Book 4 Chapter 38 | |
1 | vaiśaṃpāyana uvāca |
1 | tāṃ śamīm upasaṃgamya pārtho vairāṭim abravīt
sukumāraṃ samājñātaṃ saṃgrāme nātikovidam |
2 | samādiṣṭo mayā kṣipraṃ dhanūṃṣy avaharottara
nemāni hi tvadīyāni soḍhuṃ śakṣyanti me balam |
3 | bhāraṃ vāpi guruṃ hartuṃ kuñjaraṃ vā pramarditum
mama vā bāhuvikṣepaṃ śatrūn iha vijeṣyataḥ |
4 | tasmād bhūmiṃjayāroha śamīm etāṃ palāśinīm
asyāṃ hi pāṇḍuputrāṇāṃ dhanūṃṣi nihitāny uta |
5 | yudhiṣṭhirasya bhīmasya bībhatsor yamayos tathā
dhvajāḥ śarāś ca śūrāṇāṃ divyāni kavacāni ca |
6 | atra caitan mahāvīryaṃ dhanuḥ pārthasya gāṇḍivam
ekaṃ śatasahasreṇa saṃmitaṃ rāṣṭravardhanam |
7 | vyāyāmasaham atyarthaṃ tṛṇarājasamaṃ mahat
sarvāyudhamahāmātraṃ śatrusaṃbādhakārakam |
8 | suvarṇavikṛtaṃ divyaṃ ślakṣṇam āyatam avraṇam
alaṃ bhāraṃ guruṃ voḍhuṃ dāruṇaṃ cārudarśanam tādṛśāny eva sarvāṇi balavanti dṛḍhāni ca |
9 | uttara uvāca |
9 | asmin vṛkṣe kilodbaddhaṃ śarīram iti naḥ śrutam
tad ahaṃ rājaputraḥ san spṛśeyaṃ pāṇinā katham |
10 | naivaṃvidhaṃ mayā yuktam ālabdhuṃ kṣatrayoninā
mahatā rājaputreṇa mantrayajñavidā satā |
11 | spṛṣṭavantaṃ śarīraṃ māṃ śavavāham ivāśucim
kathaṃ vā vyavahāryaṃ vai kurvīthās tvaṃ bṛhannaḍe |
12 | bṛhannaḍovāca |
12 | vyavahāryaś ca rājendra śuciś caiva bhaviṣyasi
dhanūṃṣy etāni mā bhais tvaṃ śarīraṃ nātra vidyate |
13 | dāyādaṃ matsyarājasya kule jātaṃ manasvinam
kathaṃ tvā ninditaṃ karma kārayeyaṃ nṛpātmaja |
14 | vaiśaṃpāyana uvāca |
14 | evam uktaḥ sa pārthena rathāt praskandya kuṇḍalī
āruroha śamīvṛkṣaṃ vairāṭir avaśas tadā |
15 | tam anvaśāsac chatrughno rathe tiṣṭhan dhanaṃjayaḥ
pariveṣṭanam eteṣāṃ kṣipraṃ caiva vyapānuda |
16 | tathā saṃnahanāny eṣāṃ parimucya samantataḥ
apaśyad gāṇḍivaṃ tatra caturbhir aparaiḥ saha |
17 | teṣāṃ vimucyamānānāṃ dhanuṣām arkavarcasām
viniśceruḥ prabhā divyā grahāṇām udayeṣv iva |
18 | sa teṣāṃ rūpam ālokya bhoginām iva jṛmbhatām
hṛṣṭaromā bhayodvignaḥ kṣaṇena samapadyata |
19 | saṃspṛśya tāni cāpāni bhānumanti bṛhanti ca
vairāṭir arjunaṃ rājann idaṃ vacanam abravīt |
20 | uttara uvāca |
20 | bindavo jātarūpasya śataṃ yasmin nipātitāḥ
sahasrakoṭi sauvarṇāḥ kasyaitad dhanur uttamam |
21 | vāraṇā yasya sauvarṇāḥ pṛṣṭhe bhāsanti daṃśitāḥ
supārśvaṃ sugrahaṃ caiva kasyaitad dhanuruttamam |
22 | tapanīyasya śuddhasya ṣaṣṭir yasyendragopakāḥ
pṛṣṭhe vibhaktāḥ śobhante kasyaitad dhanur uttamam |
23 | sūryā yatra ca sauvarṇās trayo bhāsanti daṃśitāḥ
tejasā prajvalanto hi kasyaitad dhanur uttamam |
24 | śālabhā yatra sauvarṇās tapanīyavicitritāḥ
suvarṇamaṇicitraṃ ca kasyaitad dhanur uttamam |
25 | ime ca kasya nārācāḥ sahasrā lomavāhinaḥ
samantāt kaladhautāgrā upāsaṅge hiraṇmaye |
26 | vipāṭhāḥ pṛthavaḥ kasya gārdhrapatrāḥ śilāśitāḥ
hāridravarṇāḥ sunasāḥ pītāḥ sarvāyasāḥ śarāḥ |
27 | kasyāyam asitāvāpaḥ pañcaśārdūlalakṣaṇaḥ
varāhakarṇavyāmiśraḥ śarān dhārayate daśa |
28 | kasyeme pṛthavo dīrghāḥ sarvapāraśavāḥ śarāḥ
śatāni sapta tiṣṭhanti nārācā rudhirāśanāḥ |
29 | kasyeme śukapatrābhaiḥ pūrvair ardhaiḥ suvāsasaḥ
uttarair āyasaiḥ pītair hemapuṅkhaiḥ śilāśitaiḥ |
30 | kasyāyaṃ sāyako dīrghaḥ śilīpṛṣṭhaḥ śilīmukhaḥ
vaiyāghrakośe nihito hemacitratsarur mahān |
31 | suphalaś citrakośaś ca kiṅkiṇīsāyako mahān
kasya hematsarur divyaḥ khaḍgaḥ paramanirvraṇaḥ |
32 | kasyāyaṃ vimalaḥ khaḍgo gavye kośe samarpitaḥ
hematsarur anādhṛṣyo naiṣadhyo bhārasādhanaḥ |
33 | kasya pāñcanakhe kośe sāyako hemavigrahaḥ
pramāṇarūpasaṃpannaḥ pīta ākāśasaṃnibhaḥ |
34 | kasya hemamaye kośe sutapte pāvakaprabhe
nistriṃśo 'yaṃ guruḥ pītaḥ saikyaḥ paramanirvraṇaḥ |
35 | nirdiśasva yathātattvaṃ mayā pṛṣṭā bṛhannaḍe
vismayo me paro jāto dṛṣṭvā sarvam idaṃ mahat |
36 | bṛhannaḍovāca |
36 | yan māṃ pūrvam ihāpṛcchaḥ śatrusenānibarhaṇam
gāṇḍīvam etat pārthasya lokeṣu viditaṃ dhanuḥ |
37 | sarvāyudhamahāmātraṃ śātakumbhapariṣkṛtam
etat tad arjunasyāsīd gāṇḍīvaṃ paramāyudham |
38 | yat tac chatasahasreṇa saṃmitaṃ rāṣṭravardhanam
yena devān manuṣyāṃś ca pārtho viṣahate mṛdhe |
39 | devadānavagandharvaiḥ pūjitaṃ śāśvatīḥ samāḥ
etad varṣasahasraṃ tu brahmā pūrvam adhārayat |
40 | tato 'nantaram evātha prajāpatir adhārayat
trīṇi pañcaśataṃ caiva śakro 'śīti ca pañca ca |
41 | somaḥ pañcaśataṃ rājā tathaiva varuṇaḥ śatam
pārthaḥ pañca ca ṣaṣṭiṃ ca varṣāṇi śvetavāhanaḥ |
42 | mahāvīryaṃ mahad divyam etat tad dhanur uttamam
pūjitaṃ suramartyeṣu bibharti paramaṃ vapuḥ |
43 | supārśvaṃ bhīmasenasya jātarūpagrahaṃ dhanuḥ
yena pārtho 'jayat kṛtsnāṃ diśaṃ prācīṃ paraṃtapaḥ |
44 | indragopakacitraṃ ca yad etac cāruvigraham
rājño yudhiṣṭhirasyaitad vairāṭe dhanur uttamam |
45 | sūryā yasmiṃs tu sauvarṇāḥ prabhāsante prabhāsinaḥ
tejasā prajvalanto vai nakulasyaitad āyudham |
46 | śalabhā yatra sauvarṇās tapanīyavicitritāḥ
etan mādrīsutasyāpi sahadevasya kārmukam |
47 | ye tv ime kṣurasaṃkāśāḥ sahasrā lomavāhinaḥ
ete 'rjunasya vairāṭe śarāḥ sarpaviṣopamāḥ |
48 | ete jvalantaḥ saṃgrāme tejasā śīghragāminaḥ
bhavanti vīrasyākṣayyā vyūhataḥ samare ripūn |
49 | ye ceme pṛthavo dīrghāś candrabimbārdhadarśanāḥ
ete bhīmasya niśitā ripukṣayakarāḥ śarāḥ |
50 | hāridravarṇā ye tv ete hemapuṅkhāḥ śilāśitāḥ
nakulasya kalāpo 'yaṃ pañcaśārdūlalakṣaṇaḥ |
51 | yenāsau vyajayat kṛtsnāṃ pratīcīṃ diśam āhave
kalāpo hy eṣa tasyāsīn mādrīputrasya dhīmataḥ |
52 | ye tv ime bhāskarākārāḥ sarvapāraśavāḥ śarāḥ
ete citrāḥ kriyopetāḥ sahadevasya dhīmataḥ |
53 | ye tv ime niśitāḥ pītāḥ pṛthavo dīrghavāsasaḥ
hemapuṅkhās triparvāṇo rājña ete mahāśarāḥ |
54 | yas tv ayaṃ sāyako dīrghaḥ śilīpṛṣṭhaḥ śilīmukhaḥ
arjunasyaiṣa saṃgrāme gurubhārasaho dṛḍhaḥ |
55 | vaiyāghrakośas tu mahān bhīmasenasya sāyakaḥ
gurubhārasaho divyaḥ śātravāṇāṃ bhayaṃkaraḥ |
56 | suphalaś citrakośaś ca hematsarur anuttamaḥ
nistriṃśaḥ kauravasyaiṣa dharmarājasya dhīmataḥ |
57 | yas tu pāñcanakhe kośe nihitaś citrasevane
nakulasyaiṣa nistriṃśo gurubhārasaho dṛḍhaḥ |
58 | yas tv ayaṃ vimalaḥ khaḍgo gavye kośe samarpitaḥ
sahadevasya viddhy enaṃ sarvabhārasahaṃ dṛḍham |