Book 5 Chapter 49 | |
1 | dhṛtarāṣṭra uvāca |
1 | kim asau pāṇḍavo rājā dharmaputro 'bhyabhāṣata
śrutvemā bahulāḥ senāḥ pratyarthena samāgatāḥ |
2 | kim icchaty abhisaṃrambhād yotsyamāno yudhiṣṭhiraḥ
kasya svid bhrātṛputrāṇāṃ cintāsu mukham īkṣate |
3 | ke svid enaṃ vārayanti śāmya yudhyeti vā punaḥ
nikṛtyā kopitaṃ mandair dharmajñaṃ dharmacāriṇam |
4 | saṃjaya uvāca |
4 | rājño mukham udīkṣante pāñcālāḥ pāṇḍavaiḥ saha
yudhiṣṭhirasya bhadraṃ te sa sarvān anuśāsti ca |
5 | pṛthagbhūtāḥ pāṇḍavānāṃ pāñcālānāṃ rathavrajāḥ
āyāntam abhinandanti kuntīputraṃ yudhiṣṭhiram |
6 | tamaḥ sūryam ivodyantaṃ kaunteyaṃ dīptatejasam
pāñcālāḥ pratinandanti tejorāśim ivodyatam |
7 | ā gopālāvipālebhyo nandamānaṃ yudhiṣṭhiram
pāñcālāḥ kekayā matsyāḥ pratinandanti pāṇḍavam |
8 | brāhmaṇyo rājaputryaś ca viśāṃ duhitaraś ca yāḥ
krīḍantyo 'bhisamāyānti pārthaṃ saṃnaddham īkṣitum |
9 | dhṛtarāṣṭra uvāca |
9 | saṃjayācakṣva kenāsmān pāṇḍavā abhyayuñjata
dhṛṣṭadyumnena senānyā somakāḥ kiṃbalā iva |
10 | vaiśaṃpāyana uvāca |
10 | gāvalgaṇis tu tat pṛṣṭaḥ sabhāyāṃ kurusaṃsadi
niḥśvasya subhṛśaṃ dīrghaṃ muhuḥ saṃcintayann iva tatrānimittato daivāt sūtaṃ kaśmalam āviśat |
11 | tadācacakṣe puruṣaḥ sabhāyāṃ rājasaṃsadi
saṃjayo 'yaṃ mahārāja mūrcchitaḥ patito bhuvi vācaṃ na sṛjate kāṃ cid dhīnaprajño 'lpacetanaḥ |
12 | dhṛtarāṣṭra uvāca |
12 | apaśyat saṃjayo nūnaṃ kuntīputrān mahārathān
tair asya puruṣavyāghrair bhṛśam udvejitaṃ manaḥ |
13 | vaiśaṃpāyana uvāca |
13 | saṃjayaś cetanāṃ labdhvā pratyāśvasyedam abravīt
dhṛtarāṣṭraṃ mahārāja sabhāyāṃ kurusaṃsadi |
14 | dṛṣṭavān asmi rājendra kuntīputrān mahārathān
matsyarājagṛhāvāsād avarodhena karśitān śṛṇu yair hi mahārāja pāṇḍavā abhyayuñjata |
15 | yo naiva roṣān na bhayān na kāmān nārthakāraṇāt
na hetuvādād dharmātmā satyaṃ jahyāt kathaṃ cana |
16 | yaḥ pramāṇaṃ mahārāja dharme dharmabhṛtāṃ varaḥ
ajātaśatruṇā tena pāṇḍavā abhyayuñjata |
17 | yasya bāhubale tulyaḥ pṛthivyāṃ nāsti kaś cana
yo vai sarvān mahīpālān vaśe cakre dhanurdharaḥ tena vo bhīmasenena pāṇḍavā abhyayuñjata |
18 | niḥsṛtānāṃ jatugṛhād dhiḍimbāt puruṣādakāt
ya eṣām abhavad dvīpaḥ kuntīputro vṛkodaraḥ |
19 | yājñasenīm atho yatra sindhurājo 'pakṛṣṭavān
tatraiṣām abhavad dvīpaḥ kuntīputro vṛkodaraḥ |
20 | yaś ca tān saṃgatān sarvān pāṇḍavān vāraṇāvate
dahyato mocayām āsa tena vas te 'bhyayuñjata |
21 | kṛṣṇāyāś caratā prītiṃ yena krodhavaśā hatāḥ
praviśya viṣamaṃ ghoraṃ parvataṃ gandhamādanam |
22 | yasya nāgāyutaṃ vīryaṃ bhujayoḥ sāram arpitam
tena vo bhīmasenena pāṇḍavā abhyayuñjata |
23 | kṛṣṇadvitīyo vikramya tuṣṭyarthaṃ jātavedasaḥ
ajayad yaḥ purā vīro yudhyamānaṃ puraṃdaram |
24 | yaḥ sa sākṣān mahādevaṃ giriśaṃ śūlapāṇinam
toṣayām āsa yuddhena devadevam umāpatim |
25 | yaś ca sarvān vaśe cakre lokapālān dhanurdharaḥ
tena vo vijayenājau pāṇḍavā abhyayuñjata |
26 | yaḥ pratīcīṃ diśaṃ cakre vaśe mlecchagaṇāyutām
sa tatra nakulo yoddhā citrayodhī vyavasthitaḥ |
27 | tena vo darśanīyena vīreṇātidhanurbhṛtā
mādrīputreṇa kauravya pāṇḍavā abhyayuñjata |
28 | yaḥ kāśīn aṅgamagadhān kaliṅgāṃś ca yudhājayat
tena vaḥ sahadevena pāṇḍavā abhyayuñjata |
29 | yasya vīryeṇa sadṛśāś catvāro bhuvi mānavāḥ
aśvatthāmā dhṛṣṭaketuḥ pradyumno rukmir eva ca |
30 | tena vaḥ sahadevena pāṇḍavā abhyayuñjata
yavīyasā nṛvīreṇa mādrīnandikareṇa ca |
31 | tapaś cacāra yā ghoraṃ kāśikanyā purā satī
bhīṣmasya vadham icchantī pretyāpi bharatarṣabha |
32 | pāñcālasya sutā jajñe daivāc ca sa punaḥ pumān
strīpuṃsoḥ puruṣavyāghra yaḥ sa veda guṇāguṇān |
33 | yaḥ kaliṅgān samāpede pāñcālo yuddhadurmadaḥ
śikhaṇḍinā vaḥ kuravaḥ kṛtāstreṇābhyayuñjata |
34 | yāṃ yakṣaḥ puruṣaṃ cakre bhīṣmasya nidhane kila
maheṣvāsena raudreṇa pāṇḍavā abhyayuñjata |
35 | maheṣvāsā rājaputrā bhrātaraḥ pañca kekayāḥ
sumṛṣṭakavacāḥ śūrās taiś ca vas te 'bhyayuñjata |
36 | yo dīrghabāhuḥ kṣiprāstro dhṛtimān satyavikramaḥ
tena vo vṛṣṇivīreṇa yuyudhānena saṃgaraḥ |
37 | ya āsīc charaṇaṃ kāle pāṇḍavānāṃ mahātmanām
raṇe tena virāṭena pāṇḍavā abhyayuñjata |
38 | yaḥ sa kāśipatī rājā vārāṇasyāṃ mahārathaḥ
sa teṣām abhavad yoddhā tena vas te 'bhyayuñjata |
39 | śiśubhir durjayaiḥ saṃkhye draupadeyair mahātmabhiḥ
āśīviṣasamasparśaiḥ pāṇḍavā abhyayuñjata |
40 | yaḥ kṛṣṇasadṛśo vīrye yudhiṣṭhirasamo dame
tenābhimanyunā saṃkhye pāṇḍavā abhyayuñjata |
41 | yaś caivāpratimo vīrye dhṛṣṭaketur mahāyaśāḥ
duḥsahaḥ samare kruddhaḥ śaiśupālir mahārathaḥ tena vaś cedirājena pāṇḍavā abhyayuñjata |
42 | yaḥ saṃśrayaḥ pāṇḍavānāṃ devānām iva vāsavaḥ
tena vo vāsudevena pāṇḍavā abhyayuñjata |
43 | tathā cedipater bhrātā śarabho bharatarṣabha
karakarṣeṇa sahitas tābhyāṃ vas te 'bhyayuñjata |
44 | jārāsaṃdhiḥ sahadevo jayatsenaś ca tāv ubhau
drupadaś ca mahātejā balena mahatā vṛtaḥ tyaktātmā pāṇḍavārthāya yotsyamāno vyavasthitaḥ |
45 | ete cānye ca bahavaḥ prācyodīcyā mahīkṣitaḥ
śataśo yān apāśritya dharmarājo vyavasthitaḥ |