Book 5 Chapter 19 | |
1 | vaiśaṃpāyana uvāca |
1 | yuyudhānas tato vīraḥ sātvatānāṃ mahārathaḥ
mahatā caturaṅgeṇa balenāgād yudhiṣṭhiram |
2 | tasya yodhā mahāvīryā nānādeśasamāgatāḥ
nānāpraharaṇā vīrāḥ śobhayāṃ cakrire balam |
3 | paraśvadhair bhiṇḍipālaiḥ śaktitomaramudgaraiḥ
śaktyṛṣṭiparaśuprāsaiḥ karavālaiś ca nirmalaiḥ |
4 | khaḍgakārmukaniryūhaiḥ śaraiś ca vividhair api
tailadhautaiḥ prakāśadbhis tad aśobhata vai balam |
5 | tasya meghaprakāśasya śastrais taiḥ śobhitasya ca
babhūva rūpaṃ sainyasya meghasyeva savidyutaḥ |
6 | akṣauhiṇī hi senā sā tadā yaudhiṣṭhiraṃ balam
praviśyāntardadhe rājan sāgaraṃ kunadī yathā |
7 | tathaivākṣauhiṇīṃ gṛhya cedīnām ṛṣabho balī
dhṛṣṭaketur upāgacchat pāṇḍavān amitaujasaḥ |
8 | māgadhaś ca jayatseno jārāsaṃdhir mahābalaḥ
akṣauhiṇyaiva sainyasya dharmarājam upāgamat |
9 | tathaiva pāṇḍyo rājendra sāgarānūpavāsibhiḥ
vṛto bahuvidhair yodhair yudhiṣṭhiram upāgamat |
10 | tasya sainyam atīvāsīt tasmin balasamāgame
prekṣaṇīyataraṃ rājan suveṣaṃ balavat tadā |
11 | drupadasyāpy abhūt senā nānādeśasamāgataiḥ
śobhitā puruṣaiḥ śūraiḥ putraiś cāsya mahārathaiḥ |
12 | tathaiva rājā matsyānāṃ virāṭo vāhinīpatiḥ
pārvatīyair mahīpālaiḥ sahitaḥ pāṇḍavān iyāt |
13 | itaś cetaś ca pāṇḍūnāṃ samājagmur mahātmanām
akṣauhiṇyas tu saptaiva vividhadhvajasaṃkulāḥ yuyutsamānāḥ kurubhiḥ pāṇḍavān samaharṣayan |
14 | tathaiva dhārtarāṣṭrasya harṣaṃ samabhivardhayan
bhagadatto mahīpālaḥ senām akṣauhiṇīṃ dadau |
15 | tasya cīnaiḥ kirātaiś ca kāñcanair iva saṃvṛtam
babhau balam anādhṛṣyaṃ karṇikāravanaṃ yathā |
16 | tathā bhūriśravāḥ śūraḥ śalyaś ca kurunandana
duryodhanam upāyātāv akṣauhiṇyā pṛthak pṛthak |
17 | kṛtavarmā ca hārdikyo bhojāndhakabalaiḥ saha
akṣauhiṇyaiva senāyā duryodhanam upāgamat |
18 | tasya taiḥ puruṣavyāghrair vanamālādharair balam
aśobhata yathā mattair vanaṃ prakrīḍitair gajaiḥ |
19 | jayadrathamukhāś cānye sindhusauvīravāsinaḥ
ājagmuḥ pṛthivīpālāḥ kampayanta ivācalān |
20 | teṣām akṣauhiṇī senā bahulā vibabhau tadā
vidhūyamānā vātena bahurūpā ivāmbudāḥ |
21 | sudakṣiṇaś ca kāmbojo yavanaiś ca śakais tathā
upājagāma kauravyam akṣauhiṇyā viśāṃ pate |
22 | tasya senāsamāvāyaḥ śalabhānām ivābabhau
sa ca saṃprāpya kauravyaṃ tatraivāntardadhe tadā |
23 | tathā māhiṣmatīvāsī nīlo nīlāyudhaiḥ saha
mahīpālo mahāvīryair dakṣiṇāpathavāsibhiḥ |
24 | āvantyau ca mahīpālau mahābalasusaṃvṛtau
pṛthag akṣauhiṇībhyāṃ tāv abhiyātau suyodhanam |
25 | kekayāś ca naravyāghrāḥ sodaryāḥ pañca pārthivāḥ
saṃharṣayantaḥ kauravyam akṣauhiṇyā samādravan |
26 | itaś cetaś ca sarveṣāṃ bhūmipānāṃ mahātmanām
tisro 'nyāḥ samavartanta vāhinyo bharatarṣabha |
27 | evam ekādaśāvṛttāḥ senā duryodhanasya tāḥ
yuyutsamānāḥ kaunteyān nānādhvajasamākulāḥ |
28 | na hāstinapure rājann avakāśo 'bhavat tadā
rājñāṃ sabalamukhyānāṃ prādhānyenāpi bhārata |
29 | tataḥ pañcanadaṃ caiva kṛtsnaṃ ca kurujāṅgalam
tathā rohitakāraṇyaṃ marubhūmiś ca kevalā |
30 | ahicchatraṃ kālakūṭaṃ gaṅgākūlaṃ ca bhārata
vāraṇā vāṭadhānaṃ ca yāmunaś caiva parvataḥ |
31 | eṣa deśaḥ suvistīrṇaḥ prabhūtadhanadhānyavān
babhūva kauraveyāṇāṃ balena susamākulaḥ |
32 | tatra sainyaṃ tathāyuktaṃ dadarśa sa purohitaḥ
yaḥ sa pāñcālarājena preṣitaḥ kauravān prati |