Book 5 Chapter 71 | |
1 | bhagavān uvāca |
1 | saṃjayasya śrutaṃ vākyaṃ bhavataś ca śrutaṃ mayā
sarvaṃ jānāmy abhiprāyaṃ teṣāṃ ca bhavataś ca yaḥ |
2 | tava dharmāśritā buddhis teṣāṃ vairāśritā matiḥ
yad ayuddhena labhyeta tat te bahumataṃ bhavet |
3 | na ca tan naiṣṭhikaṃ karma kṣatriyasya viśāṃ pate
āhur āśramiṇaḥ sarve yad bhaikṣaṃ kṣatriyaś caret |
4 | jayo vadho vā saṃgrāme dhātrā diṣṭaḥ sanātanaḥ
svadharmaḥ kṣatriyasyaiṣa kārpaṇyaṃ na praśasyate |
5 | na hi kārpaṇyam āsthāya śakyā vṛttir yudhiṣṭhira
vikramasva mahābāho jahi śatrūn ariṃdama |
6 | atigṛddhāḥ kṛtasnehā dīrghakālaṃ sahoṣitāḥ
kṛtamitrāḥ kṛtabalā dhārtarāṣṭrāḥ paraṃtapa |
7 | na paryāyo 'sti yat sāmyaṃ tvayi kuryur viśāṃ pate
balavattāṃ hi manyante bhīṣmadroṇakṛpādibhiḥ |
8 | yāvac ca mārdavenaitān rājann upacariṣyasi
tāvad ete hariṣyanti tava rājyam ariṃdama |
9 | nānukrośān na kārpaṇyān na ca dharmārthakāraṇāt
alaṃ kartuṃ dhārtarāṣṭrās tava kāmam ariṃdama |
10 | etad eva nimittaṃ te pāṇḍavās tu yathā tvayi
nānvatapyanta kaupīnaṃ tāvat kṛtvāpi duṣkaram |
11 | pitāmahasya droṇasya vidurasya ca dhīmataḥ
paśyatāṃ kurumukhyānāṃ sarveṣām eva tattvataḥ |
12 | dānaśīlaṃ mṛduṃ dāntaṃ dharmakāmam anuvratam
yat tvām upadhinā rājan dyūtenāvañcayat tadā na cāpatrapate pāpo nṛśaṃsas tena karmaṇā |
13 | tathāśīlasamācāre rājan mā praṇayaṃ kṛthāḥ
vadhyās te sarvalokasya kiṃ punas tava bhārata |
14 | vāgbhis tv apratirūpābhir atudat sakanīyasam
ślāghamānaḥ prahṛṣṭaḥ san bhāṣate bhrātṛbhiḥ saha |
15 | etāvat pāṇḍavānāṃ hi nāsti kiṃ cid iha svakam
nāmadheyaṃ ca gotraṃ ca tad apy eṣāṃ na śiṣyate |
16 | kālena mahatā caiṣāṃ bhaviṣyati parābhavaḥ
prakṛtiṃ te bhajiṣyanti naṣṭaprakṛtayo janāḥ |
17 | etāś cānyāś ca paruṣā vācaḥ sa samudīrayan
ślāghate jñātimadhye sma tvayi pravrajite vanam |
18 | ye tatrāsan samānītās te dṛṣṭvā tvām anāgasam
aśrukaṇṭhā rudantaś ca sabhāyām āsate tadā |
19 | na cainam abhyanandaṃs te rājāno brāhmaṇaiḥ saha
sarve duryodhanaṃ tatra nindanti sma sabhāsadaḥ |
20 | kulīnasya ca yā nindā vadhaś cāmitrakarśana
mahāguṇo vadho rājan na tu nindā kujīvikā |
21 | tadaiva nihato rājan yadaiva nirapatrapaḥ
ninditaś ca mahārāja pṛthivyāṃ sarvarājasu |
22 | īṣatkāryo vadhas tasya yasya cāritram īdṛśam
praskambhanapratistabdhaś chinnamūla iva drumaḥ |
23 | vadhyaḥ sarpa ivānāryaḥ sarvalokasya durmatiḥ
jahy enaṃ tvam amitraghna mā rājan vicikitsithāḥ |
24 | sarvathā tvatkṣamaṃ caitad rocate ca mamānagha
yat tvaṃ pitari bhīṣme ca praṇipātaṃ samācareḥ |
25 | ahaṃ tu sarvalokasya gatvā chetsyāmi saṃśayam
yeṣām asti dvidhābhāvo rājan duryodhanaṃ prati |
26 | madhye rājñām ahaṃ tatra prātipauruṣikān guṇān
tava saṃkīrtayiṣyāmi ye ca tasya vyatikramāḥ |
27 | bruvatas tatra me vākyaṃ dharmārthasahitaṃ hitam
niśamya pārthivāḥ sarve nānājanapadeśvarāḥ |
28 | tvayi saṃpratipatsyante dharmātmā satyavāg iti
tasmiṃś cādhigamiṣyanti yathā lobhād avartata |
29 | garhayiṣyāmi caivainaṃ paurajānapadeṣv api
vṛddhabālān upādāya cāturvarṇyasamāgame |
30 | śamaṃ ced yācamānas tvaṃ na dharmaṃ tatra lapsyase
kurūn vigarhayiṣyanti dhṛtarāṣṭraṃ ca pārthivāḥ |
31 | tasmiṃl lokaparityakte kiṃ kāryam avaśiṣyate
hate duryodhane rājan yad anyat kriyatām iti |
32 | yātvā cāhaṃ kurūn sarvān yuṣmadartham ahāpayan
yatiṣye praśamaṃ kartuṃ lakṣayiṣye ca ceṣṭitam |
33 | kauravāṇāṃ pravṛttiṃ ca gatvā yuddhādhikārikām
niśāmya vinivartiṣye jayāya tava bhārata |
34 | sarvathā yuddham evāham āśaṃsāmi paraiḥ saha
nimittāni hi sarvāṇi tathā prādurbhavanti me |
35 | mṛgāḥ śakuntāś ca vadanti ghoraṃ; hastyaśvamukhyeṣu niśāmukheṣu
ghorāṇi rūpāṇi tathaiva cāgnir; varṇān bahūn puṣyati ghorarūpān manuṣyalokakṣapaṇo 'tha ghoro; no ced anuprāpta ihāntakaḥ syāt |
36 | śastrāṇi patraṃ kavacān rathāṃś ca; nāgān dhvajāṃś ca pratipādayitvā
yodhāś ca sarve kṛtaniśramās te; bhavantu hastyaśvaratheṣu yattāḥ sāṃgrāmikaṃ te yad upārjanīyaṃ; sarvaṃ samagraṃ kuru tan narendra |
37 | duryodhano na hy alam adya dātuṃ; jīvaṃs tavaitan nṛpate kathaṃ cit
yat te purastād abhavat samṛddhaṃ; dyūte hṛtaṃ pāṇḍavamukhya rājyam |