Book 4 Chapter 61 | |
1 | vaiśaṃpāyana uvāca |
1 | āhūyamānas tu sa tena saṃkhye; mahāmanā dhṛtarāṣṭrasya putraḥ
nivartitas tasya girāṅkuśena; gajo yathā matta ivāṅkuśena |
2 | so 'mṛṣyamāṇo vacasābhimṛṣṭo; mahārathenātirathas tarasvī
paryāvavartātha rathena vīro; bhogī yathā pādatalābhimṛṣṭaḥ |
3 | taṃ prekṣya karṇaḥ parivartamānaṃ; nivartya saṃstabhya ca viddhagātraḥ
duryodhanaṃ dakṣiṇato 'bhyagacchat; pārthaṃ nṛvīro yudhi hemamālī |
4 | bhīṣmas tataḥ śāṃtanavo nivṛtya; hiraṇyakakṣyāṃs tvarayaṃs turaṃgān
duryodhanaṃ paścimato 'bhyarakṣat; pārthān mahābāhur adhijyadhanvā |
5 | droṇaḥ kṛpaś caiva viviṃśatiś ca; duḥśāsanaś caiva nivṛtya śīghram
sarve purastād vitateṣucāpā; duryodhanārthaṃ tvaritābhyupeyuḥ |
6 | sa tāny anīkāni nivartamānāny; ālokya pūrṇaughanibhāni pārthaḥ
haṃso yathā megham ivāpatantaṃ; dhanaṃjayaḥ pratyapatat tarasvī |
7 | te sarvataḥ saṃparivārya pārtham; astrāṇi divyāni samādadānāḥ
vavarṣur abhyetya śaraiḥ samantān; meghā yathā bhūdharam ambuvegaiḥ |
8 | tato 'stram astreṇa nivārya teṣāṃ; gāṇḍīvadhanvā kurupuṃgavānām
saṃmohanaṃ śatrusaho 'nyad astraṃ; prāduścakāraindrir apāraṇīyam |
9 | tato diśaś cānudiśo vivṛtya; śaraiḥ sudhārair niśitaiḥ supuṅkhaiḥ
gāṇḍīvaghoṣeṇa manāṃsi teṣāṃ; mahābalaḥ pravyathayāṃ cakāra |
10 | tataḥ punar bhīmaravaṃ pragṛhya; dorbhyāṃ mahāśaṅkham udāraghoṣam
vyanādayat sa pradiśo diśaḥ khaṃ; bhuvaṃ ca pārtho dviṣatāṃ nihantā |
11 | te śaṅkhanādena kurupravīrāḥ; saṃmohitāḥ pārthasamīritena
utsṛjya cāpāni durāsadāni; sarve tadā śāntiparā babhūvuḥ |
12 | tathā visaṃjñeṣu pareṣu pārthaḥ; smṛtvā tu vākyāni tathottarāyāḥ
niryāhi madhyād iti matsyaputram; uvāca yāvat kuravo visaṃjñāḥ |
13 | ācārya śāradvatayoḥ suśukle; karṇasya pītaṃ ruciraṃ ca vastram
drauṇeś ca rājñaś ca tathaiva nīle; vastre samādatsva narapravīra |
14 | bhīṣmasya saṃjñāṃ tu tathaiva manye; jānāti me 'strapratighātam eṣaḥ
etasya vāhān kuru savyatas tvam; evaṃ hi yātavyam amūḍhasaṃjñaiḥ |
15 | raśmīn samutsṛjya tato mahātmā; rathād avaplutya virāṭaputraḥ
vastrāṇy upādāya mahārathānāṃ; tūrṇaṃ punaḥ svaṃ ratham āruroha |
16 | tato 'nvaśāsac caturaḥ sadaśvān; putro virāṭasya hiraṇyakakṣyān
te tad vyatīyur dhvajinām anīkaṃ; śvetā vahanto 'rjunam ājimadhyāt |
17 | tathā tu yāntaṃ puruṣapravīraṃ; bhīṣmaḥ śarair abhyahanat tarasvī
sa cāpi bhīṣmasya hayān nihatya; vivyādha pārśve daśabhiḥ pṛṣatkaiḥ |
18 | tato 'rjuno bhīṣmam apāsya yuddhe; viddhvāsya yantāram ariṣṭadhanvā
tasthau vimukto rathavṛndamadhyād; rāhuṃ vidāryeva sahasraraśmiḥ |
19 | labdhvā tu saṃjñāṃ ca kurupravīraḥ; pārthaṃ samīkṣyātha mahendrakalpam
raṇād vimuktaṃ sthitam ekam ājau; sa dhārtarāṣṭras tvarito babhāṣe |
20 | ayaṃ kathaṃ svid bhavatāṃ vimuktas; taṃ vai prabadhnīta yathā na mucyet
tam abravīc chāṃtanavaḥ prahasya; kva te gatā buddhir abhūt kva vīryam |
21 |
śāntiṃ parāśvasya yathā sthito 'bhūr; utsṛjya bāṇāṃś ca dhanuś ca citram
na tv eva bībhatsur alaṃ nṛśaṃsaṃ; kartuṃ na pāpe 'sya mano niviṣṭam |
22 | trailokyahetor na jahet svadharmaṃ; tasmān na sarve nihatā raṇe 'smin
kṣipraṃ kurūn yāhi kurupravīra; vijitya gāś ca pratiyātu pārthaḥ |
23 | duryodhanas tasya tu tan niśamya; pitāmahasyātmahitaṃ vaco 'tha
atītakāmo yudhi so 'tyamarṣī; rājā viniḥśvasya babhūva tūṣṇīm |
24 | tad bhīṣmavākyaṃ hitam īkṣya sarve; dhanaṃjayāgniṃ ca vivardhamānam
nivartanāyaiva mano nidadhyur; duryodhanaṃ te parirakṣamāṇāḥ |
25 | tān prasthitān prītamanāḥ sa pārtho; dhanaṃjayaḥ prekṣya kurupravīrān
ābhāṣamāṇo 'nuyayau muhūrtaṃ; saṃpūjayaṃs tatra gurūn mahātmā |
26 | pitāmahaṃ śāṃtanavaṃ sa vṛddhaṃ; droṇaṃ guruṃ ca pratipūjya mūrdhnā
drauṇiṃ kṛpaṃ caiva gurūṃś ca sarvāñ; śarair vicitrair abhivādya caiva |
27 | duryodhanasyottamaratnacitraṃ; ciccheda pārtho mukuṭaṃ śareṇa
āmantrya vīrāṃś ca tathaiva mānyān; gāṇḍīvaghoṣeṇa vinādya lokān |
28 | sa devadattaṃ sahasā vinādya; vidārya vīro dviṣatāṃ manāṃsi
dhvajena sarvān abhibhūya śatrūn; sa hemajālena virājamānaḥ |
29 |
dṛṣṭvā prayātāṃs tu kurūn kirīṭī; hṛṣṭo 'bravīt tatra sa matsyaputram
āvartayāśvān paśavo jitās te; yātāḥ pare yāhi puraṃ prahṛṣṭaḥ |