Book 5 Chapter 54
1	duryodhana uvāca
1	na bhetavyaṃ mahārāja na śocyā bhavatā vayam samarthāḥ sma parān rājan vijetuṃ samare vibho
2	vanaṃ pravrājitān pārthān yad āyān madhusūdanaḥ mahatā balacakreṇa pararāṣṭrāvamardinā
3	kekayā dhṛṣṭaketuś ca dhṛṣṭadyumnaś ca pārṣataḥ rājānaś cānvayuḥ pārthān bahavo 'nye 'nuyāyinaḥ
4	indraprasthasya cādūrāt samājagmur mahārathāḥ vyagarhayaṃś ca saṃgamya bhavantaṃ kurubhiḥ saha
5	te yudhiṣṭhiram āsīnam ajinaiḥ prativāsitam kṛṣṇapradhānāḥ saṃhatya paryupāsanta bhārata
6	pratyādānaṃ ca rājyasya kāryam ūcur narādhipāḥ bhavataḥ sānubandhasya samucchedaṃ cikīrṣavaḥ
7	śrutvā caitan mayoktās tu bhīṣmadroṇakṛpās tadā jñātikṣayabhayād rājan bhītena bharatarṣabha
8	na te sthāsyanti samaye pāṇḍavā iti me matiḥ samucchedaṃ hi naḥ kṛtsnaṃ vāsudevaś cikīrṣati
9	ṛte ca viduraṃ sarve yūyaṃ vadhyā mahātmanaḥ dhṛtarāṣṭraś ca dharmajño na vadhyaḥ kurusattamaḥ
10	samucchedaṃ ca kṛtsnaṃ naḥ kṛtvā tāta janārdanaḥ ekarājyaṃ kurūṇāṃ sma cikīrṣati yudhiṣṭhire
11	tatra kiṃ prāptakālaṃ naḥ praṇipātaḥ palāyanam prāṇān vā saṃparityajya pratiyudhyāmahe parān
12	pratiyuddhe tu niyataḥ syād asmākaṃ parājayaḥ yudhiṣṭhirasya sarve hi pārthivā vaśavartinaḥ
13	viraktarāṣṭrāś ca vayaṃ mitrāṇi kupitāni naḥ dhikkṛtāḥ pārthivaiḥ sarvaiḥ svajanena ca sarvaśaḥ
14	praṇipāte tu doṣo 'sti bandhūnāṃ śāśvatīḥ samāḥ pitaraṃ tv eva śocāmi prajñānetraṃ janeśvaram matkṛte duḥkham āpannaṃ kleśaṃ prāptam anantakam
15	kṛtaṃ hi tava putraiś ca pareṣām avarodhanam matpriyārthaṃ puraivaitad viditaṃ te narottama
16	te rājño dhṛtarāṣṭrasya sāmātyasya mahārathāḥ vairaṃ pratikariṣyanti kulocchedena pāṇḍavāḥ
17	tato droṇo 'bravīd bhīṣmaḥ kṛpo drauṇiś ca bhārata matvā māṃ mahatīṃ cintām āsthitaṃ vyathitendriyam
18	abhidrugdhāḥ pare cen no na bhetavyaṃ paraṃtapa asamarthāḥ pare jetum asmān yudhi janeśvara
19	ekaikaśaḥ samarthāḥ smo vijetuṃ sarvapārthivān āgacchantu vineṣyāmo darpam eṣāṃ śitaiḥ śaraiḥ
20	puraikena hi bhīṣmeṇa vijitāḥ sarvapārthivāḥ mṛte pitary abhikruddho rathenaikena bhārata
21	jaghāna subahūṃs teṣāṃ saṃrabdhaḥ kurusattamaḥ tatas te śaraṇaṃ jagmur devavratam imaṃ bhayāt
22	sa bhīṣmaḥ susamartho 'yam asmābhiḥ sahito raṇe parān vijetuṃ tasmāt te vyetu bhīr bharatarṣabha ity eṣāṃ niścayo hy āsīt tatkālam amitaujasām
23	purā pareṣāṃ pṛthivī kṛtsnāsīd vaśavartinī asmān punar amī nādya samarthā jetum āhave chinnapakṣāḥ pare hy adya vīryahīnāś ca pāṇḍavāḥ
24	asmatsaṃsthā ca pṛthivī vartate bharatarṣabha ekārthāḥ sukhaduḥkheṣu mayānītāś ca pārthivāḥ
25	apy agniṃ praviśeyus te samudraṃ vā paraṃtapa madarthe pārthivāḥ sarve tad viddhi kurusattama
26	unmattam iva cāpi tvāṃ prahasantīha duḥkhitam vilapantaṃ bahuvidhaṃ bhītaṃ paravikatthane
27	eṣāṃ hy ekaikaśo rājñāṃ samarthaḥ pāṇḍavān prati ātmānaṃ manyate sarvo vyetu te bhayam āgatam
28	sarvāṃ samagrāṃ senāṃ me vāsavo 'pi na śaknuyāt hantum akṣayyarūpeyaṃ brahmaṇāpi svayambhuvā
29	yudhiṣṭhiraḥ puraṃ hitvā pañca grāmān sa yācati bhīto hi māmakāt sainyāt prabhāvāc caiva me prabho
30	samarthaṃ manyase yac ca kuntīputraṃ vṛkodaram tan mithyā na hi me kṛtsnaṃ prabhāvaṃ vettha bhārata
31	matsamo hi gadāyuddhe pṛthivyāṃ nāsti kaś cana nāsīt kaś cid atikrānto bhavitā na ca kaś cana
32	yukto duḥkhocitaś cāhaṃ vidyāpāragatas tathā tasmān na bhīmān nānyebhyo bhayaṃ me vidyate kva cit
33	duryodhanasamo nāsti gadāyām iti niścayaḥ saṃkarṣaṇasya bhadraṃ te yat tadainam upāvasam
34	yuddhe saṃkarṣaṇasamo balenābhyadhiko bhuvi gadāprahāraṃ bhīmo me na jātu viṣahed yudhi
35	ekaṃ prahāraṃ yaṃ dadyāṃ bhīmāya ruṣito nṛpa sa evainaṃ nayed ghoraṃ kṣipraṃ vaivasvatakṣayam
36	iccheyaṃ ca gadāhastaṃ rājan draṣṭuṃ vṛkodaram suciraṃ prārthito hy eṣa mama nityaṃ manorathaḥ
37	gadayā nihato hy ājau mama pārtho vṛkodaraḥ viśīrṇagātraḥ pṛthivīṃ parāsuḥ prapatiṣyati
38	gadāprahārābhihato himavān api parvataḥ sakṛn mayā viśīryeta giriḥ śatasahasradhā
39	sa cāpy etad vijānāti vāsudevārjunau tathā duryodhanasamo nāsti gadāyām iti niścayaḥ
40	tat te vṛkodaramayaṃ bhayaṃ vyetu mahāhave vyapaneṣyāmy ahaṃ hy enaṃ mā rājan vimanā bhava
41	tasmin mayā hate kṣipram arjunaṃ bahavo rathāḥ tulyarūpā viśiṣṭāś ca kṣepsyanti bharatarṣabha
42	bhīṣmo droṇaḥ kṛpo drauṇiḥ karṇo bhūriśravās tathā prāgjyotiṣādhipaḥ śalyaḥ sindhurājo jayadrathaḥ
43	ekaika eṣāṃ śaktas tu hantuṃ bhārata pāṇḍavān samastās tu kṣaṇenaitān neṣyanti yamasādanam
44	samagrā pārthivī senā pārtham ekaṃ dhanaṃjayam kasmād aśaktā nirjetum iti hetur na vidyate
45	śaravrātais tu bhīṣmeṇa śataśo 'tha sahasraśaḥ droṇadrauṇikṛpaiś caiva gantā pārtho yamakṣayam
46	pitāmaho hi gāṅgeyaḥ śaṃtanor adhi bhārata brahmarṣisadṛśo jajñe devair api durutsahaḥ pitrā hy uktaḥ prasannena nākāmas tvaṃ mariṣyasi
47	brahmarṣeś ca bharadvājād droṇyāṃ droṇo vyajāyata droṇāj jajñe mahārāja drauṇiś ca paramāstravit
48	kṛpaś cācāryamukhyo 'yaṃ maharṣer gautamād api śarastambodbhavaḥ śrīmān avadhya iti me matiḥ
49	ayonijaṃ trayaṃ hy etat pitā mātā ca mātulaḥ aśvatthāmno mahārāja sa ca śūraḥ sthito mama
50	sarva ete mahārāja devakalpā mahārathāḥ śakrasyāpi vyathāṃ kuryuḥ saṃyuge bharatarṣabha
51	bhīṣmadroṇakṛpāṇāṃ ca tulyaḥ karṇo mato mama anujñātaś ca rāmeṇa matsamo 'sīti bhārata
52	kuṇḍale rucire cāstāṃ karṇasya sahaje śubhe te śacyarthe mahendreṇa yācitaḥ sa paraṃtapaḥ amoghayā mahārāja śaktyā paramabhīmayā
53	tasya śaktyopagūḍhasya kasmāj jīved dhanaṃjayaḥ vijayo me dhruvaṃ rājan phalaṃ pāṇāv ivāhitam abhivyaktaḥ pareṣāṃ ca kṛtsno bhuvi parājayaḥ
54	ahnā hy ekena bhīṣmo 'yam ayutaṃ hanti bhārata tat samāś ca maheṣvāsā droṇadrauṇikṛpā api
55	saṃśaptāni ca vṛndāni kṣatriyāṇāṃ paraṃtapa arjunaṃ vayam asmān vā dhanaṃjaya iti sma ha
56	tāṃś cālam iti manyante savyasācivadhe vibho pārthivāḥ sa bhavān rājann akasmād vyathate katham
57	bhīmasene ca nihate ko 'nyo yudhyeta bhārata pareṣāṃ tan mamācakṣva yadi vettha paraṃtapa
58	pañca te bhrātaraḥ sarve dhṛṣṭadyumno 'tha sātyakiḥ pareṣāṃ sapta ye rājan yodhāḥ paramakaṃ balam
59	asmākaṃ tu viśiṣṭā ye bhīṣmadroṇakṛpādayaḥ drauṇir vaikartanaḥ karṇaḥ somadatto 'tha bāhlikaḥ
60	prāgjyotiṣādhipaḥ śalya āvantyo 'tha jayadrathaḥ duḥśāsano durmukhaś ca duḥsahaś ca viśāṃ pate
61	śrutāyuś citrasenaś ca purumitro viviṃśatiḥ śalo bhūriśravāś cobhau vikarṇaś ca tavātmajaḥ
62	akṣauhiṇyo hi me rājan daśaikā ca samāhṛtāḥ nyūnāḥ pareṣāṃ saptaiva kasmān me syāt parājayaḥ
63	balaṃ triguṇato hīnaṃ yodhyaṃ prāha bṛhaspatiḥ parebhyas triguṇā ceyaṃ mama rājann anīkinī
64	guṇahīnaṃ pareṣāṃ ca bahu paśyāmi bhārata guṇodayaṃ bahuguṇam ātmanaś ca viśāṃ pate
65	etat sarvaṃ samājñāya balāgryaṃ mama bhārata nyūnatāṃ pāṇḍavānāṃ ca na mohaṃ gantum arhasi
66	vaiśaṃpāyana uvāca
66	ity uktvā saṃjayaṃ bhūyaḥ paryapṛcchata bhārata vidhitsuḥ prāptakālāni jñātvā parapuraṃjayaḥ