Book 3 Chapter 280 | |
1 | mārkaṇḍeya uvāca |
1 | tataḥ kāle bahutithe vyatikrānte kadā cana
prāptaḥ sa kālo martavyaṃ yatra satyavatā nṛpa |
2 | gaṇayantyāś ca sāvitryā divase divase gate
tad vākyaṃ nāradenoktaṃ vartate hṛdi nityaśaḥ |
3 | caturthe 'hani martavyam iti saṃcintya bhāminī
vrataṃ trirātram uddiśya divārātraṃ sthitābhavat |
4 | taṃ śrutvā niyamaṃ duḥkhaṃ vadhvā duḥkhānvito nṛpaḥ
utthāya vākyaṃ sāvitrīm abravīt parisāntvayan |
5 | atitīvro 'yam ārambhas tvayārabdho nṛpātmaje
tisṛṇāṃ vasatīnāṃ hi sthānaṃ paramaduṣkaram |
6 | sāvitry uvāca |
6 | na kāryas tāta saṃtāpaḥ pārayiṣyāmy ahaṃ vratam
vyavasāyakṛtaṃ hīdaṃ vyavasāyaś ca kāraṇam |
7 | dyumatsena uvāca |
7 | vrataṃ bhindhīti vaktuṃ tvāṃ nāsmi śaktaḥ kathaṃ cana
pārayasveti vacanaṃ yuktam asmadvidho vadet |
8 | mārkaṇḍeya uvāca |
8 | evam uktvā dyumatseno virarāma mahāmanāḥ
tiṣṭhantī cāpi sāvitrī kāṣṭhabhūteva lakṣyate |
9 | śvobhūte bhartṛmaraṇe sāvitryā bharatarṣabha
duḥkhānvitāyās tiṣṭhantyāḥ sā rātrir vyatyavartata |
10 | adya tad divasaṃ ceti hutvā dīptaṃ hutāśanam
yugamātrodite sūrye kṛtvā paurvāhṇikīḥ kriyāḥ |
11 | tataḥ sarvān dvijān vṛddhāñ śvaśrūṃ śvaśuram eva ca
abhivādyānupūrvyeṇa prāñjalir niyatā sthitā |
12 | avaidhavyāśiṣas te tu sāvitryarthaṃ hitāḥ śubhāḥ
ūcus tapasvinaḥ sarve tapovananivāsinaḥ |
13 | evam astv iti sāvitrī dhyānayogaparāyaṇā
manasā tā giraḥ sarvāḥ pratyagṛhṇāt tapasvinām |
14 | taṃ kālaṃ ca muhūrtaṃ ca pratīkṣantī nṛpātmajā
yathoktaṃ nāradavacaś cintayantī suduḥkhitā |
15 | tatas tu śvaśrūśvaśurāv ūcatus tāṃ nṛpātmajām
ekāntastham idaṃ vākyaṃ prītyā bharatasattama |
16 | śvaśurāv ūcatuḥ |
16 | vrato yathopadiṣṭo 'yaṃ yathāvat pāritas tvayā
āhārakālaḥ saṃprāptaḥ kriyatāṃ yad anantaram |
17 | sāvitry uvāca |
17 | astaṃ gate mayāditye bhoktavyaṃ kṛtakāmayā
eṣa me hṛdi saṃkalpaḥ samayaś ca kṛto mayā |
18 | mārkaṇḍeya uvāca |
18 | evaṃ saṃbhāṣamāṇāyāḥ sāvitryā bhojanaṃ prati
skandhe paraśum ādāya satyavān prasthito vanam |
19 | sāvitrī tv āha bhartāraṃ naikas tvaṃ gantum arhasi
saha tvayāgamiṣyāmi na hi tvāṃ hātum utsahe |
20 | satyavān uvāca |
20 | vanaṃ na gatapūrvaṃ te duḥkhaḥ panthāś ca bhāmini
vratopavāsakṣāmā ca kathaṃ padbhyāṃ gamiṣyasi |
21 | sāvitry uvāca |
21 | upavāsān na me glānir nāsti cāpi pariśramaḥ
gamane ca kṛtotsāhāṃ pratiṣeddhuṃ na mārhasi |
22 | satyavān uvāca |
22 | yadi te gamanotsāhaḥ kariṣyāmi tava priyam
mama tv āmantraya gurūn na māṃ doṣaḥ spṛśed ayam |
23 | mārkaṇḍeya uvāca |
23 | sābhigamyābravīc chvaśrūṃ śvaśuraṃ ca mahāvratā
ayaṃ gacchati me bhartā phalāhāro mahāvanam |
24 | iccheyam abhyanujñātum āryayā śvaśureṇa ca
anena saha nirgantuṃ na hi me virahaḥ kṣamaḥ |
25 | gurvagnihotrārthakṛte prasthitaś ca sutas tava
na nivāryo nivāryaḥ syād anyathā prasthito vanam |
26 | saṃvatsaraḥ kiṃ cid ūno na niṣkrāntāham āśramāt
vanaṃ kusumitaṃ draṣṭuṃ paraṃ kautūhalaṃ hi me |
27 | dyumatsena uvāca |
27 | yataḥ prabhṛti sāvitrī pitrā dattā snuṣā mama
nānayābhyarthanāyuktam uktapūrvaṃ smarāmy aham |
28 | tad eṣā labhatāṃ kāmaṃ yathābhilaṣitaṃ vadhūḥ
apramādaś ca kartavyaḥ putri satyavataḥ pathi |
29 | mārkaṇḍeya uvāca |
29 | ubhābhyām abhyanujñātā sā jagāma yaśasvinī
saha bhartrā hasantīva hṛdayena vidūyatā |
30 | sā vanāni vicitrāṇi ramaṇīyāni sarvaśaḥ
mayūraravaghuṣṭāni dadarśa vipulekṣaṇā |
31 | nadīḥ puṇyavahāś caiva puṣpitāṃś ca nagottamān
satyavān āha paśyeti sāvitrīṃ madhurākṣaram |
32 | nirīkṣamāṇā bhartāraṃ sarvāvastham aninditā
mṛtam eva hi taṃ mene kāle munivacaḥ smaran |
33 | anuvartatī tu bhartāraṃ jagāma mṛdugāminī
dvidheva hṛdayaṃ kṛtvā taṃ ca kālam avekṣatī |