Book 5 Chapter 16 | |
1 | bṛhaspatir uvāca |
1 | tvam agne sarvadevānāṃ mukhaṃ tvam asi havyavāṭ
tvam antaḥ sarvabhūtānāṃ gūḍhaś carasi sākṣivat |
2 | tvām āhur ekaṃ kavayas tvām āhus trividhaṃ punaḥ
tvayā tyaktaṃ jagac cedaṃ sadyo naśyed dhutāśana |
3 | kṛtvā tubhyaṃ namo viprāḥ svakarmavijitāṃ gatim
gacchanti saha patnībhiḥ sutair api ca śāśvatīm |
4 | tvam evāgne havyavāhas tvam eva paramaṃ haviḥ
yajanti satrais tvām eva yajñaiś ca paramādhvare |
5 | sṛṣṭvā lokāṃs trīn imān havyavāha; prāpte kāle pacasi punaḥ samiddhaḥ
sarvasyāsya bhuvanasya prasūtis; tvam evāgne bhavasi punaḥ pratiṣṭhā |
6 | tvām agne jaladān āhur vidyutaś ca tvam eva hi
dahanti sarvabhūtāni tvatto niṣkramya hāyanāḥ |
7 | tvayy āpo nihitāḥ sarvās tvayi sarvam idaṃ jagat
na te 'sty aviditaṃ kiṃ cit triṣu lokeṣu pāvaka |
8 | svayoniṃ bhajate sarvo viśasvāpo 'viśaṅkitaḥ
ahaṃ tvāṃ vardhayiṣyāmi brāhmair mantraiḥ sanātanaiḥ |
9 | śalya uvāca |
9 | evaṃ stuto havyavāho bhagavān kavir uttamaḥ
bṛhaspatim athovāca prītimān vākyam uttamam darśayiṣyāmi te śakraṃ satyam etad bravīmi te |
10 | praviśyāpas tato vahniḥ sasamudrāḥ sapalvalāḥ
ājagāma saras tac ca gūḍho yatra śatakratuḥ |
11 | atha tatrāpi padmāni vicinvan bharatarṣabha
anvapaśyat sa devendraṃ bisamadhyagataṃ sthitam |
12 | āgatya ca tatas tūrṇaṃ tam ācaṣṭa bṛhaspateḥ
aṇumātreṇa vapuṣā padmatantvāśritaṃ prabhum |
13 | gatvā devarṣigandharvaiḥ sahito 'tha bṛhaspatiḥ
purāṇaiḥ karmabhir devaṃ tuṣṭāva balasūdanam |
14 | mahāsuro hataḥ śakra namucir dāruṇas tvayā
śambaraś ca balaś caiva tathobhau ghoravikramau |
15 | śatakrato vivardhasva sarvāñ śatrūn niṣūdaya
uttiṣṭha vajrin saṃpaśya devarṣīṃś ca samāgatān |
16 | mahendra dānavān hatvā lokās trātās tvayā vibho
apāṃ phenaṃ samāsādya viṣṇutejopabṛṃhitam tvayā vṛtro hataḥ pūrvaṃ devarāja jagatpate |
17 | tvaṃ sarvabhūteṣu vareṇya īḍyas; tvayā samaṃ vidyate neha bhūtam
tvayā dhāryante sarvabhūtāni śakra; tvaṃ devānāṃ mahimānaṃ cakartha |
18 | pāhi devān salokāṃś ca mahendra balam āpnuhi
evaṃ saṃstūyamānaś ca so 'vardhata śanaiḥ śanaiḥ |
19 | svaṃ caiva vapur āsthāya babhūva sa balānvitaḥ
abravīc ca guruṃ devo bṛhaspatim upasthitam |
20 | kiṃ kāryam avaśiṣṭaṃ vo hatas tvāṣṭro mahāsuraḥ
vṛtraś ca sumahākāyo grastuṃ lokān iyeṣa yaḥ |
21 | bṛhaspatir uvāca |
21 | mānuṣo nahuṣo rājā devarṣigaṇatejasā
devarājyam anuprāptaḥ sarvān no bādhate bhṛśam |
22 | indra uvāca |
22 | kathaṃ nu nahuṣo rājyaṃ devānāṃ prāpa durlabham
tapasā kena vā yuktaḥ kiṃvīryo vā bṛhaspate |
23 | bṛhaspatir uvāca |
23 | devā bhītāḥ śakram akāmayanta; tvayā tyaktaṃ mahad aindraṃ padaṃ tat
tadā devāḥ pitaro 'tharṣayaś ca; gandharvasaṃghāś ca sametya sarve |
24 | gatvābruvan nahuṣaṃ śakra tatra; tvaṃ no rājā bhava bhuvanasya goptā
tān abravīn nahuṣo nāsmi śakta; āpyāyadhvaṃ tapasā tejasā ca |
25 | evam uktair vardhitaś cāpi devai; rājābhavan nahuṣo ghoravīryaḥ
trailokye ca prāpya rājyaṃ tapasvinaḥ; kṛtvā vāhān yāti lokān durātmā |
26 | tejoharaṃ dṛṣṭiviṣaṃ sughoraṃ; mā tvaṃ paśyer nahuṣaṃ vai kadā cit
devāś ca sarve nahuṣaṃ bhayārtā; na paśyanto gūḍharūpāś caranti |
27 | śalya uvāca |
27 | evaṃ vadaty aṅgirasāṃ variṣṭhe; bṛhaspatau lokapālaḥ kuberaḥ
vaivasvataś caiva yamaḥ purāṇo; devaś ca somo varuṇaś cājagāma |
28 | te vai samāgamya mahendram ūcur; diṣṭyā tvāṣṭro nihataś caiva vṛtraḥ
diṣṭyā ca tvāṃ kuśalinam akṣataṃ ca; paśyāmo vai nihatāriṃ ca śakra |
29 | sa tān yathāvat pratibhāṣya śakraḥ; saṃcodayan nahuṣasyāntareṇa
rājā devānāṃ nahuṣo ghorarūpas; tatra sāhyaṃ dīyatāṃ me bhavadbhiḥ |
30 | te cābruvan nahuṣo ghorarūpo; dṛṣṭīviṣas tasya bibhīma deva
tvaṃ ced rājan nahuṣaṃ parājayes; tad vai vayaṃ bhāgam arhāma śakra |
31 | indro 'bravīd bhavatu bhavān apāṃ patir; yamaḥ kuberaś ca mahābhiṣekam
saṃprāpnuvantv adya sahaiva tena; ripuṃ jayāmo nahuṣaṃ ghoradṛṣṭim |
32 | tataḥ śakraṃ jvalano 'py āha bhāgaṃ; prayaccha mahyaṃ tava sāhyaṃ kariṣye
tam āha śakro bhavitāgne tavāpi; aindrāgno vai bhāga eko mahākratau |
33 | evaṃ saṃcintya bhagavān mahendraḥ pākaśāsanaḥ
kuberaṃ sarvayakṣāṇāṃ dhanānāṃ ca prabhuṃ tathā |
34 | vaivasvataṃ pitṝṇāṃ ca varuṇaṃ cāpy apāṃ tathā
ādhipatyaṃ dadau śakraḥ satkṛtya varadas tadā |