Book 3 Chapter 275 | |
1 | mārkaṇḍeya uvāca |
1 | sa hatvā rāvaṇaṃ kṣudraṃ rākṣasendraṃ suradviṣam
babhūva hṛṣṭaḥ sasuhṛd rāmaḥ saumitriṇā saha |
2 | tato hate daśagrīve devāḥ sarṣipurogamāḥ
āśīrbhir jayayuktābhir ānarcus taṃ mahābhujam |
3 | rāmaṃ kamalapatrākṣaṃ tuṣṭuvuḥ sarvadevatāḥ
gandharvāḥ puṣpavarṣaiś ca vāgbhiś ca tridaśālayāḥ |
4 | pūjayitvā yathā rāmaṃ pratijagmur yathāgatam
tan mahotsavasaṃkāśam āsīd ākāśam acyuta |
5 | tato hatvā daśagrīvaṃ laṅkāṃ rāmo mahāyaśāḥ
vibhīṣaṇāya pradadau prabhuḥ parapuraṃjayaḥ |
6 | tataḥ sītāṃ puraskṛtya vibhīṣaṇapuraskṛtām
avindhyo nāma suprajño vṛddhāmātyo viniryayau |
7 | uvāca ca mahātmānaṃ kākutsthaṃ dainyam āsthitam
pratīccha devīṃ sadvṛttāṃ mahātmañ jānakīm iti |
8 | etac chrutvā vacas tasmād avatīrya rathottamāt
bāṣpeṇāpihitāṃ sītāṃ dadarśekṣvākunandanaḥ |
9 | tāṃ dṛṣṭvā cārusarvāṅgīṃ yānasthāṃ śokakarśitām
malopacitasarvāṅgīṃ jaṭilāṃ kṛṣṇavāsasam |
10 | uvāca rāmo vaidehīṃ parāmarśaviśaṅkitaḥ
gaccha vaidehi muktā tvaṃ yat kāryaṃ tan mayā kṛtam |
11 | mām āsādya patiṃ bhadre na tvaṃ rākṣasaveśmani
jarāṃ vrajethā iti me nihato 'sau niśācaraḥ |
12 | kathaṃ hy asmadvidho jātu jānan dharmaviniścayam
parahastagatāṃ nārīṃ muhūrtam api dhārayet |
13 | suvṛttām asuvṛttāṃ vāpy ahaṃ tvām adya maithili
notsahe paribhogāya śvāvalīḍhaṃ havir yathā |
14 | tataḥ sā sahasā bālā tac chrutvā dāruṇaṃ vacaḥ
papāta devī vyathitā nikṛttā kadalī yathā |
15 | yo hy asyā harṣasaṃbhūto mukharāgas tadābhavat
kṣaṇena sa punar bhraṣṭo niḥśvāsād iva darpaṇe |
16 | tatas te harayaḥ sarve tac chrutvā rāmabhāṣitam
gatāsukalpā niśceṣṭā babhūvuḥ sahalakṣmaṇāḥ |
17 | tato devo viśuddhātmā vimānena caturmukhaḥ
pitāmaho jagatsraṣṭā darśayām āsa rāghavam |
18 | śakraś cāgniś ca vāyuś ca yamo varuṇa eva ca
yakṣādhipaś ca bhagavāṃs tathā saptarṣayo 'malāḥ |
19 | rājā daśarathaś caiva divyabhāsvaramūrtimān
vimānena mahārheṇa haṃsayuktena bhāsvatā |
20 | tato 'ntarikṣaṃ tat sarvaṃ devagandharvasaṃkulam
śuśubhe tārakācitraṃ śaradīva nabhastalam |
21 | tata utthāya vaidehi teṣāṃ madhye yaśasvinī
uvāca vākyaṃ kalyāṇī rāmaṃ pṛthulavakṣasam |
22 | rājaputra na te kopaṃ karomi viditā hi me
gatiḥ strīṇāṃ narāṇāṃ ca śṛṇu cedaṃ vaco mama |
23 | antaś carati bhūtānāṃ mātariśvā sadāgatiḥ
sa me vimuñcatu prāṇān yadi pāpaṃ carāmy aham |
24 | agnir āpas tathākāśaṃ pṛthivī vāyur eva ca
vimuñcantu mama prāṇān yadi pāpaṃ carāmy aham |
25 | tato 'ntarikṣe vāg āsīt sarvā viśrāvayan diśaḥ
puṇyā saṃharṣaṇī teṣāṃ vānarāṇāṃ mahātmanām |
26 | vāyur uvāca |
26 | bho bho rāghava satyaṃ vai vāyur asmi sadāgatiḥ
apāpā maithilī rājan saṃgaccha saha bhāryayā |
27 | agnir uvāca |
27 | aham antaḥśarīrastho bhūtānāṃ raghunandana
susūkṣmam api kākutstha maithilī nāparādhyati |
28 | varuṇa uvāca |
28 | rasā vai matprasūtā hi bhūtadeheṣu rāghava
ahaṃ vai tvāṃ prabravīmi maithilī pratigṛhyatām |
29 | brahmovāca |
29 | putra naitad ihāścaryaṃ tvayi rājarṣidharmiṇi
sādho sadvṛttamārgasthe śṛṇu cedaṃ vaco mama |
30 | śatrur eṣa tvayā vīra devagandharvabhoginām
yakṣāṇāṃ dānavānāṃ ca maharṣīṇāṃ ca pātitaḥ |
31 | avadhyaḥ sarvabhūtānāṃ matprasādāt purābhavat
kasmāc cit kāraṇāt pāpaḥ kaṃ cit kālam upekṣitaḥ |
32 | vadhārtham ātmanas tena hṛtā sītā durātmanā
nalakūbaraśāpena rakṣā cāsyāḥ kṛtā mayā |
33 | yadi hy akāmām āsevet striyam anyām api dhruvam
śatadhāsya phaled deha ity uktaḥ so 'bhavat purā |
34 | nātra śaṅkā tvayā kāryā pratīcchemāṃ mahādyute
kṛtaṃ tvayā mahat kāryaṃ devānām amaraprabha |
35 | daśaratha uvāca |
35 | prīto 'smi vatsa bhadraṃ te pitā daśaratho 'smi te
anujānāmi rājyaṃ ca praśādhi puruṣottama |
36 | rāma uvāca |
36 | abhivādaye tvāṃ rājendra yadi tvaṃ janako mama
gamiṣyāmi purīṃ ramyām ayodhyāṃ śāsanāt tava |
37 | mārkaṇḍeya uvāca |
37 | tam uvāca pitā bhūyaḥ prahṛṣṭo manujādhipa
gacchāyodhyāṃ praśādhi tvaṃ rāma raktāntalocana |
38 | tato devān namaskṛtya suhṛdbhir abhinanditaḥ
mahendra iva paulomyā bhāryayā sa sameyivān |
39 | tato varaṃ dadau tasmai avindhyāya paraṃtapaḥ
trijaṭāṃ cārthamānābhyāṃ yojayām āsa rākṣasīm |
40 | tam uvāca tato brahmā devaiḥ śakramukhair vṛtaḥ
kausalyāmātar iṣṭāṃs te varān adya dadāni kān |
41 | vavre rāmaḥ sthitiṃ dharme śatrubhiś cāparājayam
rākṣasair nihatānāṃ ca vānarāṇāṃ samudbhavam |
42 | tatas te brahmaṇā prokte tatheti vacane tadā
samuttasthur mahārāja vānarā labdhacetasaḥ |
43 | sītā cāpi mahābhāgā varaṃ hanumate dadau
rāmakīrtyā samaṃ putra jīvitaṃ te bhaviṣyati |
44 | divyās tvām upabhogāś ca matprasādakṛtāḥ sadā
upasthāsyanti hanumann iti sma harilocana |
45 | tatas te prekṣamāṇānāṃ teṣām akliṣṭakarmaṇām
antardhānaṃ yayur devāḥ sarve śakrapurogamāḥ |
46 | dṛṣṭvā tu rāmaṃ jānakyā sametaṃ śakrasārathiḥ
uvāca paramaprītaḥ suhṛnmadhya idaṃ vacaḥ |
47 | devagandharvayakṣāṇāṃ mānuṣāsurabhoginām
apanītaṃ tvayā duḥkham idaṃ satyaparākrama |
48 | sadevāsuragandharvā yakṣarākṣasapannagāḥ
kathayiṣyanti lokās tvāṃ yāvad bhūmir dhariṣyati |
49 | ity evam uktvānujñāpya rāmaṃ śastrabhṛtāṃ varam
saṃpūjyāpākramat tena rathenādityavarcasā |
50 | tataḥ sītāṃ puraskṛtya rāmaḥ saumitriṇā saha
sugrīvapramukhaiś caiva sahitaḥ sarvavānaraiḥ |
51 | vidhāya rakṣāṃ laṅkāyāṃ vibhīṣaṇapuraskṛtaḥ
saṃtatāra punas tena setunā makarālayam |
52 | puṣpakeṇa vimānena khecareṇa virājatā
kāmagena yathā mukhyair amātyaiḥ saṃvṛto vaśī |
53 | tatas tīre samudrasya yatra śiśye sa pārthivaḥ
tatraivovāsa dharmātmā sahitaḥ sarvavānaraiḥ |
54 | athainān rāghavaḥ kāle samānīyābhipūjya ca
visarjayām āsa tadā ratnaiḥ saṃtoṣya sarvaśaḥ |
55 | gateṣu vānarendreṣu gopuccharkṣeṣu teṣu ca
sugrīvasahito rāmaḥ kiṣkindhāṃ punar āgamat |
56 | vibhīṣaṇenānugataḥ sugrīvasahitas tadā
puṣpakeṇa vimānena vaidehyā darśayan vanam |
57 | kiṣkindhāṃ tu samāsādya rāmaḥ praharatāṃ varaḥ
aṅgadaṃ kṛtakarmāṇaṃ yauvarājye 'bhyaṣecayat |
58 | tatas tair eva sahito rāmaḥ saumitriṇā saha
yathāgatena mārgeṇa prayayau svapuraṃ prati |
59 | ayodhyāṃ sa samāsādya purīṃ rāṣṭrapatis tataḥ
bharatāya hanūmantaṃ dūtaṃ prasthāpayat tadā |
60 | lakṣayitveṅgitaṃ sarvaṃ priyaṃ tasmai nivedya ca
vāyuputre punaḥ prāpte nandigrāmam upāgamat |
61 | sa tatra maladigdhāṅgaṃ bharataṃ cīravāsasam
agrataḥ pāduke kṛtvā dadarśāsīnam āsane |
62 | sametya bharatenātha śatrughnena ca vīryavān
rāghavaḥ sahasaumitrir mumude bharatarṣabha |
63 | tathā bharataśatrughnau sametau guruṇā tadā
vaidehyā darśanenobhau praharṣaṃ samavāpatuḥ |
64 | tasmai tad bharato rājyam āgatāyābhisatkṛtam
nyāsaṃ niryātayām āsa yuktaḥ paramayā mudā |
65 | tatas taṃ vaiṣṇave śūraṃ nakṣatre 'bhimate 'hani
vasiṣṭho vāmadevaś ca sahitāv abhyaṣiñcatām |
66 | so 'bhiṣiktaḥ kapiśreṣṭhaṃ sugrīvaṃ sasuhṛjjanam
vibhīṣaṇaṃ ca paulastyam anvajānād gṛhān prati |
67 | abhyarcya vividhai ratnaiḥ prītiyuktau mudā yutau
samādhāyetikartavyaṃ duḥkhena visasarja ha |
68 | puṣpakaṃ ca vimānaṃ tat pūjayitvā sa rāghavaḥ
prādād vaiśravaṇāyaiva prītyā sa raghunandanaḥ |
69 | tato devarṣisahitaḥ saritaṃ gomatīm anu
daśāśvamedhān ājahre jārūthyān sa nirargalān |