Book 5 Chapter 126 | |
1 | vaiśaṃpāyana uvāca |
1 | tataḥ prahasya dāśārhaḥ krodhaparyākulekṣaṇaḥ
duryodhanam idaṃ vākyam abravīt kurusaṃsadi |
2 | lapsyase vīraśayanaṃ kāmam etad avāpsyasi
sthiro bhava sahāmātyo vimardo bhavitā mahān |
3 | yac caivaṃ manyase mūḍha na me kaś cid vyatikramaḥ
pāṇḍaveṣv iti tat sarvaṃ nibodhata narādhipāḥ |
4 | śriyā saṃtapyamānena pāṇḍavānāṃ mahātmanām
tvayā durmantritaṃ dyūtaṃ saubalena ca bhārata |
5 | kathaṃ ca jñātayas tāta śreyāṃsaḥ sādhusaṃmatāḥ
tathānyāyyam upasthātuṃ jihmenājihmacāriṇaḥ |
6 | akṣadyūtaṃ mahāprājña satām aratināśanam
asatāṃ tatra jāyante bhedāś ca vyasanāni ca |
7 | tad idaṃ vyasanaṃ ghoraṃ tvayā dyūtamukhaṃ kṛtam
asamīkṣya sadācāraiḥ sārdhaṃ pāpānubandhanaiḥ |
8 | kaś cānyo jñātibhāryāṃ vai viprakartuṃ tathārhati
ānīya ca sabhāṃ vaktuṃ yathoktā draupadī tvayā |
9 | kulīnā śīlasaṃpannā prāṇebhyo 'pi garīyasī
mahiṣī pāṇḍuputrāṇāṃ tathā vinikṛtā tvayā |
10 | jānanti kuravaḥ sarve yathoktāḥ kurusaṃsadi
duḥśāsanena kaunteyāḥ pravrajantaḥ paraṃtapāḥ |
11 | samyagvṛtteṣv alubdheṣu satataṃ dharmacāriṣu
sveṣu bandhuṣu kaḥ sādhuś cared evam asāṃpratam |
12 | nṛśaṃsānām anāryāṇāṃ paruṣāṇāṃ ca bhāṣaṇam
karṇaduḥśāsanābhyāṃ ca tvayā ca bahuśaḥ kṛtam |
13 | saha mātrā pradagdhuṃ tān bālakān vāraṇāvate
āsthitaḥ paramaṃ yatnaṃ na samṛddhaṃ ca tat tava |
14 | ūṣuś ca suciraṃ kālaṃ pracchannāḥ pāṇḍavās tadā
mātrā sahaikacakrāyāṃ brāhmaṇasya niveśane |
15 | viṣeṇa sarpabandhaiś ca yatitāḥ pāṇḍavās tvayā
sarvopāyair vināśāya na samṛddhaṃ ca tat tava |
16 | evaṃbuddhiḥ pāṇḍaveṣu mithyāvṛttiḥ sadā bhavān
kathaṃ te nāparādho 'sti pāṇḍaveṣu mahātmasu |
17 | kṛtvā bahūny akāryāṇi pāṇḍaveṣu nṛśaṃsavat
mithyāvṛttir anāryaḥ sann adya vipratipadyase |
18 | mātāpitṛbhyāṃ bhīṣmeṇa droṇena vidureṇa ca
śāmyeti muhur ukto 'si na ca śāmyasi pārthiva |
19 | śame hi sumahān arthas tava pārthasya cobhayoḥ
na ca rocayase rājan kim anyad buddhilāghavāt |
20 | na śarma prāpsyase rājann utkramya suhṛdāṃ vacaḥ
adharmyam ayaśasyaṃ ca kriyate pārthiva tvayā |
21 | evaṃ bruvati dāśārhe duryodhanam amarṣaṇam
duḥśāsana idaṃ vākyam abravīt kurusaṃsadi |
22 | na cet saṃdhāsyase rājan svena kāmena pāṇḍavaiḥ
baddhvā kila tvāṃ dāsyanti kuntīputrāya kauravāḥ |
23 | vaikartanaṃ tvāṃ ca māṃ ca trīn etān manujarṣabha
pāṇḍavebhyaḥ pradāsyanti bhīṣmo droṇaḥ pitā ca te |
24 | bhrātur etad vacaḥ śrutvā dhārtarāṣṭraḥ suyodhanaḥ
kruddhaḥ prātiṣṭhatotthāya mahānāga iva śvasan |
25 | viduraṃ dhṛtarāṣṭraṃ ca mahārājaṃ ca bāhlikam
kṛpaṃ ca somadattaṃ ca bhīṣmaṃ droṇaṃ janārdanam |
26 | sarvān etān anādṛtya durmatir nirapatrapaḥ
aśiṣṭavad amaryādo mānī mānyāvamānitā |
27 | taṃ prasthitam abhiprekṣya bhrātaro manujarṣabham
anujagmuḥ sahāmātyā rājānaś cāpi sarvaśaḥ |
28 | sabhāyām utthitaṃ kruddhaṃ prasthitaṃ bhrātṛbhiḥ saha
duryodhanam abhiprekṣya bhīṣmaḥ śāṃtanavo 'bravīt |
29 | dharmārthāv abhisaṃtyajya saṃrambhaṃ yo 'numanyate
hasanti vyasane tasya durhṛdo nacirād iva |
30 | durātmā rājaputro 'yaṃ dhārtarāṣṭro 'nupāyavit
mithyābhimānī rājyasya krodhalobhavaśānugaḥ |
31 | kālapakvam idaṃ manye sarvakṣatraṃ janārdana
sarve hy anusṛtā mohāt pārthivāḥ saha mantribhiḥ |
32 | bhīṣmasyātha vacaḥ śrutvā dāśārhaḥ puṣkarekṣaṇaḥ
bhīṣmadroṇamukhān sarvān abhyabhāṣata vīryavān |
33 | sarveṣāṃ kuruvṛddhānāṃ mahān ayam atikramaḥ
prasahya mandam aiśvarye na niyacchata yan nṛpam |
34 | tatra kāryam ahaṃ manye prāptakālam ariṃdamāḥ
kriyamāṇe bhavec chreyas tat sarvaṃ śṛṇutānaghāḥ |
35 | pratyakṣam etad bhavatāṃ yad vakṣyāmi hitaṃ vacaḥ
bhavatām ānukūlyena yadi roceta bhāratāḥ |
36 | bhojarājasya vṛddhasya durācāro hy anātmavān
jīvataḥ pitur aiśvaryaṃ hṛtvā manyuvaśaṃ gataḥ |
37 | ugrasenasutaḥ kaṃsaḥ parityaktaḥ sa bāndhavaiḥ
jñātīnāṃ hitakāmena mayā śasto mahāmṛdhe |
38 | āhukaḥ punar asmābhir jñātibhiś cāpi satkṛtaḥ
ugrasenaḥ kṛto rājā bhojarājanyavardhanaḥ |
39 | kaṃsam ekaṃ parityajya kulārthe sarvayādavāḥ
saṃbhūya sukham edhante bhāratāndhakavṛṣṇayaḥ |
40 | api cāpy avadad rājan parameṣṭhī prajāpatiḥ
vyūḍhe devāsure yuddhe 'bhyudyateṣv āyudheṣu ca |
41 | dvaidhībhūteṣu lokeṣu vinaśyatsu ca bhārata
abravīt sṛṣṭimān devo bhagavāṃl lokabhāvanaḥ |
42 | parābhaviṣyanty asurā daiteyā dānavaiḥ saha
ādityā vasavo rudrā bhaviṣyanti divaukasaḥ |
43 | devāsuramanuṣyāś ca gandharvoragarākṣasāḥ
asmin yuddhe susaṃyattā haniṣyanti parasparam |
44 | iti matvābravīd dharmaṃ parameṣṭhī prajāpatiḥ
varuṇāya prayacchaitān baddhvā daiteyadānavān |
45 | evam uktas tato dharmo niyogāt parameṣṭhinaḥ
varuṇāya dadau sarvān baddhvā daiteyadānavān |
46 | tān baddhvā dharmapāśaiś ca svaiś ca pāśair jaleśvaraḥ
varuṇaḥ sāgare yatto nityaṃ rakṣati dānavān |
47 | tathā duryodhanaṃ karṇaṃ śakuniṃ cāpi saubalam
baddhvā duḥśāsanaṃ cāpi pāṇḍavebhyaḥ prayacchata |
48 | tyajet kulārthe puruṣaṃ grāmasyārthe kulaṃ tyajet
grāmaṃ janapadasyārthe ātmārthe pṛthivīṃ tyajet |
49 | rājan duryodhanaṃ baddhvā tataḥ saṃśāmya pāṇḍavaiḥ
tvatkṛte na vinaśyeyuḥ kṣatriyāḥ kṣatriyarṣabha |