Book 5 Chapter 32 | |
1 | vaiśaṃpāyana uvāca |
1 | anujñātaḥ pāṇḍavena prayayau saṃjayas tadā
śāsanaṃ dhṛtarāṣṭrasya sarvaṃ kṛtvā mahātmanaḥ |
2 | saṃprāpya hāstinapuraṃ śīghraṃ ca praviveśa ha
antaḥpuram upasthāya dvāḥsthaṃ vacanam abravīt |
3 |
ācakṣva māṃ dhṛtarāṣṭrāya dvāḥstha; upāgataṃ pāṇḍavānāṃ sakāśāt
jāgarti ced abhivades tvaṃ hi kṣattaḥ; praviśeyaṃ vidito bhūmipasya |
4 | dvāḥstha uvāca |
4 | saṃjayo 'yaṃ bhūmipate namas te; didṛkṣayā dvāram upāgatas te
prāpto dūtaḥ pāṇḍavānāṃ sakāśāt; praśādhi rājan kim ayaṃ karotu |
5 | dhṛtarāṣṭra uvāca |
5 | ācakṣva māṃ sukhinaṃ kālyam asmai; praveśyatāṃ svāgataṃ saṃjayāya
na cāham etasya bhavāmy akālyaḥ; sa me kasmād dvāri tiṣṭheta kṣattaḥ |
6 | vaiśaṃpāyana uvāca |
6 | tataḥ praviśyānumate nṛpasya; mahad veśma prājñaśūrāryaguptam
siṃhāsanasthaṃ pārthivam āsasāda; vaicitravīryaṃ prāñjaliḥ sūtaputraḥ |
7 | saṃjaya uvāca |
7 | saṃjayo 'haṃ bhūmipate namas te; prāpto 'smi gatvā naradeva pāṇḍavān
abhivādya tvāṃ pāṇḍuputro manasvī; yudhiṣṭhiraḥ kuśalaṃ cānvapṛcchat |
8 | sa te putrān pṛcchati prīyamāṇaḥ; kaccit putraiḥ prīyase naptṛbhiś ca
tathā suhṛdbhiḥ sacivaiś ca rājan; ye cāpi tvām upajīvanti taiś ca |
9 | dhṛtarāṣṭra uvāca |
9 | abhyetya tvāṃ tāta vadāmi saṃjaya; ajātaśatruṃ ca sukhena pārtham
kaccit sa rājā kuśalī saputraḥ; sahāmātyaḥ sānujaḥ kauravāṇām |
10 | saṃjaya uvāca |
10 | sahāmātyaḥ kuśalī pāṇḍuputro; bhūyaś cāto yac ca te 'gre mano 'bhūt
nirṇiktadharmārthakaro manasvī; bahuśruto dṛṣṭimāñ śīlavāṃś ca |
11 | paraṃ dharmāt pāṇḍavasyānṛśaṃsyaṃ; dharmaḥ paro vittacayān mato 'sya
sukhapriye dharmahīne na pārtho; 'nurudhyate bhārata tasya viddhi |
12 | paraprayuktaḥ puruṣo viceṣṭate; sūtraprotā dārumayīva yoṣā
imaṃ dṛṣṭvā niyamaṃ pāṇḍavasya; manye paraṃ karma daivaṃ manuṣyāt |
13 | imaṃ ca dṛṣṭvā tava karmadoṣaṃ; pādodarkaṃ ghoram avarṇarūpam
yāvan naraḥ kāmayate 'tikālyaṃ; tāvan naro 'yaṃ labhate praśaṃsām |
14 | ajātaśatrus tu vihāya pāpaṃ; jīrṇāṃ tvacaṃ sarpa ivāsamarthām
virocate 'hāryavṛttena dhīro; yudhiṣṭhiras tvayi pāpaṃ visṛjya |
15 | aṅgātmanaḥ karma nibodha rājan; dharmārthayuktād āryavṛttād apetam
upakrośaṃ ceha gato 'si rājan; noheś ca pāpaṃ prasajed amutra |
16 | sa tvam arthaṃ saṃśayitaṃ vinā tair; āśaṃsase putravaśānugo 'dya
adharmaśabdaś ca mahān pṛthivyāṃ; nedaṃ karma tvatsamaṃ bhāratāgrya |
17 | hīnaprajño dauṣkuleyo nṛśaṃso; dīrghavairī kṣatravidyāsv adhīraḥ
evaṃdharmā nāpadaḥ saṃtitīrṣed; dhīnavīryo yaś ca bhaved aśiṣṭaḥ |
18 | kule jāto dharmavān yo yaśasvī; bahuśrutaḥ sukhajīvī yatātmā
dharmārthayor grathitayor bibharti; nānyatra diṣṭasya vaśād upaiti |
19 | kathaṃ hi mantrāgryadharo manīṣī; dharmārthayor āpadi saṃpraṇetā
evaṃyuktaḥ sarvamantrair ahīno; anānṛśaṃsyaṃ karma kuryād amūḍhaḥ |
20 | tavāpīme mantravidaḥ sametya; samāsate karmasu nityayuktāḥ
teṣām ayaṃ balavān niścayaś ca; kurukṣayārthe nirayo vyapādi |
21 | akālikaṃ kuravo nābhaviṣyan; pāpena cet pāpam ajātaśatruḥ
icchej jātu tvayi pāpaṃ visṛjya; nindā ceyaṃ tava loke 'bhaviṣyat |
22 | kim anyatra viṣayād īśvarāṇāṃ; yatra pārthaḥ paralokaṃ dadarśa
atyakrāmat sa tathā saṃmataḥ syān; na saṃśayo nāsti manuṣyakāraḥ |
23 | etān guṇān karmakṛtān avekṣya; bhāvābhāvau vartamānāv anityau
balir hi rājā pāram avindamāno; nānyat kālāt kāraṇaṃ tatra mene |
24 | cakṣuḥ śrotre nāsikā tvak ca jihvā; jñānasyaitāny āyatanāni jantoḥ
tāni prītāny eva tṛṣṇākṣayānte; tāny avyatho duḥkhahīnaḥ praṇudyāt |
25 | na tv eva manye puruṣasya karma; saṃvartate suprayuktaṃ yathāvat
mātuḥ pituḥ karmaṇābhiprasūtaḥ; saṃvardhate vidhivad bhojanena |
26 | priyāpriye sukhaduḥkhe ca rājan; nindāpraśaṃse ca bhajeta enam
paras tv enaṃ garhayate 'parādhe; praśaṃsate sādhuvṛttaṃ tam eva |
27 | sa tvā garhe bhāratānāṃ virodhād; anto nūnaṃ bhavitāyaṃ prajānām
no ced idaṃ tava karmāparādhāt; kurūn dahet kṛṣṇavartmeva kakṣam |
28 | tvam evaiko jātaputreṣu rājan; vaśaṃ gantā sarvaloke narendra
kāmātmanāṃ ślāghase dyūtakāle; nānyac chamāt paśya vipākam asya |
29 | anāptānāṃ pragrahāt tvaṃ narendra; tathāptānāṃ nigrahāc caiva rājan
bhūmiṃ sphītāṃ durbalatvād anantāṃ; na śaktas tvaṃ rakṣituṃ kauraveya |
30 | anujñāto rathavegāvadhūtaḥ; śrānto nipadye śayanaṃ nṛsiṃha
prātaḥ śrotāraḥ kuravaḥ sabhāyām; ajātaśatror vacanaṃ sametāḥ |