagnyaḥ pratāpavān
pratijagrāha tāṃ pūjāṃ vacanaṃ cedam abravīt |
5 | bhīṣma kāṃ buddhim āsthāya kāśirājasutā tvayā
akāmeyam ihānītā punaś caiva visarjitā |
6 | vibhraṃśitā tvayā hīyaṃ dharmāvāpteḥ parāvarāt
parāmṛṣṭāṃ tvayā hīmāṃ ko hi gantum ihārhati |
7 | pratyākhyātā hi śālvena tvayā nīteti bhārata
tasmād imāṃ manniyogāt pratigṛhṇīṣva bhārata |
8 | svadharmaṃ puruṣavyāghra rājaputrī labhatv iyam
na yuktam avamāno 'yaṃ kartuṃ rājñā tvayānagha |
9 | tatas taṃ nātimanasaṃ samudīkṣyāham abruvam
nāham enāṃ punar dadyāṃ bhrātre brahman kathaṃ cana |
10 | śālvasyāham iti prāha purā mām iha bhārgava
mayā caivābhyanujñātā gatā saubhapuraṃ prati |
11 | na bhayān nāpy anukrośān na lobhān nārthakāmyayā
kṣatradharmam ahaṃ jahyām iti me vratam āhitam |
12 | atha mām abravīd rāmaḥ krodhaparyākulekṣaṇaḥ
na kariṣyasi ced etad vākyaṃ me kurupuṃgava |
13 | haniṣyāmi sahāmātyaṃ tvām adyeti punaḥ punaḥ
saṃrambhād abravīd rāmaḥ krodhaparyākulekṣaṇaḥ |
14 | tam ahaṃ gīrbhir iṣṭābhiḥ punaḥ punar ariṃdamam
ayācaṃ bhṛguśārdūlaṃ na caiva praśaśāma saḥ |
15 | tam ahaṃ praṇamya śirasā bhūyo brāhmaṇasattamam
abruvaṃ kāraṇaṃ kiṃ tad yat tvaṃ yoddhum ihecchasi |
16 | iṣvastraṃ mama bālasya bhavataiva caturvidham
upadiṣṭaṃ mahābāho śiṣyo 'smi tava bhārgava |
17 | tato mām abravīd rāmaḥ krodhasaṃraktalocanaḥ
jānīṣe māṃ guruṃ bhīṣma na cemāṃ pratigṛhṇase sutāṃ kāśyasya kauravya matpriyārthaṃ mahīpate |
18 | na hi te vidyate śāntir anyathā kurunandana
gṛhāṇemāṃ mahābāho rakṣasva kulam ātmanaḥ tvayā vibhraṃśitā hīyaṃ bhartāraṃ nābhigacchati |
19 | tathā bruvantaṃ tam ahaṃ rāmaṃ parapuraṃjayam
naitad evaṃ punar bhāvi brahmarṣe kiṃ śrameṇa te |
20 | gurutvaṃ tvayi saṃprekṣya jāmadagnya purātanam
prasādaye tvāṃ bhagavaṃs tyaktaiṣā hi purā mayā |
21 | ko jātu parabhāvāṃ hi nārīṃ vyālīm iva sthitām
vāsayeta gṛhe jānan strīṇāṃ doṣān mahātyayān |
22 | na bhayād vāsavasyāpi dharmaṃ jahyāṃ mahādyute
prasīda mā vā yad vā te kāryaṃ tat kuru māciram |
23 | ayaṃ cāpi viśuddhātman purāṇe śrūyate vibho
maruttena mahābuddhe gītaḥ śloko mahātmanā |
24 | guror apy avaliptasya kāryākāryam ajānataḥ
utpathapratipannasya kāryaṃ bhavati śāsanam |
25 | sa tvaṃ gurur iti premṇā mayā saṃmānito bhṛśam
guruvṛttaṃ na jānīṣe tasmād yotsyāmy ahaṃ tvayā |
26 | guruṃ na hanyāṃ samare brāhmaṇaṃ ca viśeṣataḥ
viśeṣatas tapovṛddham evaṃ kṣāntaṃ mayā tava |
27 | udyateṣum atho dṛṣṭvā brāhmaṇaṃ kṣatrabandhuvat
yo hanyāt samare kruddho yudhyantam apalāyinam brahmahatyā na tasya syād iti dharmeṣu niścayaḥ |
28 | kṣatriyāṇāṃ sthito dharme kṣatriyo 'smi tapodhana
yo yathā vartate yasmiṃs tathā tasmin pravartayan nādharmaṃ samavāpnoti naraḥ śreyaś ca vindati |
29 | arthe vā yadi vā dharme samartho deśakālavit
anarthasaṃśayāpannaḥ śreyān niḥsaṃśayena ca |
30 | yasmāt saṃśayite 'rthe 'smin yathānyāyaṃ pravartase
tasmād yotsyāmi sahitas tvayā rāma mahāhave paśya me bāhuvīryaṃ ca vikramaṃ cātimānuṣam |
31 | evaṃ gate 'pi tu mayā yac chakyaṃ bhṛgunandana
tat kariṣye kurukṣetre yotsye vipra tvayā saha dvaṃdve rāma yatheṣṭaṃ te sajjo bhava mahāmune |
32 | tatra tvaṃ nihato rāma mayā śaraśatācitaḥ
lapsyase nirjitāṃl lokāñ śastrapūto mahāraṇe |
33 | sa gaccha vinivartasva kurukṣetraṃ raṇapriya
tatraiṣyāmi mahābāho yuddhāya tvāṃ tapodhana |
34 | api yatra tvayā rāma kṛtaṃ śaucaṃ purā pituḥ
tatrāham api hatvā tvāṃ śaucaṃ kartāsmi bhārgava |
35 | tatra gacchasva rāma tvaṃ tvaritaṃ yuddhadurmada
vyapaneṣyāmi te darpaṃ paurāṇaṃ brāhmaṇabruva |
36 | yac cāpi katthase rāma bahuśaḥ pariṣatsu vai
nirjitāḥ kṣatriyā loke mayaikeneti tac chṛṇu |
37 | na tadā jāyate bhīṣmo madvidhaḥ kṣatriyo 'pi vā
yas te yuddhamayaṃ darpaṃ kāmaṃ ca vyapanāśayet |
38 | so 'haṃ jāto mahābāho bhīṣmaḥ parapuraṃjayaḥ
vyapaneṣyāmi te darpaṃ yuddhe rāma na saṃśayaḥ |