 | Book 5 Chapter 176
|
| 1 | akṛtavraṇa uvāca
|
| 1 | duḥkhadvayam idaṃ bhadre katarasya cikīrṣasi
pratikartavyam abale tat tvaṃ vatse bravīhi me
|
| 2 | yadi saubhapatir bhadre niyoktavyo mate tava
niyokṣyati mahātmā taṃ rāmas tvaddhitakāmyayā
|
| 3 | athāpageyaṃ bhīṣmaṃ taṃ rāmeṇecchasi dhīmatā
raṇe vinirjitaṃ draṣṭuṃ kuryāt tad api bhārgavaḥ
|
| 4 | sṛñjayasya vacaḥ śrutvā tava caiva śucismite
yad atrānantaraṃ kāryaṃ tad adyaiva vicintyatām
|
| 5 | ambovāca
|
| 5 | apanītāsmi bhīṣmeṇa bhagavann avijānatā
na hi jānāti me bhīṣmo brahmañ śālvagataṃ manaḥ
|
| 6 | etad vicārya manasā bhavān eva viniścayam
vicinotu yathānyāyaṃ vidhānaṃ kriyatāṃ tathā
|
| 7 | bhīṣme vā kuruśārdūle śālvarāje 'tha vā punaḥ
ubhayor eva vā brahman yad yuktaṃ tat samācara
|
| 8 | niveditaṃ mayā hy etad duḥkhamūlaṃ yathātatham
vidhānaṃ tatra bhagavan kartum arhasi yuktitaḥ
|
| 9 | akṛtavraṇa uvāca
|
| 9 | upapannam idaṃ bhadre yad evaṃ varavarṇini
dharmaṃ prati vaco brūyāḥ śṛṇu cedaṃ vaco mama
|
| 10 | yadi tvām āpageyo vai na nayed gajasāhvayam
śālvas tvāṃ śirasā bhīru gṛhṇīyād rāmacoditaḥ
|
| 11 | tena tvaṃ nirjitā bhadre yasmān nītāsi bhāmini
saṃśayaḥ śālvarājasya tena tvayi sumadhyame
|
| 12 | bhīṣmaḥ puruṣamānī ca jitakāśī tathaiva ca
tasmāt pratikriyā yuktā bhīṣme kārayituṃ tvayā
|
| 13 | ambovāca
|
| 13 | mamāpy eṣa mahān brahman hṛdi kāmo 'bhivartate
ghātayeyaṃ yadi raṇe bhīṣmam ity eva nityadā
|
| 14 | bhīṣmaṃ vā śālvarājaṃ vā yaṃ vā doṣeṇa gacchasi
praśādhi taṃ mahābāho yatkṛte 'haṃ suduḥkhitā
|
| 15 | bhīṣma uvāca
|
| 15 | evaṃ kathayatām eva teṣāṃ sa divaso gataḥ
rātriś ca bharataśreṣṭha sukhaśītoṣṇamārutā
|
| 16 | tato rāmaḥ prādurāsīt prajvalann iva tejasā
śiṣyaiḥ parivṛto rājañ jaṭācīradharo muniḥ
|
| 17 | dhanuṣpāṇir adīnātmā khaḍgaṃ bibhrat paraśvadhī
virajā rājaśārdūla so 'bhyayāt sṛñjayaṃ nṛpam
|
| 18 | tatas taṃ tāpasā dṛṣṭvā sa ca rājā mahātapāḥ
tasthuḥ prāñjalayaḥ sarve sā ca kanyā tapasvinī
|
| 19 | pūjayām āsur avyagrā madhuparkeṇa bhārgavam
arcitaś ca yathāyogaṃ niṣasāda sahaiva taiḥ
|
| 20 | tataḥ pūrvavyatītāni kathayete sma tāv ubhau
sṛñjayaś ca sa rājarṣir jāmadagnyaś ca bhārata
|
| 21 | tataḥ kathānte rājarṣir bhṛguśreṣṭhaṃ mahābalam
uvāca madhuraṃ kāle rāmaṃ vacanam arthavat
|
| 22 | rāmeyaṃ mama dauhitrī kāśirājasutā prabho
asyāḥ śṛṇu yathātattvaṃ kāryaṃ kāryaviśārada
|
| 23 | paramaṃ kathyatāṃ ceti tāṃ rāmaḥ pratyabhāṣata
tataḥ sābhyagamad rāmaṃ jvalantam iva pāvakam
|
| 24 | sā cābhivādya caraṇau rāmasya śirasā śubhā
spṛṣṭvā padmadalābhābhyāṃ pāṇibhyām agrataḥ sthitā
|
| 25 | ruroda sā śokavatī bāṣpavyākulalocanā
prapede śaraṇaṃ caiva śaraṇyaṃ bhṛgunandanam
|
| 26 | rāma uvāca
|
| 26 | yathāsi sṛñjayasyāsya tathā mama nṛpātmaje
brūhi yat te manoduḥkhaṃ kariṣye vacanaṃ tava
|
| 27 | ambovāca
|
| 27 | bhagavañ śaraṇaṃ tvādya prapannāsmi mahāvrata
śokapaṅkārṇavād ghorād uddharasva ca māṃ vibho
|
| 28 | bhīṣma uvāca
|
| 28 | tasyāś ca dṛṣṭvā rūpaṃ ca vayaś cābhinavaṃ punaḥ
saukumāryaṃ paraṃ caiva rāmaś cintāparo 'bhavat
|
| 29 | kim iyaṃ vakṣyatīty evaṃ vimṛśan bhṛgusattamaḥ
iti dadhyau ciraṃ rāmaḥ kṛpayābhipariplutaḥ
|
| 30 | kathyatām iti sā bhūyo rāmeṇoktā śucismitā
sarvam eva yathātattvaṃ kathayām āsa bhārgave
|
| 31 | tac chrutvā jāmadagnyas tu rājaputryā vacas tadā
uvāca tāṃ varārohāṃ niścityārthaviniścayam
|
| 32 | preṣayiṣyāmi bhīṣmāya kuruśreṣṭhāya bhāmini
kariṣyati vaco dharmyaṃ śrutvā me sa narādhipaḥ
|
| 33 | na cet kariṣyati vaco mayoktaṃ jāhnavīsutaḥ
dhakṣyāmy enaṃ raṇe bhadre sāmātyaṃ śastratejasā
|
| 34 | atha vā te matis tatra rājaputri nivartate
tāvac chālvapatiṃ vīraṃ yojayāmy atra karmaṇi
|
| 35 | ambovāca
|
| 35 | visarjitāsmi bhīṣmeṇa śrutvaiva bhṛgunandana
śālvarājagataṃ ceto mama pūrvaṃ manīṣitam
|
| 36 | saubharājam upetyāham abruvaṃ durvacaṃ vacaḥ
na ca māṃ pratyagṛhṇāt sa cāritrapariśaṅkitaḥ
|
| 37 | etat sarvaṃ viniścitya svabuddhyā bhṛgunandana
yad atraupayikaṃ kāryaṃ tac cintayitum arhasi
|
| 38 | mamātra vyasanasyāsya bhīṣmo mūlaṃ mahāvrataḥ
yenāhaṃ vaśam ānītā samutkṣipya balāt tadā
|
| 39 | bhīṣmaṃ jahi mahābāho yatkṛte duḥkham īdṛśam
prāptāhaṃ bhṛguśārdūla carāmy apriyam uttamam
|
| 40 | sa hi lubdhaś ca mānī ca jitakāśī ca bhārgava
tasmāt pratikriyā kartuṃ yuktā tasmai tvayānagha
|
| 41 | eṣa me hriyamāṇāyā bhāratena tadā vibho
abhavad dhṛdi saṃkalpo ghātayeyaṃ mahāvratam
|
| 42 | tasmāt kāmaṃ mamādyemaṃ rāma saṃvartayānagha
jahi bhīṣmaṃ mahābāho yathā vṛtraṃ puraṃdaraḥ
|