Book 3 Chapter 277 | |
1 | yudhiṣṭhira uvāca |
1 | nātmānam anuśocāmi nemān bhrātṝn mahāmune
haraṇaṃ cāpi rājyasya yathemāṃ drupadātmajām |
2 | dyūte durātmabhiḥ kliṣṭāḥ kṛṣṇayā tāritā vayam
jayadrathena ca punar vanād apahṛtā balāt |
3 | asti sīmantinī kā cid dṛṣṭapūrvātha vā śrutā
pativratā mahābhāgā yatheyaṃ drupadātmajā |
4 | mārkaṇḍeya uvāca |
4 | śṛṇu rājan kulastrīṇāṃ mahābhāgyaṃ yudhiṣṭhira
sarvam etad yathā prāptaṃ sāvitryā rājakanyayā |
5 | āsīn madreṣu dharmātmā rājā paramadhārmikaḥ
brahmaṇyaś ca śaraṇyaś ca satyasaṃdho jitendriyaḥ |
6 | yajvā dānapatir dakṣaḥ paurajānapadapriyaḥ
pārthivo 'śvapatir nāma sarvabhūtahite rataḥ |
7 | kṣamāvān anapatyaś ca satyavāg vijitendriyaḥ
atikrāntena vayasā saṃtāpam upajagmivān |
8 | apatyotpādanārthaṃ sa tīvraṃ niyamam āsthitaḥ
kāle parimitāhāro brahmacārī jitendriyaḥ |
9 | hutvā śatasahasraṃ sa sāvitryā rājasattama
ṣaṣṭhe ṣaṣṭhe tadā kāle babhūva mitabhojanaḥ |
10 | etena niyamenāsīd varṣāṇy aṣṭādaśaiva tu
pūrṇe tv aṣṭādaśe varṣe sāvitrī tuṣṭim abhyagāt svarūpiṇī tadā rājan darśayām āsa taṃ nṛpam |
11 | agnihotrāt samutthāya harṣeṇa mahatānvitā
uvāca cainaṃ varadā vacanaṃ pārthivaṃ tadā |
12 | brahmacaryeṇa śuddhena damena niyamena ca
sarvātmanā ca madbhaktyā tuṣṭāsmi tava pārthiva |
13 | varaṃ vṛṇīṣvāśvapate madrarāja yathepsitam
na pramādaś ca dharmeṣu kartavyas te kathaṃ cana |
14 | aśvapatir uvāca |
14 | apatyārthaḥ samārambhaḥ kṛto dharmepsayā mayā
putrā me bahavo devi bhaveyuḥ kulabhāvanāḥ |
15 | tuṣṭāsi yadi me devi kāmam etaṃ vṛṇomy aham
saṃtānaṃ hi paro dharma ity āhur māṃ dvijātayaḥ |
16 | sāvitry uvāca |
16 | pūrvam eva mayā rājann abhiprāyam imaṃ tava
jñātvā putrārtham ukto vai tava hetoḥ pitāmahaḥ |
17 | prasādāc caiva tasmāt te svayaṃbhuvihitād bhuvi
kanyā tejasvinī saumya kṣipram eva bhaviṣyati |
18 | uttaraṃ ca na te kiṃ cid vyāhartavyaṃ kathaṃ cana
pitāmahanisargeṇa tuṣṭā hy etad bravīmi te |
19 | mārkaṇḍeya uvāca |
19 | sa tatheti pratijñāya sāvitryā vacanaṃ nṛpaḥ
prasādayām āsa punaḥ kṣipram evaṃ bhaved iti |
20 | antarhitāyāṃ sāvitryāṃ jagāma svagṛhaṃ nṛpaḥ
svarājye cāvasat prītaḥ prajā dharmeṇa pālayan |
21 | kasmiṃś cit tu gate kāle sa rājā niyatavrataḥ
jyeṣṭhāyāṃ dharmacāriṇyāṃ mahiṣyāṃ garbham ādadhe |
22 | rājaputryāṃ tu garbhaḥ sa mālavyāṃ bharatarṣabha
vyavardhata yathā śukle tārāpatir ivāmbare |
23 | prāpte kāle tu suṣuve kanyāṃ rājīvalocanām
kriyāś ca tasyā muditaś cakre sa nṛpatis tadā |
24 | sāvitryā prītayā dattā sāvitryā hutayā hy api
sāvitrīty eva nāmāsyāś cakrur viprās tathā pitā |
25 | sā vigrahavatīva śrīr vyavardhata nṛpātmajā
kālena cāpi sā kanyā yauvanasthā babhūva ha |
26 | tāṃ sumadhyāṃ pṛthuśroṇīṃ pratimāṃ kāñcanīm iva
prāpteyaṃ devakanyeti dṛṣṭvā saṃmenire janāḥ |
27 | tāṃ tu padmapalāśākṣīṃ jvalantīm iva tejasā
na kaś cid varayām āsa tejasā prativāritaḥ |
28 | athopoṣya śiraḥsnātā daivatāny abhigamya sā
hutvāgniṃ vidhivad viprān vācayām āsa parvaṇi |
29 | tataḥ sumanasaḥ śeṣāḥ pratigṛhya mahātmanaḥ
pituḥ sakāśam agamad devī śrīr iva rūpiṇī |
30 | sābhivādya pituḥ pādau śeṣāḥ pūrvaṃ nivedya ca
kṛtāñjalir varārohā nṛpateḥ pārśvataḥ sthitā |
31 | yauvanasthāṃ tu tāṃ dṛṣṭvā svāṃ sutāṃ devarūpiṇīm
ayācyamānāṃ ca varair nṛpatir duḥkhito 'bhavat |
32 | rājovāca |
32 | putri pradānakālas te na ca kaś cid vṛṇoti mām
svayam anviccha bhartāraṃ guṇaiḥ sadṛśam ātmanaḥ |
33 | prārthitaḥ puruṣo yaś ca sa nivedyas tvayā mama
vimṛśyāhaṃ pradāsyāmi varaya tvaṃ yathepsitam |
34 | śrutaṃ hi dharmaśāstre me paṭhyamānaṃ dvijātibhiḥ
tathā tvam api kalyāṇi gadato me vacaḥ śṛṇu |
35 | apradātā pitā vācyo vācyaś cānupayan patiḥ
mṛte bhartari putraś ca vācyo mātur arakṣitā |
36 | idaṃ me vacanaṃ śrutvā bhartur anveṣaṇe tvara
devatānāṃ yathā vācyo na bhaveyaṃ tathā kuru |
37 | mārkaṇḍeya uvāca |
37 | evam uktvā duhitaraṃ tathā vṛddhāṃś ca mantriṇaḥ
vyādideśānuyātraṃ ca gamyatām ity acodayat |
38 | sābhivādya pituḥ pādau vrīḍiteva manasvinī
pitur vacanam ājñāya nirjagāmāvicāritam |
39 | sā haimaṃ ratham āsthāya sthaviraiḥ sacivair vṛtā
tapovanāni ramyāṇi rājarṣīṇāṃ jagām aha |
40 | mānyānāṃ tatra vṛddhānāṃ kṛtvā pādābhivandanam
vanāni kramaśas tāta sarvāṇy evābhyagacchata |
41 | evaṃ sarveṣu tīrtheṣu dhanotsargaṃ nṛpātmajā
kurvatī dvijamukhyānāṃ taṃ taṃ deśaṃ jagāma ha |