Book 4 Chapter 45 | |
1 | aśvatthāmovāca |
1 | na ca tāvaj jitā gāvo na ca sīmāntaraṃ gatāḥ
na hāstinapuraṃ prāptās tvaṃ ca karṇa vikatthase |
2 | saṃgrāmān subahūñ jitvā labdhvā ca vipulaṃ dhanam
vijitya ca parāṃ bhūmiṃ nāhuḥ kiṃ cana pauruṣam |
3 | pacaty agnir avākyas tu tūṣṇīṃ bhāti divākaraḥ
tūṣṇīṃ dhārayate lokān vasudhā sacarācarān |
4 | cāturvarṇyasya karmāṇi vihitāni manīṣibhiḥ
dhanaṃ yair adhigantavyaṃ yac ca kurvan na duṣyati |
5 | adhītya brāhmaṇo vedān yājayeta yajeta ca
kṣatriyo dhanur āśritya yajetaiva na yājayet vaiśyo 'dhigamya dravyāṇi brahmakarmāṇi kārayet |
6 | vartamānā yathāśāstraṃ prāpya cāpi mahīm imām
sat kurvanti mahābhāgā gurūn suviguṇān api |
7 | prāpya dyūtena ko rājyaṃ kṣatriyas toṣṭum arhati
tathā nṛśaṃsarūpeṇa yathānyaḥ prākṛto janaḥ |
8 | tathāvāpteṣu vitteṣu ko vikatthed vicakṣaṇaḥ
nikṛtyā vañcanāyogaiś caran vaitaṃsiko yathā |
9 | katamad dvairathaṃ yuddhaṃ yatrājaiṣīr dhanaṃjayam
nakulaṃ sahadevaṃ ca dhanaṃ yeṣāṃ tvayā hṛtam |
10 | yudhiṣṭhiro jitaḥ kasmin bhīmaś ca balināṃ varaḥ
indraprasthaṃ tvayā kasmin saṃgrāme nirjitaṃ purā |
11 | tathaiva katamaṃ yuddhaṃ yasmin kṛṣṇā jitā tvayā
ekavastrā sabhāṃ nītā duṣṭakarman rajasvalā |
12 | mūlam eṣāṃ mahat kṛttaṃ sārārthī candanaṃ yathā
karma kārayithāḥ śūra tatra kiṃ viduro 'bravīt |
13 | yathāśakti manuṣyāṇāṃ śamam ālakṣayāmahe
anyeṣāṃ caiva sattvānām api kīṭapipīlike |
14 | draupadyās taṃ parikleśaṃ na kṣantuṃ pāṇḍavo 'rhati
duḥkhāya dhārtarāṣṭrāṇāṃ prādurbhūto dhanaṃjayaḥ |
15 | tvaṃ punaḥ paṇḍito bhūtvā vācaṃ vaktum ihecchasi
vairāntakaraṇo jiṣṇur na naḥ śeṣaṃ kariṣyati |
16 | naiṣa devān na gandharvān nāsurān na ca rākṣasān
bhayād iha na yudhyeta kuntīputro dhanaṃjayaḥ |
17 | yaṃ yam eṣo 'bhisaṃkruddhaḥ saṃgrāme 'bhipatiṣyati
vṛkṣaṃ garuḍavegena vinihatya tam eṣyati |
18 | tvatto viśiṣṭaṃ vīryeṇa dhanuṣy amararāṭsamam
vāsudevasamaṃ yuddhe taṃ pārthaṃ ko na pūjayet |
19 | daivaṃ daivena yudhyeta mānuṣeṇa ca mānuṣam
astreṇāstraṃ samāhanyāt ko 'rjunena samaḥ pumān |
20 | putrād anantaraḥ śiṣya iti dharmavido viduḥ
etenāpi nimittena priyo droṇasya pāṇḍavaḥ |
21 | yathā tvam akaror dyūtam indraprasthaṃ yathāharaḥ
yathānaiṣīḥ sabhāṃ kṛṣṇāṃ tathā yudhyasva pāṇḍavam |
22 | ayaṃ te mātulaḥ prājñaḥ kṣatradharmasya kovidaḥ
durdyūtadevī gāndhāraḥ śakunir yudhyatām iha |
23 | nākṣān kṣipati gāṇḍīvaṃ na kṛtaṃ dvāparaṃ na ca
jvalato niśitān bāṇāṃs tīkṣṇān kṣipati gāṇḍivam |
24 | na hi gāṇḍīvanirmuktā gārdhrapatrāḥ sutejanāḥ
antareṣv avatiṣṭhanti girīṇām api dāraṇāḥ |
25 | antakaḥ śamano mṛtyus tathāgnir vaḍavāmukhaḥ
kuryur ete kva cic cheṣaṃ na tu kruddho dhanaṃjayaḥ |
26 | yudhyatāṃ kāmam ācāryo nāhaṃ yotsye dhanaṃjayam
matsyo hy asmābhir āyodhyo yady āgacched gavāṃ padam |