Book 4 Chapter 64 | |
1 | vaiśaṃpāyana uvāca |
1 | tato rājñaḥ suto jyeṣṭhaḥ prāviśat pṛthivīṃjayaḥ
so 'bhivādya pituḥ pādau dharmarājam apaśyata |
2 | sa taṃ rudhirasaṃsiktam anekāgram anāgasam
bhūmāv āsīnam ekānte sairandhryā samupasthitam |
3 | tataḥ papraccha pitaraṃ tvaramāṇa ivottaraḥ
kenāyaṃ tāḍito rājan kena pāpam idaṃ kṛtam |
4 | virāṭa uvāca |
4 | mayāyaṃ tāḍito jihmo na cāpy etāvad arhati
praśasyamāne yaḥ śūre tvayi ṣaṇḍhaṃ praśaṃsati |
5 | uttara uvāca |
5 | akāryaṃ te kṛtaṃ rājan kṣipram eva prasādyatām
mā tvā brahmaviṣaṃ ghoraṃ samūlam api nirdahet |
6 | vaiśaṃpāyana uvāca |
6 | sa putrasya vacaḥ śrutvā virāṭo rāṣṭravardhanaḥ
kṣamayām āsa kaunteyaṃ bhasmacchannam ivānalam |
7 | kṣamayantaṃ tu rājānaṃ pāṇḍavaḥ pratyabhāṣata
ciraṃ kṣāntam idaṃ rājan na manyur vidyate mama |
8 | yadi hy etat pated bhūmau rudhiraṃ mama nastataḥ
sarāṣṭras tvaṃ mahārāja vinaśyethā na saṃśayaḥ |
9 | na dūṣayāmi te rājan yac ca hanyād adūṣakam
balavantaṃ mahārāja kṣipraṃ dāruṇam āpnuyāt |
10 | śoṇite tu vyatikrānte praviveśa bṛhannaḍā
abhivādya virāṭaṃ ca kaṅkaṃ cāpy upatiṣṭhata |
11 | kṣamayitvā tu kauravyaṃ raṇād uttaram āgatam
praśaśaṃsa tato matsyaḥ śṛṇvataḥ savyasācinaḥ |
12 | tvayā dāyādavān asmi kaikeyīnandivardhana
tvayā me sadṛśaḥ putro na bhūto na bhaviṣyati |
13 | padaṃ padasahasreṇa yaś caran nāparādhnuyāt
tena karṇena te tāta katham āsīt samāgamaḥ |
14 | manuṣyaloke sakale yasya tulyo na vidyate
yaḥ samudra ivākṣobhyaḥ kālāgnir iva duḥsahaḥ tena bhīṣmeṇa te tāta katham āsīt samāgamaḥ |
15 | ācāryo vṛṣṇivīrāṇāṃ pāṇḍavānāṃ ca yo dvijaḥ
sarvakṣatrasya cācāryaḥ sarvaśastrabhṛtāṃ varaḥ tena droṇena te tāta katham āsīt samāgamaḥ |
16 | ācāryaputro yaḥ śūraḥ sarvaśastrabhṛtām api
aśvatthāmeti vikhyātaḥ kathaṃ tena samāgamaḥ |
17 | raṇe yaṃ prekṣya sīdanti hṛtasvā vaṇijo yathā
kṛpeṇa tena te tāta katham āsīt samāgamaḥ |
18 | parvataṃ yo 'bhividhyeta rājaputro maheṣubhiḥ
duryodhanena te tāta katham āsīt samāgamaḥ |
19 | uttara uvāca |
19 | na mayā nirjitā gāvo na mayā nirjitāḥ pare
kṛtaṃ tu karma tat sarvaṃ devaputreṇa kena cit |
20 | sa hi bhītaṃ dravantaṃ māṃ devaputro nyavārayat
sa cātiṣṭhad rathopasthe vajrahastanibho yuvā |
21 | tena tā nirjitā gāvas tena te kuravo jitāḥ
tasya tat karma vīrasya na mayā tāta tat kṛtam |
22 | sa hi śāradvataṃ droṇaṃ droṇaputraṃ ca vīryavān
sūtaputraṃ ca bhīṣmaṃ ca cakāra vimukhāñ śaraiḥ |
23 | duryodhanaṃ ca samare sanāgam iva yūthapam
prabhagnam abravīd bhītaṃ rājaputraṃ mahābalam |
24 | na hāstinapure trāṇaṃ tava paśyāmi kiṃ cana
vyāyāmena parīpsasva jīvitaṃ kauravātmaja |
25 | na mokṣyase palāyaṃs tvaṃ rājan yuddhe manaḥ kuru
pṛthivīṃ bhokṣyase jitvā hato vā svargam āpsyasi |
26 | sa nivṛtto naravyāghro muñcan vajranibhāñ śarān
sacivaiḥ saṃvṛto rājā rathe nāga iva śvasan |
27 | tatra me romaharṣo 'bhūd ūrustambhaś ca māriṣa
yad abhraghanasaṃkāśam anīkaṃ vyadhamac charaiḥ |
28 | tat praṇudya rathānīkaṃ siṃhasaṃhanano yuvā
kurūṃs tān prahasan rājan vāsāṃsy apaharad balī |
29 | ekena tena vīreṇa ṣaḍrathāḥ parivāritāḥ
śārdūleneva mattena mṛgās tṛṇacarā vane |
30 | virāṭa uvāca |
30 | kva sa vīro mahābāhur devaputro mahāyaśāḥ
yo me dhanam avājaiṣīt kurubhir grastam āhave |
31 | icchāmi tam ahaṃ draṣṭum arcituṃ ca mahābalam
yena me tvaṃ ca gāvaś ca rakṣitā devasūnunā |
32 | uttara uvāca |
32 | antardhānaṃ gatas tāta devaputraḥ pratāpavān
sa tu śvo vā paraśvo vā manye prādurbhaviṣyati |
33 | vaiśaṃpāyana uvāca |
33 | evam ākhyāyamānaṃ tu channaṃ satreṇa pāṇḍavam
vasantaṃ tatra nājñāsīd virāṭaḥ pārtham arjunam |
34 | tataḥ pārtho 'bhyanujñāto virāṭena mahātmanā
pradadau tāni vāsāṃsi virāṭaduhituḥ svayam |
35 | uttarā tu mahārhāṇi vividhāni tanūni ca
pratigṛhyābhavat prītā tāni vāsāṃsi bhāminī |
36 | mantrayitvā tu kaunteya uttareṇa rahas tadā
itikartavyatāṃ sarvāṃ rājany atha yudhiṣṭhire |
37 | tatas tathā tad vyadadhād yathāvat puruṣarṣabha
saha putreṇa matsyasya prahṛṣṭo bharatarṣabhaḥ |