Book 5 Chapter 26 | |
1 | yudhiṣṭhira uvāca |
1 |
kāṃ nu vācaṃ saṃjaya me śṛṇoṣi; yuddhaiṣiṇīṃ yena yuddhād bibheṣi
ayuddhaṃ vai tāta yuddhād garīyaḥ; kas tal labdhvā jātu yudhyeta sūta |
2 | akurvataś cet puruṣasya saṃjaya; sidhyet saṃkalpo manasā yaṃ yam icchet
na karma kuryād viditaṃ mamaitad; anyatra yuddhād bahu yal laghīyaḥ |
3 | kuto yuddhaṃ jātu naraḥ prajānan; ko daivaśapto 'bhivṛṇīta yuddham
sukhaiṣiṇaḥ karma kurvanti pārthā; dharmād ahīnaṃ yac ca lokasya pathyam |
4 | karmodayaṃ sukham āśaṃsamānaḥ; kṛcchropāyaṃ tattvataḥ karma duḥkham
sukhaprepsur vijighāṃsuś ca duḥkhaṃ; ya indriyāṇāṃ prītivaśānugāmī kāmābhidhyā svaśarīraṃ dunoti; yayā prayukto 'nukaroti duḥkham |
5 | yathedhyamānasya samiddhatejaso; bhūyo balaṃ vardhate pāvakasya
kāmārthalābhena tathaiva bhūyo; na tṛpyate sarpiṣevāgnir iddhaḥ saṃpaśyemaṃ bhogacayaṃ mahāntaṃ; sahāsmābhir dhṛtarāṣṭrasya rājñaḥ |
6 | nāśreyasām īśvaro vigrahāṇāṃ; nāśreyasāṃ gītaśabdaṃ śṛṇoti
nāśreyasaḥ sevate mālyagandhān; na cāpy aśreyāṃsy anulepanāni |
7 | nāśreyasaḥ prāvarān adhyavaste; kathaṃ tv asmān saṃpraṇudet kurubhyaḥ
atraiva ca syād avadhūya eṣa; kāmaḥ śarīre hṛdayaṃ dunoti |
8 | svayaṃ rājā viṣamasthaḥ pareṣu; sāmasthyam anvicchati tan na sādhu
yathātmanaḥ paśyati vṛttam eva; tathā pareṣām api so 'bhyupaiti |
9 | āsannam agniṃ tu nidāghakāle; gambhīrakakṣe gahane visṛjya
yathā vṛddhaṃ vāyuvaśena śocet; kṣemaṃ mumukṣuḥ śiśiravyapāye |
10 | prāptaiśvaryo dhṛtarāṣṭro 'dya rājā; lālapyate saṃjaya kasya hetoḥ
pragṛhya durbuddhim anārjave rataṃ; putraṃ mandaṃ mūḍham amantriṇaṃ tu |
11 | anāptaḥ sann āptatamasya vācaṃ; suyodhano vidurasyāvamanya
sutasya rājā dhṛtarāṣṭraḥ priyaiṣī; saṃbudhyamāno viśate 'dharmam eva |
12 | medhāvinaṃ hy arthakāmaṃ kurūṇāṃ; bahuśrutaṃ vāgminaṃ śīlavantam
sūta rājā dhṛtarāṣṭraḥ kurubhyo; na so 'smarad viduraṃ putrakāmyāt |
13 | mānaghnasya ātmakāmasya cerṣyoḥ; saṃrambhiṇaś cārthadharmātigasya
durbhāṣiṇo manyuvaśānugasya; kāmātmano durhṛdo bhāvanasya |
14 | aneyasyāśreyaso dīrghamanyor; mitradruhaḥ saṃjaya pāpabuddheḥ
sutasya rājā dhṛtarāṣṭraḥ priyaiṣī; prapaśyamānaḥ prajahād dharmakāmau |
15 | tadaiva me saṃjaya dīvyato 'bhūn; no cet kurūn āgataḥ syād abhāvaḥ
kāvyāṃ vācaṃ viduro bhāṣamāṇo; na vindate dhṛtarāṣṭrāt praśaṃsām |
16 | kṣattur yadā anvavartanta buddhiṃ; kṛcchraṃ kurūn na tadābhyājagāma
yāvat prajñām anvavartanta tasya; tāvat teṣāṃ rāṣṭravṛddhir babhūva |
17 | tadarthalubdhasya nibodha me 'dya; ye mantriṇo dhārtarāṣṭrasya sūta
duḥśāsanaḥ śakuniḥ sūtaputro; gāvalgaṇe paśya saṃmoham asya |
18 | so 'haṃ na paśyāmi parīkṣamāṇaḥ; kathaṃ svasti syāt kurusṛñjayānām
āttaiśvaryo dhṛtarāṣṭraḥ parebhyaḥ; pravrājite vidure dīrghadṛṣṭau |
19 | āśaṃsate vai dhṛtarāṣṭraḥ saputro; mahārājyam asapatnaṃ pṛthivyām
tasmiñ śamaḥ kevalaṃ nopalabhyo; atyāsannaṃ madgataṃ manyate 'rtham |
20 | yat tat karṇo manyate pāraṇīyaṃ; yuddhe gṛhītāyudham arjunena
āsaṃś ca yuddhāni purā mahānti; kathaṃ karṇo nābhavad dvīpa eṣām |
21 | karṇaś ca jānāti suyodhanaś ca; droṇaś ca jānāti pitāmahaś ca
anye ca ye kuravas tatra santi; yathārjunān nāsty aparo dhanurdharaḥ |
22 | jānanty ete kuravaḥ sarva eva; ye cāpy anye bhūmipālāḥ sametāḥ
duryodhanaṃ cāparādhe carantam; ariṃdame phalgune 'vidyamāne |
23 |
tenārthabaddhaṃ manyate dhārtarāṣṭraḥ; śakyaṃ hartuṃ pāṇḍavānāṃ mamatvam
kirīṭinā tālamātrāyudhena; tadvedinā saṃyugaṃ tatra gatvā |
24 | gāṇḍīvavisphāritaśabdam ājāv; aśṛṇvānā dhārtarāṣṭrā dhriyante
kruddhasya ced bhīmasenasya vegāt; suyodhano manyate siddham artham |
25 | indro 'py etan notsahet tāta hartum; aiśvaryaṃ no jīvati bhīmasene
dhanaṃjaye nakule caiva sūta; tathā vīre sahadeve madīye |
26 | sa ced etāṃ pratipadyeta buddhiṃ; vṛddho rājā saha putreṇa sūta
evaṃ raṇe pāṇḍavakopadagdhā; na naśyeyuḥ saṃjaya dhārtarāṣṭrāḥ |
27 | jānāsi tvaṃ kleśam asmāsu vṛttaṃ; tvāṃ pūjayan saṃjayāhaṃ kṣameyam
yac cāsmākaṃ kauravair bhūtapūrvaṃ; yā no vṛttir dhārtarāṣṭre tadāsīt |
28 | adyāpi tat tatra tathaiva vartatāṃ; śāntiṃ gamiṣyāmi yathā tvam āttha
indraprasthe bhavatu mamaiva rājyaṃ; suyodhano yacchatu bhāratāgryaḥ |