Book 4 Chapter 32
1	vaiśaṃpāyana uvāca
1	tamasābhiplute loke rajasā caiva bhārata vyatiṣṭhan vai muhūrtaṃ tu vyūḍhānīkāḥ prahāriṇaḥ
2	tato 'ndhakāraṃ praṇudann udatiṣṭhata candramāḥ kurvāṇo vimalāṃ rātriṃ nandayan kṣatriyān yudhi
3	tataḥ prakāśam āsādya punar yuddham avartata ghorarūpaṃ tatas te sma nāvekṣanta parasparam
4	tataḥ suśarmā traigartaḥ saha bhrātrā yavīyasā abhyadravan matsyarājaṃ rathavrātena sarvaśaḥ
5	tato rathābhyāṃ praskandya bhrātarau kṣatriyarṣabhau gadāpāṇī susaṃrabdhau samabhyadravatāṃ hayān
6	tathaiva teṣāṃ tu balāni tāni; kruddhāny athānyonyam abhidravanti gadāsikhaḍgaiś ca paraśvadhaiś ca; prāsaiś ca tīkṣṇāgrasupītadhāraiḥ
7	balaṃ tu matsyasya balena rājā; sarvaṃ trigartādhipatiḥ suśarmā pramathya jitvā ca prasahya matsyaṃ; virāṭam ojasvinam abhyadhāvat
8	tau nihatya pṛthag dhuryāv ubhau ca pārṣṇisārathī virathaṃ matsyarājānaṃ jīvagrāham agṛhṇatām
9	tam unmathya suśarmā tu rudatīṃ vadhukām iva syandanaṃ svaṃ samāropya prayayau śīghravāhanaḥ
10	tasmin gṛhīte virathe virāṭe balavattare prādravanta bhayān matsyās trigartair arditā bhṛśam
11	teṣu saṃtrāsyamāneṣu kuntīputro yudhiṣṭhiraḥ abhyabhāṣan mahābāhuṃ bhīmasenam ariṃdamam
12	matsyarājaḥ parāmṛṣṭas trigartena suśarmaṇā taṃ mokṣaya mahābāho na gacched dviṣatāṃ vaśam
13	uṣitāḥ smaḥ sukhaṃ sarve sarvakāmaiḥ supūjitāḥ bhīmasena tvayā kāryā tasya vāsasya niṣkṛtiḥ
14	bhīmasena uvāca
14	aham enaṃ paritrāsye śāsanāt tava pārthiva paśya me sumahat karma yudhyataḥ saha śatrubhiḥ
15	svabāhubalam āśritya tiṣṭha tvaṃ bhrātṛbhiḥ saha ekāntam āśrito rājan paśya me 'dya parākramam
16	suskandho 'yaṃ mahāvṛkṣo gadārūpa iva sthitaḥ enam eva samārujya drāvayiṣyāmi śātravān
17	vaiśaṃpāyana uvāca
17	taṃ mattam iva mātaṅgaṃ vīkṣamāṇaṃ vanaspatim abravīd bhrātaraṃ vīraṃ dharmarājo yudhiṣṭhiraḥ
18	mā bhīma sāhasaṃ kārṣīs tiṣṭhatv eṣa vanaspatiḥ mā tvā vṛkṣeṇa karmāṇi kurvāṇam atimānuṣam janāḥ samavabudhyeran bhīmo 'yam iti bhārata
19	anyad evāyudhaṃ kiṃ cit pratipadyasva mānuṣam cāpaṃ vā yadi vā śaktiṃ nistriṃśaṃ vā paraśvadham
20	yad eva mānuṣaṃ bhīma bhaved anyair alakṣitam tad evāyudham ādāya mokṣayāśu mahīpatim
21	yamau ca cakrarakṣau te bhavitārau mahābalau vyūhataḥ samare tāta matsyarājaṃ parīpsataḥ
22	tataḥ samastās te sarve turagān abhyacodayan divyam astraṃ vikurvāṇās trigartān pratyamarṣaṇāḥ
23	tān nivṛttarathān dṛṣṭvā pāṇḍavān sā mahācamūḥ vairāṭī paramakruddhā yuyudhe paramādbhutam
24	sahasraṃ nyavadhīt tatra kuntīputro yudhiṣṭhiraḥ bhīmaḥ saptaśatān yodhān paralokam adarśayat nakulaś cāpi saptaiva śatāni prāhiṇoc charaiḥ
25	śatāni trīṇi śūrāṇāṃ sahadevaḥ pratāpavān yudhiṣṭhirasamādiṣṭo nijaghne puruṣarṣabhaḥ bhittvā tāṃ mahatīṃ senāṃ trigartānāṃ nararṣabha
26	tato yudhiṣṭhiro rājā tvaramāṇo mahārathaḥ abhidrutya suśarmāṇaṃ śarair abhyatudad bhṛśam
27	suśarmāpi susaṃkruddhas tvaramāṇo yudhiṣṭhiram avidhyan navabhir bāṇaiś caturbhiś caturo hayān
28	tato rājann āśukārī kuntīputro vṛkodaraḥ samāsādya suśarmāṇam aśvān asya vyapothayat
29	pṛṣṭhagopau ca tasyātha hatvā paramasāyakaiḥ athāsya sārathiṃ kruddho rathopasthād apāharat
30	cakrarakṣaś ca śūraś ca śoṇāśvo nāma viśrutaḥ sa bhayād dvairathaṃ dṛṣṭvā traigartaṃ prājahat tadā
31	tato virāṭaḥ praskandya rathād atha suśarmaṇaḥ gadām asya parāmṛśya tam evājaghnivān balī sa cacāra gadāpāṇir vṛddho 'pi taruṇo yathā
32	bhīmas tu bhīmasaṃkāśo rathāt praskandya kuṇḍalī trigartarājam ādatta siṃhaḥ kṣudramṛgaṃ yathā
33	tasmin gṛhīte virathe trigartānāṃ mahārathe abhajyata balaṃ sarvaṃ traigartaṃ tadbhayāturam
34	nivartya gās tataḥ sarvāḥ pāṇḍuputrā mahābalāḥ avajitya suśarmāṇaṃ dhanaṃ cādāya sarvaśaḥ
35	svabāhubalasaṃpannā hrīniṣedhā yatavratāḥ saṃgrāmaśiraso madhye tāṃ rātriṃ sukhino 'vasan
36	tato virāṭaḥ kaunteyān atimānuṣavikramān arcayām āsa vittena mānena ca mahārathān
37	virāṭa uvāca
37	yathaiva mama ratnāni yuṣmākaṃ tāni vai tathā kāryaṃ kuruta taiḥ sarve yathākāmaṃ yathāsukham
38	dadāny alaṃkṛtāḥ kanyā vasūni vividhāni ca manasaś cāpy abhipretaṃ yad vaḥ śatrunibarhaṇāḥ
39	yuṣmākaṃ vikramād adya mukto 'haṃ svastimān iha tasmād bhavanto matsyānām īśvarāḥ sarva eva hi
40	vaiśaṃpāyana uvāca
40	tathābhivādinaṃ matsyaṃ kauraveyāḥ pṛthak pṛthak ūcuḥ prāñjalayaḥ sarve yudhiṣṭhirapurogamāḥ
41	pratinandāma te vākyaṃ sarvaṃ caiva viśāṃ pate etenaiva pratītāḥ smo yat tvaṃ mukto 'dya śatrubhiḥ
42	athābravīt prītamanā matsyarājo yudhiṣṭhiram punar eva mahābāhur virāṭo rājasattamaḥ ehi tvām abhiṣekṣyāmi matsyarājo 'stu no bhavān
43	manasaś cāpy abhipretaṃ yat te śatrunibarhaṇa tat te 'haṃ saṃpradāsyāmi sarvam arhati no bhavān
44	ratnāni gāḥ suvarṇaṃ ca maṇimuktam athāpi vā vaiyāghrapadya viprendra sarvathaiva namo 'stu te
45	tvatkṛte hy adya paśyāmi rājyam ātmānam eva ca yataś ca jātaḥ saṃrambhaḥ sa ca śatrur vaśaṃ gataḥ
46	tato yudhiṣṭhiro matsyaṃ punar evābhyabhāṣata pratinandāmi te vākyaṃ manojñaṃ matsya bhāṣase
47	ānṛśaṃsyaparo nityaṃ susukhaḥ satataṃ bhava gacchantu dūtās tvaritaṃ nagaraṃ tava pārthiva suhṛdāṃ priyam ākhyātuṃ ghoṣayantu ca te jayam
48	tatas tadvacanān matsyo dūtān rājā samādiśat ācakṣadhvaṃ puraṃ gatvā saṃgrāme vijayaṃ mama
49	kumārāḥ samalaṃkṛtya paryāgacchantu me purāt vāditrāṇi ca sarvāṇi gaṇikāś ca svalaṃkṛtāḥ
50	te gatvā kevalāṃ rātrim atha sūryodayaṃ prati virāṭasya purābhyāśe dūtā jayam aghoṣayan