Book 5 Chapter 27 | |
1 | saṃjaya uvāca |
1 | dharme nityā pāṇḍava te viceṣṭā; loke śrutā dṛśyate cāpi pārtha
mahāsrāvaṃ jīvitaṃ cāpy anityaṃ; saṃpaśya tvaṃ pāṇḍava mā vinīnaśaḥ |
2 | na ced bhāgaṃ kuravo 'nyatra yuddhāt; prayacchante tubhyam ajātaśatro
bhaikṣacaryām andhakavṛṣṇirājye; śreyo manye na tu yuddhena rājyam |
3 | alpakālaṃ jīvitaṃ yan manuṣye; mahāsrāvaṃ nityaduḥkhaṃ calaṃ ca
bhūyaś ca tad vayaso nānurūpaṃ; tasmāt pāpaṃ pāṇḍava mā prasārṣīḥ |
4 | kāmā manuṣyaṃ prasajanta eva; dharmasya ye vighnamūlaṃ narendra
pūrvaṃ naras tān dhṛtimān vinighnaṃl; loke praśaṃsāṃ labhate 'navadyām |
5 | nibandhanī hy arthatṛṣṇeha pārtha; tām eṣato bādhyate dharma eva
dharmaṃ tu yaḥ pravṛṇīte sa buddhaḥ; kāme gṛddho hīyate 'rthānurodhāt |
6 | dharmaṃ kṛtvā karmaṇāṃ tāta mukhyaṃ; mahāpratāpaḥ saviteva bhāti
hānena dharmasya mahīm apīmāṃ; labdhvā naraḥ sīdati pāpabuddhiḥ |
7 | vedo 'dhītaś caritaṃ brahmacaryaṃ; yajñair iṣṭaṃ brāhmaṇebhyaś ca dattam
paraṃ sthānaṃ manyamānena bhūya; ātmā datto varṣapūgaṃ sukhebhyaḥ |
8 | sukhapriye sevamāno 'tivelaṃ; yogābhyāse yo na karoti karma
vittakṣaye hīnasukho 'tivelaṃ; duḥkhaṃ śete kāmavegapraṇunnaḥ |
9 | evaṃ punar arthacaryāprasakto; hitvā dharmaṃ yaḥ prakaroty adharmam
aśraddadhat paralokāya mūḍho; hitvā dehaṃ tapyate pretya mandaḥ |
10 |
na karmaṇāṃ vipraṇāśo 'sty amutra; puṇyānāṃ vāpy atha vā pāpakānām
pūrvaṃ kartur gacchati puṇyapāpaṃ; paścāt tv etad anuyāty eva kartā |
11 | nyāyopetaṃ brāhmaṇebhyo yadannaṃ; śraddhāpūtaṃ gandharasopapannam
anvāhāryeṣūttamadakṣiṇeṣu; tathārūpaṃ karma vikhyāyate te |
12 | iha kṣetre kriyate pārtha kāryaṃ; na vai kiṃ cid vidyate pretya kāryam
kṛtaṃ tvayā pāralokyaṃ ca kāryaṃ; puṇyaṃ mahat sadbhir anupraśastam |
13 | jahāti mṛtyuṃ ca jarāṃ bhayaṃ ca; na kṣutpipāse manasaś cāpriyāṇi
na kartavyaṃ vidyate tatra kiṃ cid; anyatra vai indriyaprīṇanārthāt |
14 | evaṃrūpaṃ karmaphalaṃ narendra; mātrāvatā hṛdayasya priyeṇa
sa krodhajaṃ pāṇḍava harṣajaṃ ca; lokāv ubhau mā prahāsīś cirāya |
15 |
antaṃ gatvā karmaṇāṃ yā praśaṃsā; satyaṃ damaś cārjavam ānṛśaṃsyam
aśvamedho rājasūyas tatheṣṭaḥ; pāpasyāntaṃ karmaṇo mā punar gāḥ |
16 | tac ced evaṃ deśarūpeṇa pārthāḥ; kariṣyadhvaṃ karma pāpaṃ cirāya
nivasadhvaṃ varṣapūgān vaneṣu; duḥkhaṃ vāsaṃ pāṇḍavā dharmahetoḥ |
17 | apravrajye yojayitvā purastād; ātmādhīnaṃ yad balaṃ te tadāsīt
nityaṃ pāñcālāḥ sacivās taveme; janārdano yuyudhānaś ca vīraḥ |
18 | matsyo rājā rukmarathaḥ saputraḥ; prahāribhiḥ saha putrair virāṭaḥ
rājānaś ca ye vijitāḥ purastāt; tvām eva te saṃśrayeyuḥ samastāḥ |
19 | mahāsahāyaḥ pratapan balasthaḥ; puraskṛto vāsudevārjunābhyām
varān haniṣyan dviṣato raṅgamadhye; vyaneṣyathā dhārtarāṣṭrasya darpam |
20 | balaṃ kasmād vardhayitvā parasya; nijān kasmāt karśayitvā sahāyān
niruṣya kasmād varṣapūgān vaneṣu; yuyutsase pāṇḍava hīnakālam |
21 | aprajño vā pāṇḍava yudhyamāno; adharmajño vā bhūtipathād vyapaiti
prajñāvān vā budhyamāno 'pi dharmaṃ; saṃrambhād vā so 'pi bhūter apaiti |
22 | nādharme te dhīyate pārtha buddhir; na saṃrambhāt karma cakartha pāpam
addhā kiṃ tat kāraṇaṃ yasya hetoḥ; prajñāviruddhaṃ karma cikīrṣasīdam |
23 | avyādhijaṃ kaṭukaṃ śīrṣarogaṃ; yaśomuṣaṃ pāpaphalodayaṃ ca
satāṃ peyaṃ yan na pibanty asanto; manyuṃ mahārāja piba praśāmya |
24 | pāpānubandhaṃ ko nu taṃ kāmayeta; kṣamaiva te jyāyasī nota bhogāḥ
yatra bhīṣmaḥ śāṃtanavo hataḥ syād; yatra droṇaḥ sahaputro hataḥ syāt |
25 | kṛpaḥ śalyaḥ saumadattir vikarṇo; viviṃśatiḥ karṇaduryodhanau ca
etān hatvā kīdṛśaṃ tat sukhaṃ syād; yad vindethās tad anubrūhi pārtha |
26 |
labdhvāpīmāṃ pṛthivīṃ sāgarāntāṃ; jarāmṛtyū naiva hi tvaṃ prajahyāḥ
priyāpriye sukhaduḥkhe ca rājann; evaṃ vidvān naiva yuddhaṃ kuruṣva |
27 | amātyānāṃ yadi kāmasya hetor; evaṃyuktaṃ karma cikīrṣasi tvam
apākrameḥ saṃpradāya svam ebhyo; mā gās tvaṃ vai devayānāt patho 'dya |