Book 5 Chapter 22 | |
1 | dhṛtarāṣṭra uvāca |
1 | prāptān āhuḥ saṃjaya pāṇḍuputrān; upaplavye tān vijānīhi gatvā
ajātaśatruṃ ca sabhājayethā; diṣṭyānagha grāmam upasthitas tvam |
2 | sarvān vadeḥ saṃjaya svastimantaḥ; kṛcchraṃ vāsam atadarhā niruṣya
teṣāṃ śāntir vidyate 'smāsu śīghraṃ; mithyopetānām upakāriṇāṃ satām |
3 |
nāhaṃ kva cit saṃjaya pāṇḍavānāṃ; mithyāvṛttiṃ kāṃ cana jātv apaśyam
sarvāṃ śriyaṃ hy ātmavīryeṇa labdhvā; paryākārṣuḥ pāṇḍavā mahyam eva |
4 | doṣaṃ hy eṣāṃ nādhigacche parikṣan; nityaṃ kaṃ cid yena garheya pārthān
dharmārthābhyāṃ karma kurvanti nityaṃ; sukhapriyā nānurudhyanti kāmān |
5 | gharmaṃ śītaṃ kṣutpipāse tathaiva; nidrāṃ tandrīṃ krodhaharṣau pramādam
dhṛtyā caiva prajñayā cābhibhūya; dharmārthayogān prayatanti pārthāḥ |
6 | tyajanti mitreṣu dhanāni kāle; na saṃvāsāj jīryati maitram eṣām
yathārhamānārthakarā hi pārthās; teṣāṃ dveṣṭā nāsty ājamīḍhasya pakṣe |
7 | anyatra pāpād viṣamān mandabuddher; duryodhanāt kṣudratarāc ca karṇāt
teṣāṃ hīme hīnasukhapriyāṇāṃ; mahātmanāṃ saṃjanayanti tejaḥ |
8 | utthānavīryaḥ sukham edhamāno; duryodhanaḥ sukṛtaṃ manyate tat
teṣāṃ bhāgaṃ yac ca manyeta bālaḥ; śakyaṃ hartuṃ jīvatāṃ pāṇḍavānām |
9 | yasyārjunaḥ padavīṃ keśavaś ca; vṛkodaraḥ sātyako 'jātaśatroḥ
mādrīputrau sṛñjayāś cāpi sarve; purā yuddhāt sādhu tasya pradānam |
10 | sa hy evaikaḥ pṛthivīṃ savyasācī; gāṇḍīvadhanvā praṇuded rathasthaḥ
tathā viṣṇuḥ keśavo 'py apradhṛṣyo; lokatrayasyādhipatir mahātmā |
11 | tiṣṭheta kas tasya martyaḥ purastād; yaḥ sarvadeveṣu vareṇya īḍyaḥ
parjanyaghoṣān pravapañ śaraughān; pataṃgasaṃghān iva śīghravegān |
12 | diśaṃ hy udīcīm api cottarān kurūn; gāṇḍīvadhanvaikaratho jigāya
dhanaṃ caiṣām āharat savyasācī; senānugān balidāṃś caiva cakre |
13 | yaś caiva devān khāṇḍave savyasācī; gāṇḍīvadhanvā prajigāya sendrān
upāharat phalguno jātavedase; yaśo mānaṃ vardhayan pāṇḍavānām |
14 | gadābhṛtāṃ nādya samo 'sti bhīmād; dhastyāroho nāsti samaś ca tasya
rathe 'rjunād āhur ahīnam enaṃ; bāhvor bale cāyutanāgavīryam |
15 | suśikṣitaḥ kṛtavairas tarasvī; dahet kruddhas tarasā dhārtarāṣṭrān
sadātyamarṣī balavān na śakyo; yuddhe jetuṃ vāsavenāpi sākṣāt |
16 | sucetasau balinau śīghrahastau; suśikṣitau bhrātarau phalgunena
śyenau yathā pakṣipūgān rujantau; mādrīputrau neha kurūn viśetām |
17 | teṣāṃ madhye vartamānas tarasvī; dhṛṣṭadyumnaḥ pāṇḍavānām ihaikaḥ
sahāmātyaḥ somakānāṃ prabarhaḥ; saṃtyaktātmā pāṇḍavānāṃ jayāya |
18 | sahoṣitaś caritārtho vayaḥsthaḥ; śālveyānām adhipo vai virāṭaḥ
saha putraiḥ pāṇḍavārthe ca śaśvad; yudhiṣṭhiraṃ bhakta iti śrutaṃ me |
19 | avaruddhā balinaḥ kekayebhyo; maheṣvāsā bhrātaraḥ pañca santi
kekayebhyo rājyam ākāṅkṣamāṇā; yuddhārthinaś cānuvasanti pārthān |
20 |
sarve ca vīrāḥ pṛthivīpatīnāṃ; samānītāḥ pāṇḍavārthe niviṣṭāḥ
śūrān ahaṃ bhaktimataḥ śṛṇomi; prītyā yuktān saṃśritān dharmarājam |
21 | giryāśrayā durganivāsinaś ca; yodhāḥ pṛthivyāṃ kulajā viśuddhāḥ
mlecchāś ca nānāyudhavīryavantaḥ; samāgatāḥ pāṇḍavārthe niviṣṭāḥ |
22 | pāṇḍyaś ca rājāmita indrakalpo; yudhi pravīrair bahubhiḥ sametaḥ
samāgataḥ pāṇḍavārthe mahātmā; lokapravīro 'prativīryatejāḥ |
23 |
astraṃ droṇād arjunād vāsudevāt; kṛpād bhīṣmād yena kṛtaṃ śṛṇomi
yaṃ taṃ kārṣṇipratimaṃ prāhur ekaṃ; sa sātyakiḥ pāṇḍavārthe niviṣṭaḥ |
24 | apāśritāś cedikarūṣakāś ca; sarvotsāhair bhūmipālaiḥ sametāḥ
teṣāṃ madhye sūryam ivātapantaṃ; śriyā vṛtaṃ cedipatiṃ jvalantam |
25 | astambhanīyaṃ yudhi manyamānaṃ; jyākarṣatāṃ śreṣṭhatamaṃ pṛthivyām
sarvotsāhaṃ kṣatriyāṇāṃ nihatya; prasahya kṛṣṇas tarasā mamarda |
26 | yaśomānau vardhayan yādavānāṃ; purābhinac chiśupālaṃ samīke
yasya sarve vardhayanti sma mānaṃ; karūṣarājapramukhā narendrāḥ |
27 | tam asahyaṃ keśavaṃ tatra matvā; sugrīvayuktena rathena kṛṣṇam
saṃprādravaṃś cedipatiṃ vihāya; siṃhaṃ dṛṣṭvā kṣudramṛgā ivānye |
28 | yas taṃ pratīpas tarasā pratyudīyād; āśaṃsamāno dvairathe vāsudevam
so 'śeta kṛṣṇena hataḥ parāsur; vātenevonmathitaḥ karṇikāraḥ |
29 | parākramaṃ me yad avedayanta; teṣām arthe saṃjaya keśavasya
anusmaraṃs tasya karmāṇi viṣṇor; gāvalgaṇe nādhigacchāmi śāntim |
30 |
na jātu tāñ śatrur anyaḥ saheta; yeṣāṃ sa syād agraṇīr vṛṣṇisiṃhaḥ
pravepate me hṛdayaṃ bhayena; śrutvā kṛṣṇāv ekarathe sametau |
31 | no ced gacchet saṃgaraṃ mandabuddhis; tābhyāṃ suto me viparītacetāḥ
no cet kurūn saṃjaya nirdahetām; indrāviṣṇū daityasenāṃ yathaiva mato hi me śakrasamo dhanaṃjayaḥ; sanātano vṛṣṇivīraś ca viṣṇuḥ |
32 | dharmārāmo hrīniṣedhas tarasvī; kuntīputraḥ pāṇḍavo 'jātaśatruḥ
duryodhanena nikṛto manasvī; no cet kruddhaḥ pradahed dhārtarāṣṭrān |
33 | nāhaṃ tathā hy arjunād vāsudevād; bhīmād vāpi yamayor vā bibhemi
yathā rājñaḥ krodhadīptasya sūta; manyor ahaṃ bhītataraḥ sadaiva |
34 | alaṃ tapobrahmacaryeṇa yuktaḥ; saṃkalpo 'yaṃ mānasas tasya sidhyet
tasya krodhaṃ saṃjayāhaṃ samīke; sthāne jānan bhṛśam asmy adya bhītaḥ |
35 | sa gaccha śīghraṃ prahito rathena; pāñcālarājasya camūṃ paretya
ajātaśatruṃ kuśalaṃ sma pṛccheḥ; punaḥ punaḥ prītiyuktaṃ vades tvam |
36 | janārdanaṃ cāpi sametya tāta; mahāmātraṃ vīryavatām udāram
anāmayaṃ madvacanena pṛccher; dhṛtarāṣṭraḥ pāṇḍavaiḥ śāntim īpsuḥ |
37 | na tasya kiṃ cid vacanaṃ na kuryāt; kuntīputro vāsudevasya sūta
priyaś caiṣām ātmasamaś ca kṛṣṇo; vidvāṃś caiṣāṃ karmaṇi nityayuktaḥ |
38 | samānīya pāṇḍavān sṛñjayāṃś ca; janārdanaṃ yuyudhānaṃ virāṭam
anāmayaṃ madvacanena pṛccheḥ; sarvāṃs tathā draupadeyāṃś ca pañca |
39 | yad yat tatra prāptakālaṃ parebhyas; tvaṃ manyethā bhāratānāṃ hitaṃ ca
tat tad bhāṣethāḥ saṃjaya rājamadhye; na mūrchayed yan na bhavec ca yuddham |